پێشێلكردنی دەستوور و كاری نایاسایی لە عێراقدا گەیشتووەتە ڕاددەیەك، دادگای فیدراڵیی عێراق بە نادەستووری و نادادپەروەری، بڕیار لە دژی یاسای نەوت و گازی كوردستان دەردەكات و، سەرۆك كۆماری عێراق بە مەرسومێك مافیای مادە بێهۆشكەرەكان دوای حومكمدانی و لە ناو زینداندا ئازاد دەكات، شرۆڤەكردن و گفتوگۆكردن لەسەر ئەم دوو پێشێلكارییە دەستووری و یاساییە، تەوەرەی سەرەكیی دیدارێكی گۆڤاری گوڵان بوو لەگەڵ دادوەر عەبدولكەریم ئەبوبەكر هەمەوەندی ئەندامی یەكێتیی پەرلەمانتارانی كوردستان.

 

* لە دوایین پەڕەگرافی پێشدەستی دەستووری عێراقدا هاتووە: «پابەندبوون بەم دەستوورە یەكێتیی ئازادانەی گەل و خاك و سەروەریی عێراق دەپارێزێت.» پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئێوە وەكو دادوەرێكی شارەزا و بەئەزموون، چۆن دەڕواننە پابەندبوون بە دەستوور و سەروەریی دادگا و یاسا لە عێراقدا، بەتایبەتی دوای ئەو زنجیرە پێشێلكارییە دەستوورییانەی دەرهەق بە كوردستان كراون؟

- پابەندبوون بە دەستوور و یاسا، زامنی نەك چارەسەركردنی كێشە و گرفتەكانی نێوان ناوەند و هەرێمە، بەڵكو زامنی پاراستنی پێكەوەژیان و یەكپارچەیی خاك و وڵاتیشە، بەداخەوە تا دێت پابەندبوون بە دەستوور و یاسا لە عێراقدا لاوازتر دەبێت، بە ڕاددەیەك فشار و دەستێوەردانەكان گەیشتوونەتە ناو دادگای ئیتحادیی عێراقیش، ئەوەتا بەم بڕیارەی دوایی دادگاكە دژ بە یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان و دەستبردن بۆ بابەتێك كە ناچێتە ناو چوارچێوە و كاری تایبەتمەندیی دادگاكەوە، ئەوەی سەلماند كە چیتر ئەم دادگایە بێلایەن نییە و ڕێز لە دەستوور و یاسا ناگرێت، دادوەرەكان ڕێگەی سیاسەتیان گرتووەتە بەر و لایەنێكی حزبی و سیاسیی دیاریكراو بە ئەجندەی دەرەكی ئاراستەیان دەكات، بەڕاستی دادگای ئیتحادیی عێراق لە ڕێڕەوی ئەرك و كاری یاسایی و دادپەروەریی خۆیان دوور كەوتوونەتەوە، واتا دەسەڵاتی سیاسی تێكەڵ بە كاری یاسایی بووە و فشار و دەستێوەردانەكانی سیاسی بۆ ناو كاری دادگای فیدراڵی بە ڕوون و ئاشكرایی دیارە و، ئەم دادگایە جێگەی متمانە نەماوە. كاتێك كورد بە ئارەزوومەندانە ڕۆڵی لە دامەزراندنی حكومەتی نوێی عێراقدا هەبوو، بۆ ئەوە بوو ڕێز لە بنەماكانی پێكەوەژیان و هاوبەشی و تەوازن بگیرێت و، هەمووان پێكەوە دەنگمان لەسەر دەستوورێك دا، تا ماف و ئەركەكان بە دادپەروەرانە ڕێك بخات و، دەسەڵاتە حەسرییەكان لە دەسەڵاتەكانی هەرێم و پارێزگاكان جیابكاتەوە، نەوەكو بە پێچەوانەوە دەسەڵاتەكانمان لێ زەوت بكاتەوە، ئەمەش جاری یەكەم نییە كە ئەم دادگایە دژ بەكورد و هەرێمی كوردستان بڕیاری نادەستووری و نایاسایی دەر بكات.

