حوسێن حەمە كەریم بەڕێوەبەری گشتیی باخداری و باوان و وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ گوڵان:   وەبەرهێنان لە كەرتی كشتوكاڵ لە 2% بۆ 8% هەڵكشاوە

حوسێن حەمە كەریم  بەڕێوەبەری گشتیی باخداری و باوان و وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ گوڵان:     وەبەرهێنان  لە كەرتی كشتوكاڵ  لە 2% بۆ 8% هەڵكشاوە

 

 

بۆ ئەوەی كشتوكاڵ ببێتە پێشەنگ و ڕۆڵی لە پێشخستنی ئابووریی نیشتمانیدا هەبێت و، هەرێمەكە ببێتە سەبەتەی خۆراك بۆ سەرجەم بازاڕەكانی شارەكانی عێراق، وا پێویست دەكات، ئەو سیاسەت و ڕێسا و ڕێنماییانە جێبەجێ بكەین، كە نەك تەنیا پاڵپشتیی بەرهەمی خۆماڵی دەكات، بەڵكو لە ڕووی كێبڕكێ و كوالێتیشەوە بەرهەمی خۆماڵی بگاتە ئاستی وڵاتانی دراوسێ. لە دوو ساڵی ڕابردوودا لە ڕێگەی قەدەغەكردنی هەندێك بەرهەمی كشتوكاڵی و دانانی باج، توانرا پاڵپشتی لە بەرهەمی خۆماڵی و بەتایبەتی لە ڕووی بەرهەمهێنانی گۆشتی سپی و هێلكەوە بكرێت، بەڵام لە ڕووی دۆزینەوەی بازاڕ و كۆنتڕۆڵكردنی بازاڕەكان لە هەرچوار وەرزی ساڵ و نەهێشتنی هەڵاوسانی نرخەوە، هێشتا ڕێگەیەكی زۆرمان لە بەردەمدایە. هەوڵەكانی وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو بۆ دۆزینەوەی بازاڕ لە ئاستی پێویستدا نییە، هەرچەندە لێرە و لەوێ لە ڕێگەی كردنەوەی پێشانگای بەرهەمە كشتوكاڵییەكانەوە لە نێوان وەزارەتی كشتوكاڵی كوردستان و وەزارەتی كشتوكاڵی عێراقی و گفتوگۆ و دانوستانەكانەوە، توانراوە هەنگاوی باش بنرێت، بەتایبەتی لە بواری واڵاكردنی بازاڕەكان لە بەردەم بەرهەمی ناوخۆییدا، ئەمەش هاوكاتە لەگەڵ دەستپێكردنی پڕۆژە كشتوكاڵییەكان لە لایەن وەبەرهێنەرانەوە. لە ئێستادا لەگەڵ زیادبوونی بەرهەمی ناوخۆیی و گەیشتن بە ئاستی خۆبژێوی لە هەندێك بەرهەمی كشتوكاڵیدا، گرفتی سەرەكیی جووتیاران لەوەدایە كە تا ئێستا كارگەكانی پیشەسازیی خۆراك زۆر كەمن، ئەو كارگانەش كە هەن، زیاتر پشت بە كەرەستە و بەرهەمی بیانی دەبەستن، پشتگوێخستنی پیشەسازیی خۆراكی و واڵابوونی دەروازە سنوورییەكان لە بەردەم سەدان تۆنی بەرهەمی كشتوكاڵیی وڵاتانی دراوسێ، ئاستەنگی سەرەكییە لەبەردەم پلان و بەرنامەكانی گەشەسەندنی كەرتی كشتوكاڵ، تەنانەت ناوبەناو بەهۆی گرانبوونی نرخی خۆراك و بەرهەمە كشتوكاڵییەكانەوە قەیرانی خۆراك و گرانبوونی نرخەكەی ڕوو دەدات، ئەمەش زیانی گەورەی بە داهاتی هەرێم و هاووڵاتیان گەیاندووە. بەهێزبوونی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و حكومەتی عێراق و كرانەوەی بازاڕەكان بە ڕووی بەرهەمەكانی كوردستان و عێراقدا، هەلێكی لەبارە و سەرەتای ڕێگەشە بۆ بووژاندنەوەی كەرتی كشتوكاڵ و فەراهەمكردنی هەلی كار بۆ سەدان گەنج و دەرچووی زانكۆكان، بەتایبەتی ئەگەر گرنگی بە پیشەسازیی خۆراكی بدرێت. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە گۆڤاری گوڵان گفتوگۆیەكی لەگەڵ حوسێن حەمە كەریم بەڕێوەبەری گشتیی باخداری و باوان كە لە هەمان كاتدا وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵیشە سازدا و، بەم شێوەیە وەڵامی داینەوە.

