دكتۆر یوسف بەرزنجی پڕۆفیسۆری یاریدەدەر لە كۆلێژی زانستە ئەندازیارییە كشتوكاڵییەكان لە زانكۆی سەڵاحەددین:   سامانی ئاژەڵی پشتگوێ خراوە و داهاتێكی زۆری كوردستانیش بۆ وڵاتانی دراوسێ و جیهان دەچێت

دكتۆر یوسف بەرزنجی  پڕۆفیسۆری یاریدەدەر لە كۆلێژی زانستە ئەندازیارییە كشتوكاڵییەكان لە زانكۆی سەڵاحەددین:     سامانی ئاژەڵی پشتگوێ خراوە و داهاتێكی زۆری كوردستانیش بۆ وڵاتانی دراوسێ و جیهان دەچێت

 

سەرەتا سەبارەت بە ژینگەی هەرێمی كوردستان بۆ بەخێوكردنی جۆرەها ئاژەڵ، دكتۆر یوسف بەرزنجی گوتی: «لە كوردستان ئاو و هەوا و ژینگەیەكی لەبار هەیە بۆ بەخێوكردنی ئاژەڵ و مەڕوماڵات، كە دەكرا تێیدا دەوڵەمەند بین، بەداخەوە گرنگیی پێ نەدراوە و پشتگوێ خراوە و هەموو كشتوكاڵ تەنیا لە سامانی ڕووەكیدا قەتیس كراوە، سامانی ئاژەڵی سەرچاوەی گۆشت و ماست و شیرەمەنی و پێستە و سەدان بەرهەمی دیكەی پیشەسازییە، كە هەندێكیان وەك (خوری و پێستە) گرانبەهایە، ئەگەر سەیری وڵاتانی هۆڵەندا و نیوزیلەندا بكەین، دەزانین چ داهاتێكی گەورە و چەند هەلی كاریان لە كەرتی بەخێوكردنی مانگا و مەڕ بەدەست هێناوە، خۆ وڵاتێكی وەك نیوزیلەندا داهاتەكەی لە بەرهەمهێنانی گۆشتی بەرخدا بە دەست دەكەوێت و، لە سعودییەكی بیاباندا مانگای هۆڵەندی لە ناو هۆڵی داخراودا بەخێو دەكرێت و شیری لێ بەرهەم دەهێنرێت و، بەرهەمەكەی دەگاتە وڵاتی ئێمەش، ئەم پەراوێزخستنە كاریگەری لە سەر مەترسیی لەناوچوونی چەندین جۆری ئاژەڵ و مەڕ و پەلەوەریش هەیە، ساڵانی پەنچاكانی سەدەی ڕابردوو و لە سەردەمی حوكمی پاشایەتیشدا باس لە چەندین جۆری نایابی مەڕی كوردی دەكرا، لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردووشدا لە زانكۆی بەغدا لە لایەن چەند پڕۆفیسۆرێكی گەورەی ئەو زانكۆیەوە، كتێبێكیان چاپ كرد كە تایبەت بوو بە مەر و بزنی كوردی و، مەڕەكانیان بە ناوی ئەو هۆزانەوە ناو نابوو كە مەڕەكانیان بەخێو دەكرد، وەك (مەڕی حەمدانی و دزەیی و جاف و هەركی) بەداخەوە ئێستا مەڕی دزەیی و هەركی هەر نەماوە، تەنانەت چەندین پەلەوەری وەك قەل و عەلەشیش و هەندێك جۆری مریشك و كەڵەشێر لە كوردستان فەرامۆش كراون و زۆر كەم بووەتەنەوە».

سەبارەت بە ژمارە و داتا و زانیارییەكان لە سەر كەرتی ئاژەڵداری، دكتۆر یوسف بەرزنجی بەمجۆرە داتای وردی خستەڕوو: «لەم بوارە زۆر كۆڵەوارین، چوار ساڵ لەمەوبەر سامانی ئاژەڵی لە مەڕوماڵات و بزن و مانگا و ڕەشەوڵاخ و هاوشێوەكانی بە چوار ملیۆن و 89 هەزار و 139 سەر ئاژەڵ سەرژمێری كران، لەكاتێكدا دەبووایە ساڵانە ئەم سەرژمێرییە بكرایە، ئێمە لە كوردستان 380 پڕۆژەی بەخێوكردنی ماسی و 1431 پڕۆژەی بەرهەمهێنانی هێلكە و 183 پڕۆژەی بەخێوكردنی مەڕ و بزن و مانگا و 29 كارگەی عەلەف و 60 هەزار بەخێوكەری ئاژەڵمان هەیە، ئەم داتا و ژمارانە لە رووی ئاستی بەرهەمهێنانەوە وەك پێویست نییە، بۆ نموونە: هەموو پڕۆژەكانی بەرهەمهێنانی هێلكە تەنیا 32%ی پێداویستیی ناوخۆیی دابین دەكەن، هەروەها لە بواری شیردا لە ساڵی 2019 داتایەك هەبوو، بەوەی لە كوردستان ساڵانە 495 هەزار تەن شیر بەكاردێت، لەكاتێكدا لە كوردستان 213 هەزار تەن بەرهەم دەهێندرێت، ئەمەش ئەوە دەردەخات كە كورتهێنانەكە زۆر زۆرە».

