توانا لە هونەردا
توانا مەرجان، وەك هونەرمەندێكی شێوەكاری كوردستان، ئەو هەستی بەزین و هیچ نەبوون و خۆ بە هیچ نەزانینەی تێپەڕاندووە، كە بەرۆكی لایەنێكی ناوەندی هونەر و وێژەی كوردیی گرتووە. هەستەكە لە خۆ بە كەم زانینەوە سەرچاوەی گرتووە، هەندێك لە بوێژ و هونەرمەندانی كورد پێیان وایە، وا حاڵی كراون یان بەو جۆرەی تێگەیشتوون، كە ڕۆژاوای باڵادەست لە ژیار و شارستانیەتی سەردەم، لە هەموو بوارێكدا نموونەی باڵایە، ئێمە هیچ و ئەوان هەموو شتن.
ئا/ تاریق كارێزی
هەر ئەو هەندەی بوێژ و هونەرمەندان لە كوردستان پێیان وایە، هونەر و وێژەی بەرز و باڵا ئەوەیە كە لاسایی ئەوی دیكەی ڕۆژاوایی دەكاتەوە، یان بە لای كەمەوە بە ڕێچكەی ئەودا دەڕوات. لەم ڕووەوە تیۆری و تیۆریزەكاری ڕۆڵی خۆی بینیوە لە تەفرەدان (بەڵێ دەڵێم تەفرەدان)ی بەشێك لە دەستەبژێری هونەر و وێژەی ئێمە، بە چەشنێك هەندێك لایان وایە، ڕووگەی باڵای هونەر و وێژە ئەوروپا یان ڕۆژاوایە، هەر واش دەمێنێتەوە.
ڕاستییەكی زۆر ئاشكرا هەیە، ئێمە نە پشتی تێ دەكەین نە نكووڵی، بەڵێ ئەوروپا چاوگ و بنیاتنەری شارستانیەتی ئەم سەردەمەیە. بە پەرت بوونی ڕۆژاوا وەك چەمكێكی شارستانی و كولتوور بەرەو جووت كیشوەری ئەمریكا و تەنانەت ئوسترالیا و شوێنانی دیكەش، هێشتا ئەو سیمای ئەوروپایی (ڕۆژاوایی)یەی نەدۆڕاندووە، بەڵكوو ئەو سیمایەی هەر پاراستووە. ئێمە كێشەیەكمان لەگەڵ ئەو ڕاستییەدا نییە، گرفت لەوەدایە پرشنگی ئەو شارستانیەتە بمانتاسێنێت، بمانخاتە دۆخی شكستی دەروونی و واتاییەوە، ناو و نیشان و ناسنامەی خۆمان لە بیر بباتەوە. ئەمە تێزێكی مەترسیدارە، ئێمە لە ڕەگ و ڕیشەوە، بە ئێستاشمانەوە نادیدە دەگرێت. لە چوارچێوەی ئەم چەمك و تێگەیشتنە لەنگ و سەنگەلایەدا، بەشێكی زۆری شێوەكارانی كورد قەتیس ماون، هزر و هونەریان سڕ بووە، لە ڕووی كولتوورەوە كەوتوونەتە دۆخی خۆ بە دەستەوەدان، خۆ بە هیچ نەزانین. ئەمەش جۆرێكە لە نامۆیی، هەم هونەرمەند گیرۆدەی دەبێت، هەم سەر لە هەوادار و كڕیارانی هونەریش دەشێوێنێت.