 حكومەت ئامانجێتی هاوردەكردنی بەرهەمە كشتوكاڵییە بیانییەكان كەم بكاتەوە.

سەبارەت بە سیاسەتی حكومەت بۆ پاراستن و پاڵپشتیكردنی بەرهەمی خۆماڵی حوسێن حەمە كەریم وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵ گوتی: «حكومەتی هەرێمی كوردستان ئامانجێتی پەرە بە بەرهەمە خۆماڵییەكان بدات و، ئاستی قەبارەی هاوردەكردنی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانی بیانی كەم بكاتەوە، ئەمەش پێویستی بەوە هەیە كە بەرهەمی ناوخۆیی پێداویستیی بازاڕ پڕ بكاتەوە، بازاڕیش بۆ ئەم بەرهەمانە بدۆزرێتەوە چ لە ڕووی ساغكردنەوەی بێت لە ناوخۆی هەرێم، یان لە ڕووی دۆزینەوەی بازاڕ بێت لە دەرەوەی هەرێم، ئەوەی پەیوەندیی بە سیاسەتی ناوخۆوە هەبێت، ڕاستە ئێمە لە وەرزێكی دیاریكراوی ساڵدا و لە كاتی زیادبوونی بەرهەمی خۆماڵیدا هێنانی هەندێك بەرهەمی كشتوكاڵی بیانی قەدەغە دەكەین، یان باجی لەسەر دادەنێین، ئەمەش پێویستی بە ڕاگرتنی هاوسەنگی هەیە لە نێوان خواست و خستنەڕوودا، واتە نە ئەوەندە نرخ بەرز ببێتەوە كە ببێتە هۆی گلەیی هاووڵاتیان، نە ئەوەندەش دابەزێت ببێتە هۆكاری زیانگەیاندن بە جووتیاران، لەم ڕێكارە گرنگتر هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانە بۆ ئەوەی وەبەرهێنەرانمان ڕوو لە كەرتی پیشەسازیی خۆراك بكەن، بۆ نموونە: ئێمە ئێستا ژمارەیەك كارگەی بەرهەمهێنانی كوارگ (قارجك) و فینگەر و جبسی پەتاتەمان هەیە، كە وای كردووە جگە لە پەتاتەی خواردن پەتاتەی پیشەسازییش بەرهەم بهێنرێت، هەروەها كارگەكانی زەیتی زەیتوونیش بە هەمان شێوە».