* لەم حاڵەتەدا كە دادگاكە بۆ لایەنێكی سیاسی و لە دژی هەرێمی كوردستان بڕیارێكی نادادپەروەریی داوە، تاچەند لە دواڕۆژدا متمانە بەو دادگایە و بڕیارەكانی دەمێنێت؟

- عێراق پێویستی بە دادگایەكی ئیتحادیی دادپەروەرانەی وا هەیە، كە نوێنەرایەتیی هەموو پێكهاتەكانی تێدا بێت، بەتایبەتی نوێنەرایەتیی گەلی كوردی زۆر زیاتر لە ئێستا بێت، چونكە پێكهاتەیەكی سەرەكیی عێراقە، پێویستە پەرلەمانی عێراق دابنیشێت و ئەو دادگایە هەڵبوەشێنێتەوە، لەبەر ئەوەی دادگای ئیتحادیی عێراق لەژێر سێبەری دەستووردا دانەمەزراوە و، پێشێلی دەستووری لە مەسەلەیەكی هەستیاری وا كردووە، كە بە ڕوونی دیارە كێ ئاراستەی كردووە، لەو بڕیارانەشی كە پسپۆڕایەتیی ئەو نییە و دەچێتە ناو چوارچێوەی مافە دەستووری و یاساییەكانی هەرێمەوە، نابێت دادگای ئیتحادی عێراق خۆی تێدا هەڵقورتێنێت. ئەوەی ئەم بۆچوونەش بەهێز دەكات، ئەوەیە كە ئەم دادگایە لە دوای دەرچوونی دەستووری هەمیشەیی عێراق دانەمەزراوە، بەڵكو درێژەپێدەری سەردەمی بەعسە، واتا دەبووایە لە دوای دەنگدان لەسەر دەستووری هەمیشەیی عێراق، دادگایەكی ئیتحادیی نوێ بە ڕەچاوكردنی نوێنەرایەتیی هەموو پێكهاتەكان دابمەزرایە و، دەسەڵاتە حەسرییەكان و دەسەڵاتەكانی هەرێم و پارێزگاكانی بە ڕوون و ئاشكرایی جیا بكردایەتەوە. هەرچەندە لە ئێستاشدا بەپێی ماددە دەستوورییەكان هەندێكیان دەسەڵاتی حەسریی حكومەتی فیدڕاڵییە و هەندێكی دیكەیان لە دەسەڵاتی هەرێمەكان و پارێزگاكانە، هەرێمەكان تەنیا هەرێمی كوردستانە كە خاوەنی دامەزراوەی تەشریعیی پەرلەمانە و دادگای تایبەت بەخۆی هەیە و، بڕیارەكانی یاسایین و هەمووان پابەندن پێوەی. ئەگەر وانییە كەواتە پەرلەمان و دامەزراوە یاساییەكانی دیكەی هەرێمی كوردستان كاریان چییە و بۆچی دامەزراون؟ خۆ ئەگەر ئەم دادگایە بەم ئاراستە سیاسییە و لە دژی هەرێمی كوردستان بجووڵێندرێت، ئەوا لە سەدا سەد بە ئاشكراش دیارە دادگای ئیتحادی كار بۆ لاوازكردن و كوژاندنەوەی هەرێم دەكات، ئەمە هیچ جێگای قبووڵكردن نییە و بڕیارەكانی دادگای ئیتحادی مەعقووڵ نییە، دادگاكە وای لێ هاتووە، بووەتە ئەدایەك بە دەست لایەنە سیاسییەكانەوە، ئەوەتا تەنانەت لە بڕیارەكەی لە دژی خۆكاندیكردنی هوشیار زێباری كەوتە هەڵەیەكی گەورەوە و، دواتر لە دژی درێژكردنەوەی خۆكاندیدكردنەوە بوو بۆ سەرۆك كۆمار، ئەگەرچی لەم بڕیارەی دا بڕگەیەكی داناوە بەوەی ئەم كارە دەبێت پەرلەمان بیكات، هەموو ئەم بڕیار و كارانەی دادگای ئیتحادیی عێراق بەو ئاراستەیە دەمانبات، پێشێلكاریی دەستووری و یاساییە و مەزهەب و هۆز و ئەجندەی سیاسی ئاراستەی بڕیارەكانی دادگاكە دەكات، دادوەرەكانیش بێلایەن نین و، هەر لایەن و هاوپەیمانێتی و حزبێكی سیاسی لە عێراقدا بەهێزتر بێت، ئەو سكاڵاكان دەجووڵێنێت و ئاراستەی دەركردنی بڕیارەكانیش دەكات، بەمەش یاسا تا دێت لە عێراقدا لاوازتر دەبێت و تاوان و گەندەڵی و كوشتن و دزی و بێسەروبەری و شەڕی هۆزەكان و دەیان دیاردەی دیكەی تاوان تا دێت زیاتر دەبێت، بە ڕاددەیەك گەندەڵی لە عێراق بووەتە دیاردەیەكی مەشرووع و هەر بەرپرس و لایەنێكی سیاسی و میلیشیایەك بیرە نەوتێكی هەیە و، دامەزراوە و بۆڕی و گەشتی بارهەڵگری نەوت بە سەر بەرپرسەكاندا دابەش بووە و دادوەر و دادگاكانی عێراق باسیشی ناكەن.

