پیش ڕاپەرین و دامەزراندنی ئەزموونی دیموكراتی لە هەرێمی كوردستاندا، بابەتی پێكەوەژیان لەناو كوردستان باس نەدەكرا، ئەمەش لەبەر ئەوە بوو، هەموو نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان پێكەوە دەچەوسێندرانەوە، بەڵام لە خەباتی شاخ و لە ناو هەیكەلەی بەرەی كوردستانی یەكێك لە ئەندامانی بەرە حزبێكی ئاشووری بوو، هەر بۆیە دوای نەمانی ڕژیمی سەدام حوسێن لە كوردستان و، هەوڵەكانی بەرەی كوردستانی بۆ دەركردنی یاسای (1،2) بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن و تەرخانكردنی پێنج كورسیی كۆتا بۆ «كلدان و ئاشوور و سریان و توركمان» لە پەرلەمانی كوردستان، پێكەوەژیان بووە چەمكێكی گرنگ بۆ ئەو ئەزموونە دیموكراتییەی كە لە ئاكامی هەڵبژاردنەكانی ساڵی 1992 هاتە دامەزراندن.

ئەم چەند دێڕە كورتە ئاماژەیە بۆ ئەوەی گیانی لێبوردەیی و پێكەوەژیان لە مێژووی كوردستانەوە سەرچاوە دەگرێت، ئەوجا ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ناو ئەم مێژووە ئەوا چەندین نموونەی بەرزی پێكەوە ژیان دەدۆزینەوە:

- لە چەندین دیكیۆمێنتی مێژووی ڕۆژهەڵاتناسانی بەریتانیا ئاماژە بەوە كراوە، شێخ عەبدولسەلامی بارزانی چۆن شێخی موسڵمانان بووە، بە هەمان شێوە شێخی كریستیانەكانیش بووە، «ویگرام» كە یەكێكە لە ڕۆژهەڵاتناسانی سكۆتلەندی نووسیویەتی: «من خۆم شاهیدی كێشەیەكم كە لە سەردەمی شێخ عەبدولسەلام لەو دەڤەرە ڕوویداوە، كێشەكەش ئەوە بوو كە خێڵێكی موسلمان دەستدرێژی دەكەنە سەر خێڵێكی كریستیان، شیخ عەبدولسەلام بۆ بەرگریكردن لە خێڵە كریستیانەكە بە هێزێكی زۆری بارزانییەكان تەدەخول دەكات و جیا لەوەی بەرگرییەكی تەواو دەكات، لە هەمان كات هەموو ئەو ماڵەی بە تاڵان بردبوویان، بۆ خێڵە كریسیتانەكە دەگێڕێتەوە و، لەمەش زیاتر سنوورێك بۆ خێڵە موسڵمانەكەش دادەنێت بۆ ئەوەی جارێكی دیكە دەستدرێژی نەكەنە سەر كریستیانەكان، سەبارەت بەم كێشەیە «ویگرام» بە شێخ عەبدولسەلامی بارزانی دەڵێت: «ئەو بەرگرییەی تۆ لە كریستیانەكانت كرد، ئێمە پێمان نەدەكرا، ئەگەر من دادوەریش بوومایە، هەر ئەوەم پێ دەكرا، كە تۆ كردت.»

- لە بەرامبەردا كریستانەكانیش هەمان هەڵوێستیان بەرامبەر موسڵمانەكان هەبووە، هەر بۆ نموونە ئەو كاتەی دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی دەیویست شیخ عەبدولسەلام بارزانی دەستگیر بكات، شێخ دەچێتە ناوچەی هەكاری و ماوەیەك لای مارشمعون دەمێنێتەوە و دەپارێزرێت، هەتا ئەو كاتەی بە خیانەتێك دەگیرێت و پاشان لە سێدارە دەدرێت.

- لەسەردەمی «شێخ ئەحمەدی بارزانی»دا، ئەم پێكەوە ژیانە چووە قۆناخیكی دیكە و شێخ ئەحمەد چەندین بنەمای ئەخلاقی بۆ هەموو هاووڵاتیانی ئەو دەڤەرە دانا و، هەموو پێكهاتە جیاوازەكان پابەندی ئەو بنەما ئەخلاقییانە بوون، شیخ فەرمانی كردبوو كە مرۆڤ سەر بە هەر ئایین و نەتەوەیەك بێت، پێش هەموو شت مرۆڤە و دەبێت ڕێز لە كەرامەتی بگیرێت و ڕێگە نەدرێت كەس دەستدرێژی بكاتە سەر ئەوی دی، ئەم بنەما ئەخلاقییانە گیانی لێبوردەیی بە جۆریك لەناو پێكهاتە جیاوازەكان بەهێز كردبوو، كە كەنیسەی ئاشوورییەكان و كەنیستی جووەكان و مزگەوتەكەی شێخ ئەحمەد لە ڕیزی یەكتر بووە و هەر یەكەیان چەند مەتریك لە یەكتری دوور بوون.

- هەر لە سەردەمی شێخ ئەحمەدی بارزانی و بۆ پاراستنی خێزانی «ئەندریایك پاشا» شێخ ئەحمەد، مەلامستەفا بە سەرۆكایەتیی هێزێك دەنێرێت، بۆ ئەوەی لە كۆمەڵكوژیی ئەرمەن ڕزگاریان بكەن و دوچاری شەڕێكی قورس دەبن و تەنیا لەم شەڕەدا 14-16 پێشمەرگە لە هێزەكەی مستەفا بارزانی شەهید دەبن، تەنیا لە پێناوی پاراستنی خێزانی «ئەندریایك پاشای ئەرمەن»، پاشانیش ئەو كریستیانە ئەرمەنانەی ڕزگاریان دەبێت، دێنە دەڤەری بارزان و بادینان و دەپارێزدرێن.