خۆش بەختانە لە ناوەندی هونەری كوردستاندا كەسانێك هەن، هونەرمەندانێك هەن و پێشم وا نییە بە ژمارە كەم بن، لە پێگەی خۆناسی و هۆشیارییەوە هونەر دەكەن، گیرۆدەی گرێی خۆ بە كەم زانین نەبوون. زمان حاڵی ئەوان بێ شەرم و ئاشكرا دەڵێت، ئەوە ئێمەین و ئەوەش كولتوور و پاشخانی شارستانیمان. جێی خۆیەتی ئەوەش بڵێین، ناوەندی هونەر لە ئاستی جیهاندا دەرگای پێشوازی كردن و خۆشحاڵی بە ڕووی ئەم جۆرە هونەرمەندانە دەكاتەوە، بەرهەمی ئەوان جێ بایەخ و سەرنجی ناوەندەكانی هونەرە لە هەر شوێنێكی دنیا. لە بەرانبەردا، ئەوانەی كەوتوونەتە دۆخی ڕۆژاوا مەستی و كونجی پەراوێزی چەمك و بەها و نەریتەكانی هونەری ئەوێوە، نە ڕۆژاوا هونەرەكەیان دەخوێنێتەوە، نە چێژ و چەشەیەك بە هەوادارانی جوانی و ستاتیكا لە وڵات و زێدی خۆیان دەبەخشن. هونەرەكەیان وەك كۆپییەكی كاڵ و كرجی هونەری ڕۆژاوا خۆ دەنوێنێت، نە كڕیار و هەواداری ڕۆژاوایی و جیهان بە لای خۆیدا ڕادەكێشێت، نە لە كوردستانیش هەڕمێنێك پەیدا دەكات.
ئەم دۆخە پێویستی بە هەڵوەست كردنە. هونەرێك هەڵگری سیمای كولتوور و شارستانیەت و میراتێكی خۆجێیی بێت، خەون و خەیاڵ و دیدگای خەڵكی خۆی بەرجەستە بكات، بە دڵنیاییەوە هەڵگری پەیام و كرۆكێكی پتەو دەبێت، لە ڕووی داڕشتن و سیما و فیگەر و ڕەنگسازیشەوە، مۆركی شوێنكاتی ئێستا و ڕابردووی ئەو شوێنە دەنوێنێت. پێچەوانەی ئەوە، هونەر وەك تەم و مژ و تراویلكە خۆی دەنوێنێت.
ئەزموونی توانا مەرجان (ڕۆڵەی بنەماڵەیەكی ناسراوی هونەر پەروەری شاری هەولێر و مامۆستای كۆلیژی هونەری جوانە لە زانكۆی سەڵاحەدین) ئاماژەیەكی گەش و ئەرێنییە بۆ نوێنەرایەتی كردنی هونەری شێوەكاریی كوردستان. توانا، لە پیشە و هونەری خۆی گەیشتووە، كەرەستە و فیگەر و فەرهەنگی خۆی بێ ترس و تاسان، ڕوون و ڕەوان دیاری كردووە، ڕێچكەیەكی دروستی كار كردنی بۆ خۆی دیاری كردووە، بە گوێرەی ڕێچكەی هەڵبژاردەی خۆی، توانا بە چاوێكی جواندۆز و جوانناس لە ژینگە و دەوروبەری خۆی ڕوانیوە. لە نێو ئەو ژینگەیەدا دەریایەك جوانیی بەدی كردووە، لە بەرهەمی ئەودا، فیگەرستانێكی تەژی لە ڕەنگ خۆی نمایش دەكات، ئەو ژینگەیە كە ناوماڵی كوردەواری چەق و ناوەندیەتی، كەرەستەی دەیان ساڵ كار كردن دەخاتە بەردەم هونەرمەندێك كە لە خۆی ڕاببینێت، بڕست و توانای نیگار و ڕەنگسازیی هەبێت، بۆ ئەوەی وردەكاریی گوتارێكی خۆماڵی (بە ناسنامەی كوردانە، وەك میراتیش كوردستانیانە) بە زمانی ستاتیكایەكی بەرز و بەرجەستە، گەڵاڵە بكات. بەرهەمی ئەم دروست تێگەیشتنە لە پیشەی هونەر زنجیرەیەك تابلۆیە، كە میراتی نەتەوەیەك (بە تایبەتی نێو ماڵی كوردەواری بەر لە هێرش هێنانی تەكنەلۆژیای سەردەم) نمایش دەكات و دەخوێنێتەوە، كە لە نێو یادگە و ژیاندا میراتی پتر لە شەش هەزار ساڵ شارستانیەت و ئەزموونی مرۆڤی هەڵگرتووە.
