كۆبوونەوەی پسپۆڕانەی مەجازیی «38ـ20» بە ئامادەبوونی «كڵاوس ئیشتاینێك» Klaus Stanjek بە تەوەری سینەمای بەڵگەیی لە سی‌ و هەشتەمین خولی فێستیڤاڵی نێونەتەوەیی كورتە فیلمی تاران لە پەردیسی سینەمایی «ئێران ماڵ» بەڕێوە چوو.

ئا: مەنسور جیهانی

«كڵاوس شتاینێك» بەڵگەفیلمسازی ناوسراوی ئەڵمانی، لە كۆبوونەوەی پسپۆڕانەی مەجازیی «38ـ20» لە سی ‌و هەشتەمین خولی فێستیڤاڵی نێونەتەوەیی كورتە فیلمی تاران، ڕایگەیاند: «پرێسپێكتیو یا خاڵی بینینیش لە یەك فیلمدا گرنگە، لەم بابەتەدا دەكرێ كەڵكی زۆرتر وەربگیرێت، ئەو كەسانەی كە بۆیان گرنگە كەڵك لە خاڵەكانی بینینی جۆراوجۆر وەربگرن، فیلمەكەیان وەكو یەكەیەكی تەواو و كامڵ، باشتر كار دەكات. یەكێكی دیكە لە لایەنە باشەكانی پرێسپێكتیو ئەوەیە كە بە كەڵك وەرگرتن لەوە، دەكرێت شێوازە جۆراوجۆرەكانی هەڵسوكەوت لەگەڵ بابەتێك وێنەی بگیرێت. دەتوانرێ دوو جۆر خاڵی بینین لەبەر چاو بگیرێت؛ خاڵی بینینی یەكەم، خاڵی بینینی نووسەر و دانەرە كە لە بنەڕەتدا گشتگیرە و هەندێك جار لەمەدا وەك «خاڵی بینینی خودا» یادی لێ دەكرێت، ئێستاش بە دەركەوتنی پەهبادەكان چەند نموونەیەك لەم خاڵی بینینەی نووسەر‌ لە فیلمەكاندا دەبینین، پرسیارێك كە دێتە ئاراوە، ئەوەیە كە ئەم خاڵی بینینە خاڵی بینینی چ كەسێكە؟ جێگرەوەیەك كە بۆ خاڵی بینینی دانەر و نووسەر هەیە، خاڵی بینینی تاكە كەسییە؟».

ئەو لە بەشێكی دیكەی ئەم كۆبوونەوەی پسپۆڕانەیەدا گوتی: «هەندێك جار پرسیارێك كە دێتە ئاراوە، ئەمەیە كە ئایا بۆ فیلمێكی بەڵگەیی مۆڵتی دروستكردن و بەرهەمهێنانمان هەیە؟ لەم بارەیەوە وڵامی من ئەرێنییە، بۆ وێنە لە بواری دەنگەكانی ئامبیانس هەندێك جار لەوانەیە كە دەنگەكان خوازراو بن، بۆ وێنە جاری واهەیە بە دەنگی یەك ماتۆڕسكیل، دەنگی نەعرەتەی شێر زیاد دەكرێت و، ئەم دەنگە وەرگیراوە، هەندێك جار ئەم بابەتە دێتە ئاراوە كە بەڵگە فیلم، دەبێ هەر فیلمی بەڵگەیی بێت، بەڵام هەندێك بابەتیش دەكرێت دەستوەردانی تێدا بكرێت، بەڵام دەكرێت چەند بەشێك لە یەك ڕاستەقینە كۆپی بكرێت و دووبارە نیشان بدرێتەوە. واتە دەكرێت لە لایەنی خولقاندن‌ و لایەنی دووبارەكردنەوە كەڵكی لێ وەربگیرێت».

زیاتر گوتیشی: «هەڵبەت ئێمە دەبێ لە تەنیشت ئەم بەسەرهاتەدا ئاگادار بین كە لە ژیانی ڕاستەقینەشدا ساختەكاریی هەڵبەستراوی زۆر هەیە، لە كۆمەڵگودا زۆربەی خەڵك تەنیا بە چوارچێوە و گۆڕینی ڕوخسارەوە دەبینین و دوور كەوتنەوە لە ڕاستەقینە بە شێوەی ڕۆژانە لە هەموو وڵاتەكاندا ڕوو دەدات، بەڵام دەبێ بتوانین دیاریی بكەین كە كام یەك لە قسەكان درۆیە و كام یەك دروست و ڕاستەقینەیە؟. «

ئیشتاینێك جەختی كردەوە كە هەندێك كەس‌ داخوازیی ئەوە دەكەن كە فیلمی بەڵگەیی دەبێ تەنیا باسی خودی ڕاستەقینە بكات، كە ئەمە شتێكی بێ مانایە، لەبەر ئەوەی كە گەیشتن بە ڕاستەقینەی تەواو نامومكینە، نمایشكردنیشی ئیدی با بمێنێت، هەڵبەت ئەم كارە بە مانای ئەوە نییە كە بەڵگەفیلمساز كاری بە ڕاستەقینەوە نییە، بەڵكو ئامانجی سینەماكاری بەڵگەفیلم دەبێ گەیشتن بە ڕاستەقینە و نزیك بوونەوە لەو بێت، ئەمە ئەركی بەڵگەفیلمسازە، هەڵبەت ئەمەش بە واتای ئەوە نییە كە لەم فیلمانەدا خولقاندنێك ئەنجام نەدراوە، بەڵام بەڵگەفیلمساز دەبێ زیاتر لە ڕاستەقینە نزیكتر ببێتەوە.