* بە مەرسوومێك تاوانبارێكی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان لە زیندان بەر درا، لە كاتێكدا ئەمە تاوانبارێكی نێودەوڵەتییە و دەچێتە چوارچێوەی ماددەیەكی دەستوورییەوە، لەگەڵ ئەم مافیایەش كۆمەڵێك تاوانباری دیكەش بەر دراون، ئایا ئەمەش ناچێتە چوارچێوەی پێشێلكاریی دەستووری و ئەخلاقییەوە؟

- ئازادكردنی مافیا و بازرگانانی ماددە هۆشبەرەكان لە ڕووی یاساییەوە پێشێلكارییەكی دەستووریی گەورەیە و هەڵەیەكی مێژوویشە، تاوانباری ماددە هۆشەبەرەكان كە لە دادگایەكی عێراقیدا حوكمی هەتاهەتایی لەسەر درابێت، بە هیچ شێوەیەك ناكرێت بە مەرسووم و بڕیارێك ئازاد بكرێت، بازرگانیكردن بە ماددە هۆشەبەرەكان حوكمی زۆر توندیان لەسەر دەدرێت، وەكو ئەوە نییە تاوانبارێك ئەم ژەهرەی ماددە هۆشەبەرەكان بەكار بهێنێت، ئێستاكە باس لەوە دەكرێت كە ڕاستەوخۆ دوای ئازادكردنی لە زیندان ئەو تاوانبارە بۆ دەرەوەی وڵات هەڵهاتووە، لەم حاڵەتەشدا هەموو بەرپرسیارێتییەكی یاسایی دەكەوێتە سەرشانی سەرۆك كۆمار، تەنانەت ئەگەر لە بڕیارەكەش پاشگەز بووبێتەوە. ئەركی سەرۆك كۆمارە كە هەڵەیەكی وا مێژوویی كردووە، هەموو هەوڵێك بدات بۆ دەستگیركردنەوەی ئەم تاوانبارە، هەر چەندە من ئەمە بە هەڵە نازانم، بەڵكو ئەمیش وەكو دادگای ئیتحادیی عێراق فشاری لەسەر بووە و ئەم كارەیان پێ كردووە، بەڵام دەبووایە سەرۆك كۆماری عێراق ئەوەی بزانیبایە كە ئازادكردنی تاوانبار و مافیای وا مەترسیدار و گەورە، هەڵەیەكی دەستووری و یاسایی گەورەیە، با دادگای ئیتحادیی عێراق بەرامبەر ئەم پێشێلكارییە دەستوورییە هەڵوێستی هەبێت و بڕیار بدات، ئەگەرچی من پێم وایە ئەم دادگایە كاری وا ناكات، لەبەر ئەوەی وەكو ئاماژەم پێ دا، دادوەرەكانی دادگای ئیتحادیی عێراقی بێلایەن نین و بە تەوجیهی حزبی نەبێت، بڕیار دەرناكەن و، هەر ئەندامێكی دادگاكە نوێنەرایەتیی حزبێكی دیاریكراو دەكات .تاوانی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان بە یەكێك لە تاوانە نێودەوڵەتییە گەورەكان دادەنرێت و، هەموو دادگا و حكومەتەكانی دنیا كار بۆ بنبڕكردنی ئەم بازرگانییە نایاساییە مەترسیدارە دەكەن، كە تاك و كۆمەڵگە و وڵاتان تێك دەدەن. لە هیچ وڵات و لە هیچ زەمەنێكدا نەبووە بازرگانێكی ماددە هۆشەبەرەكان دوای ئەوەی دادگا حوكمی لەسەر داوەو، لەناو دادگادا بەڵگەكانی لەسەر ڕوون و ئاشكرا بووە و بەپێی ماددە یاساییەكان و بەڵگەنامەكان حوكم دراوە و خراوەتە ناو زیندانەوە، تۆ بێیت و بە مەرسومێك، یان لێخۆشبوونێك ئازادی بكەیت. بە بۆچوونی من هەموو ئەو تاوانبارە مەترسیدارانەی كە بازرگانی بە ماددە هۆشبەرەكانەوە دەكەن، پەیوەندییەكیان لەگەڵ ئێران هەیە و زۆر لایەن و هێزیش لە پشت ئەم بازرگانیكردنە و لەناوبردنی گەنجەكانمانەوەن، ئەم وڵاتەش كاریگەریی بەهێزی لەسەر عێراق هەیە. دەبێت حكومەتی عێراق هەر زوو لە مەحافیلە نێودەوڵەتییەكان و بە هاوكاریی دامەزراوەكانی تایبەت بە بەدواداچوون و بنبڕكردنی ماددە هۆشبەرەكان، كار بۆ دەستگیركردنەوەی ئەم تاوانبارە بكات، باشە لەم حاڵەتەشدا چۆن بڵێین سەرۆك كۆماری عێراق ئەو پێشێلكارییەی كردووە و تاوانبارێكی گەورەی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكانی ئازاد كردووە، ئاخر ئەمە هەڵەیەك نییە تا دوایی لێی پەشیمان ببیتەوە و پاساوی بۆ بهێنیتەوە .ئازادكردنی بازرگانێكی ماددە هۆشەبەرەكان سەنگی مەحەكە بۆ ئەوەی دادگای ئیتحادی عێراق هەڵوێستی هەبێت و، بڕیارێكی بەجورئەت دژی ئەو بڕیارەی سەرۆك كۆمار دەربكات، كە پێشێلكاریی دەستووریی ئاشكرایە و دژی هەموو یاسا و عورفێكی نێودەوڵەتییشە، ئەم بڕیارە نادەستووری و نایاسایییە بۆ ئازادكردنی بازرگانێكی ماددە هۆشەبەرەكان بۆ ئێمەی كوردیش بڕیارێكی ناشیرینە، بە ئیعتیباری ئەوەی سەرۆك كۆمار كوردە، هەرچەندە ئەم سەرۆك كۆمارە چوار ساڵە بۆ یەك پێشێلكاری و كاری نایاسایی و دژایەتیكردنی هەرێمی كوردستان قسەیەكی نەكردووە و دەمی بۆ هیچ مافێكی دیكەی كورد نەجووڵاوە. بۆیە من پێم وایە دەبێت ئەم بابەتە بجووڵێندرێت و تاوانبارەكە دەستگیر بكرێتەوە و، ئەوەی بەری داوە لێپرسینەوەی لەگەڵ بكرێت.