بازاڕەكانی كوردستان و عێراق تەواوكاری یەكترن بۆ ساخكردنەوەی بەرهەمی جووتیاران

 لە ڕووی دۆزینەوەی بازاڕ بۆ بەرهەمی ناوخۆیی لە بازاڕەكانی پارێزگاكانی عێراق و دەرەوەی وڵات؛ وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو گوتی: «لە تێڕوانینی ئەوەی ئابووریی هەرێمی كوردستان و ئابووریی عێراق یەك ئابوورییە، دەبێت هەماهەنگیمان هەبێت بۆ لابردنی هەموو ئەو ئاستەنگ و گرفتانەی لە بەردەم هەناردن و هێنانی بەرهەمە كشتوكاڵییەكاندا هەیە، چونكە ئێمە بەو ئاراستەیە دەچین كە بازاڕەكانی هەردوولا تەواوكاری یەكتر بن، لەم ڕووەوە بۆ دروستكردنی هەماهەنگی یاداشتنامەیەكی لێكتێگەیشتن لە نێوان هەردوو وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان و وەزارەتی كشتوكاڵی عێراقدا واژۆ كراوە و، لێژنەیەكی باڵا پێكهاتووە بۆ ئاگاداربوون لە چۆنیەتیی بەڕێوەچوونی ڕەوتی كارەكان و، نوێنەریش لە هەردوو وەزارەت دانراوە بۆ ڕێكخستن و هەماهەنگیی كارەكان و لابردنی ئاستەنگ و گرفتەكان، كارمان كردووە بۆ یەكخستنی ڕۆژنامەی كشتوكاڵی بۆ بڵاوكردنەوەی كاتی پێگەیشتنی بەرهەمەكان، ئەو كاتەی بەرهەمی خۆمان هەبێت و پێداویستیی بازاڕ پڕ بكاتەوە، ڕێگە نادەین بەرهەمی بیانی هاوردە بكرێت، سەبارەت بە دۆزینەوەی بازاڕ لە دەرەوەی عێراقیش، لەگەڵ وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق گفتوگۆمان كردووە و ڕێككەوتووین، بەوەی ئاسانكاری و پاڵپشتی لە ناردنە دەرەوەی بەرهەمەكانی كشتوكاڵ بۆ وڵاتانی ناوچەكە و ئەوروپا بكەین، لە ئێستادا دوو كۆمپانیا سەرقاڵی كاركردنن بۆ ئەوەی بەرهەمی هەنار لە كوردستان ڕەوانەی وڵاتانی ئەوروپا و كەنداو بكەن و، داخوازییان لەسەر بەرهەمی هەناری كوردستان هەیە، لەمەشدا هانی كۆمپانیا بازرگانییەكان دەدەین و ڕێنماییمان دەركردووە، بەوەی بە چ شێواز و میكانیزمێك ئەو كارە بكەن، من لێرەدا دەمەوێت ئەوە بخەمە ڕوو كە وڵاتانی دراوسێی عێراق بەتایبەتی ئێران و توركیا لە ڕووی ئابووری و كشتوكاڵییەوە بەهێزن، تەنانەت دابەزینی بەهای دراوەكانیشیان وا دەكات، زیاتر بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیان خواستی لە بازاڕەكانی دەرەوە لەسەر بێت، بۆیە دەبێت عێراق و هەرێمی كوردستانیش تەنیا بازاڕی ساغكردنەوەی كاڵای بیانی نەبن، بەڵكو پەیوەندییە ئابوورییەكان لە سەر بنەمای بەرژەوەندیی هاوبەش بونیات بنرێت، ئێمەش هاوسەنگی لە نێوان هەناردە و هێنراوەكانمان لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا بكەین، بۆ ئەم مەبەستەش سەرەتا هەرێمی كوردستان و عێراق دەبێت سوود لە یەكتر وەربگرن و، پێداویستییەكانی ناوخۆیان دابین بكەن، عێراق بە هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەتوانێت كەرتی كشتوكاڵی ببووژێنێتەوە، بۆ ئەم مەبەستەش هەوڵەكان لە نێوان هەردوو وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان و وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق دەستی پێ كردووە و بەرەوپێش چووە، خۆشبەختانە ئەم بۆچوونە لەلایەنی عێراقیشەوە پەرەی پێ دەدرێت».