هەروەها ئەوەشی خستە ڕوو كە لە چوارچێوەی ئەركەكانی دەرهێنەریدا دەبێ بە ڕێنوێنیكردنی بەردەنگ و بینەرەكان سەرنج لە هەندێك لە فیلمەكان بدەین، سەرنجدانی بەردەنگ بە فیلمی كراوەیە، بەڵام ئەگەر بڕیار وایە كە فیلمی بەڵگەیی توند و چڕوپڕ بێتە بەرهەم‌، یەكێك لە خاڵە گرنگەكان ئەوەیە كە دەرهێنەر بتوانێت سەرنجی بەردەنگەكان كۆنتڕۆڵ و ڕێنوێنی بكات، وێنەگری فۆتۆگرافی و شێوەكاری چەندین ستراتیژی جۆراوجۆریان بۆ كۆنتڕۆڵكردن و ڕێنوێنی كردنی «سەرنج»ی بینەر هەیە، بەڵام بە شێوەیەك كە هەندێك جار بەردەنگ دەتوانێت لە وێنەدا و بۆ هەرچی دڵی ویستی هەنگاو بنێت، سەرنج بدات. هەروەها لێكچوو و هاوشێوەی ئەم بابەتە لە فیلمی بەڵگەییشدا دەتوانێت هەبێت، هەرچەندە كۆنتڕۆڵكردنی دەرهێنەر لە ڕێنوێنیكردنی سەرنجی بەردەنگ زیاتر بێت و، كاریگەریی دەرهێنەر لە دوای بینینی فیلمەكەش توند و چڕوپڕتر دەبێت.

ئەم دەرهێنەرە ئەڵمانییە لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا ڕایگەیاند: «كامێرا دەرهێنەر ئامراز و كەرستەگەلی جۆربەجۆری لەبەر دەستدایە، وەك زووم بۆ دوور و نزیككردنەوە، تراولینگ و هتد...، ئامانج لە كەڵك وەرگرتن لەم كەرستە و ئامرازانە ڕێنوێنیكردنی وردبوونەوەی بینەرە».

ئەو هەروەها گوتی: «خاڵێكی دیكە پێكهاتەی فیلمەكەیە، هونەرەكان لەسەر بنەمای پێكهاتەنن، بەڵگەفیلمیش بەو چەشنەیە كە پێكهاتەی ناوەوەی هەیە، هەرچەندە ئەم پێكهاتە ناوخۆییە كەمتر دژوار بێت و سادەتر دەربڕدرێت، فیلمی بەڵگەیی بەهێزتر دەبێت. فیلم دەبێ بتوانێت بۆ بەردەنگ شیاوی وەرگرتن و تێگەیشتن بێت، ئەگەر وا لەبەر چاو بگرین، كە پێكهاتەی ناوەوەی بەڵگەفیلم وەك یەك زنجیر، ن یەك مارپێچ بێت، بینەر بۆ ئەم پێكهاتە ناوخۆییە ڕێگا پەیدا ناكات و سەرگەردان دەبێت».

ئیشتاینێك ڕایگەیاند: «خاڵی دوایی بەربەستەكانن، دەبێ بەو پێچاوپێچی و دژوارییانەی كە لە ناوەرۆكدا هەیە، ئاگادار بین، لەبەر ئەوەی كە بەردەنگ دەبێ سەرنجی بداتێ و ئاگاداری بێت و، نابێ ئەو وزەیەی كە لەو بەربەستانەدا هەیە، فەرامۆشیان بكەین».

ئەم بەڵگەفیلمسازە بەئەزموونە لە درێژەی قسەكانیدا گوتی: «ڕەوتی سرووشتی و ئاسایی گوتار لە فیلمیشدا یەكێكە لە خاڵەكانی دیكە، ئەم بابەتە هەر مرۆڤێك دەتوانێت بە ئاسوودەیی لێی تێبگات، ئەگەر گوتاری فیلم زۆر ڕاستەوخۆ و ئاسایی بێت، هەندێك جار ئەمە باش نییە، بەڵكو ڕەوتی سرووشتیی گوتار لەگەڵ وەستان و وچانی باش، یارمەتیی و بایەخ و بە پێگەی فیلمێك دەدات و ئەو فیلمە پڕبایەختر دەبێت».

لە كۆتایی قسەكانیدا گوتیشی: «خاڵی دواتر هەستەكانە، نابێ هەستەكان لە بەرهەمهێنانی یەك فیلمدا نادیدە بگرین، هەڵسوكەوتێكی كۆن سەبارەت بەم بابەتە هەیە، كە هەندێك دەیانگوت بەڵگەفیلم دەبێ تەنیا خودی ناخی فیلمی بەڵگەیی بێت و هەستەكان لە بواری فیلمەكانی چیرۆكی و درامیدا هەیە، بەڵام بە بۆچوونی من بەم شێوەیە نییە».