* كورد لە ناو ئەو دادگایەدا دادوەری هەیە و لە پەرلەمان و حكومەتی عێراقیش نوێنەرایەتی هەیە، ئەی بۆچی لە دژی هەموو ئەم پێشێلكارییانەی دەستوور و كاری نایاسایی و دژایەتیكردنی گەلی كوردستان، ئێمەش پەنا بۆ دادگای ئیتحادی نابەین؟

- دادگایەك بڕیارێكی وا بە نادەستووری و نایاسایی دژ بە بودجە و بژێویی خەڵكی كوردستان بدات و، نوێنەرەكانی ئێمە لەو دادگایە بە قسەی خۆیان بێت نەیانتوانیوە بڕیارێكی وا ڕابگرن، كەواتە دەبێت نوێنەرەكانمان لەو دادگایە بێنە دەرەوە و كورد بە یەكگرتوویی هەڵوێستیان بەرامبەر دادگایەكی ئیتحادی هەبێت، كە ئەوەتەی هەیە یەك بڕیاری بۆ بەدەستهێنانی مافێكی دەستووری و یاسایی گەلی كوردستان دەرنەكردووە، تا ئەمڕۆشی لەگەڵدا بێت، دەیان ماددەی دەستووری هەیە وەكو مەرەكەبی سەركاغەز ماوە و كاری پێ نەكراوە.