 دیاردەی قاچاخچێتی زیانی گەورەی بە بەرهەمی خۆماڵی گەیاندووە

سەبارەت بە گلەیی و ڕەخنەكانی عێراقیش كە لەسەر قاچاخچێتی و پابەندنەبوون بە ڕێنمایی و ڕاسپاردەكان لە هەرێمی كوردستان دەیگرێت، بەڕێوەبەری گشتی لە وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو لە هەرێمی كوردستان گوتی: «هێنانی كەلوپەل و بەرهەمی بیانی لە ڕێگەی قاچاخ، نەك تەنیا بە یەكێك لەگرفتە سەرەكییەكانی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، بەڵكو لە عێراقیشدا ئەم گرفتە هەیە، هەموو دەروازە سنوورییەكان لە عێراق هەمان گرفت و كێشەیان هەیە، ئێمە لەنزیكەوە ئاگاداری ئەم گرفتەین، لەئێستادا هەوڵ دەدەین هەردوو لا ئەم دیاردەیە كەم بكەینەوە، زۆرجار سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتە پەیوەندارەكانمان لە بوونی دیاردەی قاچاخ ئاگادار كردووەتەوە، هەروەها پابەندنەبوون بە ڕێنمایی و ڕاسپاردەكانیش ئەمە زیانی گەورەی بە بەرهەمی ناوخۆ گەیاندووە و، بەدواداچوونی جددیمان لەسەری هەیە، چونكە چەندین ساڵە وڵاتانی دراوسێ بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیان لە شارەكانی هەرێم و عێراق ساغ دەكەنەوە و سوودێكی گەورەیان كردووە، زۆر بەرهەم هەیە لە وەرزێكی دیاریكراودا هێنانی قەدەغە كراوە، ئەمە وەكو پاڵپشتی جووتیاران، بۆ نموونە: لە بواری مریشك و هێلكەدا، لە ئاكامی پەیڕەوكردنی قەدەغەكردنی هاتنی ئەم دوو بەرهەمە و زۆرجار دانانی باجێكی زۆر لە سەری، بووەتە هۆی زیادبوونی كێڵگەی پەلەوەر و بەرهەمهێنانی هێلكە و گۆشتی سپی و، هەنگاوی زۆر گەورە نراوە و ئەگەر بە تەواوی توانای خۆیان كار بكەن، زیاد لە پێداویستیی ناوخۆ بەرهەمیان هەیە، زۆربەی جار پارێزگاكانی دیكەی عێراقیش پشت بە بەرهەمی گۆشتی مریشك و هێلكە دەبەستن، لە بواری بەرهەمەكانی دیكەی وەكو تەماتە و خەیار و میوەجات، لە هەندێك وەرزی ساڵدا زیاد لە پێداویستیی بازاڕ بەرهەممان هەیە و نرخەكەی دادەبەزێت، زۆربەی جار بووەتە هۆی سكاڵاو گلەیی جووتیاران، بۆیە لە ئێستادا لە هەوڵی ئەوەداین لە دوو ڕێگەی ناردنە دەرەوە و دروستكردنی پیشەسازیی خۆراكی بازاڕ بۆ بەرهەمی جووتیاران بدۆزینەوە، لەئێستادا دوو كارگەی دۆشاوی تەماتە هەیە، كە دوو ساڵە كەوتوونەتەوە كار و بڕێكی زۆری دۆشاوی تەماتە دەخەنە بازاڕەوە، ئەمە وێڕای كارگەكانی دیكەی جبس و پەتاتە و قارچك و شەربەت و...هتد، بۆ پەرەپێدانی ئەم بوارەش لە گفتوگۆداین لەگەڵ دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان، بۆ ئەوەی كەرتی پیشەسازیی خۆراكی لەقوتونان و وشككردنەوە و دروستكردنی مڕەبا و شەربەت و چەندین پرۆژەی دیكە جێبەجێ بكرێن، جێگای خۆشحاڵیشە لەبەشێكی پارێزگاكان شوێن دیاری كراوە بۆ پڕۆژەكانی پیشەسازیی خۆراكی و پیشەسازیی كشتوكاڵی و، هەنگاوەكانی بووژانەوەی كەرتی پیشەسازیی خۆراك دەستی پێ كردووە و، ئاستی وەبەرهێنان لە پڕۆژە كشتوكاڵییەكاندا گەیشتووەتە 8% لە كاتێكدا پێشتر ئەم ڕێژەیە تەنیا 2% بوو، خاڵێكی دیكەی گرنگ لەم بارەوە یاسا و ڕێنماییە كشتوكاڵییەكانە، كە لە ئێستادا چەند یاسایەك لە ئەنجومەنی وەزیران و پەرلەمانی كوردستان هەیە بۆ پەسەندكردنی، بۆ نموونە: یاسای سەرپەرشتیكردنی پرۆژە كشتوكاڵییەكان و ژمارەیەكی زۆری ڕێنماییش هەموار دەكرێتەوە، بە ئامانجی ئەوەی كەمترین ڕۆتین هەبێت بۆ كارەكانی جووتیاران و وەبەرهێنەران «.

 چیتر جووتیاران لە ساغنەبوونەوەی گەنمەكەیان نیگەران نابن

لە بواری گەنمی جووتیاران و دۆزینەوەی بازاڕ، حوسێن حەمە كەریم گوتی: «توانیمان شایستە داراییەكانیانی جووتیارانی كوردستان لە عێراق دەستەبەر بكەین و لە ناوخۆی هەرێمیشەوە لەم كابینەیەدا گەیشتووینەتە دەرئەنجامێكی باش، چیتر جووتیارانمان مەترسیی ساغنەبوونەوەی بەرهەمەكانیان نابێت، ئەوەتا جگە لەوەی لە لایەن وەزارەتی بازرگانی عێراقەوە ئەو بڕە گەنمەی دیاری كراوە لە جووتیاران وەربگیردرێت، لە ناوخۆی هەرێمیشدا 500 هەزار تەن گەنم بە بازاڕ دەكرێت، لە ساڵانی داهاتووش زیاتر دەبێت، تەنانەت بۆ بەرهەمی گەنمە شامیش هەنگاو نراوە و هەوڵ دەدەین وەكو گەنم پێویستیمان پێ نەبێت و بازاڕی بۆ بدۆزینەوە و، كەرتی تایبەتیش لەم بوارە دەهێنینە پێشەوە».

 

Top