ئەم پسپۆڕەی بواری سامانی ئاژەڵی هۆكاری پشتگوێخستنی ئاژەڵداریی بۆ قورسیی بەخێوكردن نەگەڕاندەوە، بەڵكو هۆكارەكەی بۆ «بێ پلانی و نەبوونی پاڵپشتی و هاوكاری بۆ ئیدارەدان و بەخێوكردنی ئاژەڵ و پاڵپشتینەكردنی نرخی بەرزی عەلەف و ئالیك» گەڕاندەوە، لە رووی گوێنەدانیش بە پڕۆژەی گەورەی ئاژەڵداری لە لایەن وەبەرهێنەرانەوە گوتی: «سەرمایەداری كورد بەهۆی واڵابوونی سنوورەكان و كارئاسانی و خێرا بەدەستهێنانی قازانجەوە، ڕوویان لە كەرتی بازرگانی و نیشتەجێبوون كردووە و، بەدەگمەن ڕوو لە پڕۆژەیەكی ئاژەڵداری دەكەن، بگرە كاری بازرگانییەكەشیان هەر لەسەر حیسابی لەناوبردنی سامانی ئاژەڵی ناوخۆیە، پێویستە وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو چەندە گرنگی بە كەرتی ڕووەكی دەدات، دوو هێندە گرنگی بە كەرتی ئاژەڵداری بدات و پاڵپشتیی جووتیارەكانیش بكات، هەرچی پەیوەندیی بە وەبەرهێنەرانەوە هەیە، دەبێت دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان لە ڕووی دابینكردنی خاك و شوێن و كارئاسانی و لێخۆشبوون لە ڕسوومات و باج، گرنگی بە دامەزراندنی پڕۆژەی گەورەی ئاژەڵداری بدات، بەتایبەتی پڕۆژەی بچووكی ئاژەڵداری بۆ دەرچووانی كۆلێژەكانی ئەندازیارییە كشتوكاڵییەكان، لە كوردستان شەش كۆلێژی كشتوكاڵی هەیە و ساڵانە نزیكەی 600 قوتابی دەردەچن و شارەزاییەكی باشیان لە پسپۆڕایەتیی سامانی ئاژەڵ هەیە، پێویستە حكومەت لە ڕێگەی قەزری بچووكەوە بۆ دامەزراندنی پڕۆژەی بچووكی ئاژەڵداری پاڵپشتییان بكات».

 دكتۆر یوسف بەرزنجی داواش دەكات پەرەپێدانی ئەم بوارە وەكو پرسێكی تایبەت بە ئاسایشی خۆراكی و ئاسایشی نەتەوەیی سەیر بكرێت، لەم ڕووەوە دەڵێت: «ئەو گۆشتەی لە بازاڕەكانی عێراق و كوردستاندا هەیە 45%ی خۆماڵییە و 55%ی لە دەرەوەی وڵاتەوە دێت، هەردوو لا بوونەتە بازاڕی ساغكردنەوەی بەرهەمی ئێرانی و توركی و تەنانەت سووری و وڵاتانی دواكەوتووی جیهان، خۆ دەكرێت كارگەی ئەلبان و گۆشت و قوتوبەند دروست بكەین، ئەمە لەكاتێكدا كە سێكتەری كشتوكاڵ وابەستەی ئاسایشی خۆراكە و ئەم بوارەش بڕبڕەی ئاسایشی نەتەوەییە، كەواتە دەبێت وەك سێكتەرێكی سیادی سەیر بكرێت و، تێچووی بەخێوكردنی ئاژەڵ لە كوردستان كەم بكەینەوە و، بەرەو دابینكردنی ئاسایشی خۆراكی خۆماڵی هەنگاو بنێین».

Top