- لە دەڤەری سلێمانی و لەكاتی شەڕی شێخ مەحموودی حەفید لەگەڵ ئینگلیزەكان بەشێك لە هێزەكەی شێخ كریستیان بووە، تەنیا لە یەك شەڕدا دوو كریستیان شەهید بوون. ئەگەر سەرنج بدەن، كریستیانەكان لەگەڵ شێخ مەحموود شەڕیان لەگەڵ ئینگلیز كردووە، كە ئەوان كریستیان بوون، ئەمەش مانای ئەوەیە كریستیانەكان ئینتیمایان بۆ وڵاتی خۆیان هەبووە، لە بەرامبەریشدا یەكێك لە وەزیرەكانی شێخ مەحمود كریستیانێك بووە بە ناوی كەریمی عەلەكە و وەزیری دارایی ئەو حكومەتە بووە.

- هەر سەبارەت بە باوەڕی بنەماڵەی حەفید بە پێكەوە ژیان، لە سەردەمی كاك ئەحمەدی شێخ، یەكێك لە كوڕەكانی كچێكی مەسیحی دەبێتە هاوسەری و منداڵێكیان دەبێت، دەچێتە لای كاك ئەحمەدی شێخ و پێی دەڵێت: كوڕمان بووە و ناوم ناوە (محەمەد)، باوكی پێی دەڵێت: كوڕم هاوسەرەكەت هەر لەسەر ئایینی خۆیەتی و محەمەد بە پێغەمبەری خۆی نازانیت، بڕۆ ناوی بنێ «عیسا» كە هەردوو لاتان بە پێغەمبەری خۆتانی دەزانن.

- مەلای گەورەی كۆیە كە ئەویش یەكێكە لە زانایانی گەورەی ئایینی ئیسلام، ڕۆژیك كەسێك دەنێرێت ماستی بۆ بكڕێت، پاش ماوەیەك ئەو كەسە دێتەوە و بە مەلای گەورە دەڵێت: «ماست نەماوە»، ئەویش دەڵێت: چۆن نەماوە؟ دەڵێن: دووكاندارە موسڵمانەكان ماستیان نەماوە و تەنیا ماست لای «كریستیان»ـەكان هەبووە، مەلای گەورە لەمە زۆر تووڕە دەبێت و خۆی دەچێت ماستەكە لە دووكانداریكی كریستیان دەكڕێت و دادەنیشێت هەر لە ناو دووكانەكە نان و ماستەكەی دەخوات، ئەمەش پەیامێكی گرنگ بوو بۆ ئەوەی موسڵمانان جیاوازی لە بەرهەمی موسڵمانان و كریستیانەكان نەكەن. ئەگەر سەرنج بدەین، ئیستا لە ناو كۆیە نازانرێت كامە موسڵمانە و كامە كریستیانە.

- لە سەردەمی عوسمانییەكان فەرمانێك دەردەچێت كە خەڵكی گوندی عەنكاوا كۆمەڵكوژ بكرێن، لەبەر ئەوەی غەیرە موسڵمانان، لەم كاتە «مەلا فەندی»ی هەولێر لەبەر خاتری پاراستنی گیانی كریستیانی عەنكاوا پاساوێك دێنێتەوە، بە نوێنەری عوسمانییەكان دەڵێت: ئێمە ناتوانین ئەو كارە بكەین، لەبەر ئەوەی ئەو گوندە لە پێناوی پاراستنیان «جزیە» دەدەن، بەمە كریستیانەكان دەپارێزێت، هەر بۆیە هەتا ئیستا باب و باپیرانمان دوعای خێر بۆ مەلا فەندیی هەولێر دەكەن.

- لە مێژووی نوێدا و پاش گەڕانەوەی مستەفا بارزانی لە سۆڤیەتەوە بۆ عێراق و، لە داوای مۆڵەتی حزبدا بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان، دوو لەو ئەندامانەی ئیمزایان لەسەر ئەو دیكیۆمینتە كردووە بۆ ئەو مۆڵەتە، كریستیان بوون.

- ئەم مێژووە لە ناو شۆڕشی ئەیلوولدا زیاتر ڕەنگی دایەوە و هەر لەگەڵ چەخماخەی شۆڕش، تەواوی پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان بە «كلد و ئاشووری و سریان و ئەرمەن و توركمانەوە» بە هاوشانی برا كوردەكانیان بوونە پیشمەرگەی شۆڕشی ئەیلوول و هەر پێكهاتەیەكیش بەپێی قەوارەی لە شۆڕشدا پێگەی هەبووە و بە هەمان قەبارەش قوربانی و شەهیدیان داوە.

- لەسەردەمی سەرۆك مسعود بارزانی لەگەڵ ئەوەی ئەم سامانە گەورەیەی بۆ مابووەوە، بەڵام ئەم سامانە مێژووییە لەسەر دەستی سەرۆك مسعود بارزانی هێندەی دیكە بەرەو پێشەوە برا، هەر لە ساڵی 2006 و 2007 ـەوە كە كریستیانەكان لە بەغدا و شارەكانی دیكەی عێراق كەوتنە بەر مەترسیی هێرش و دەستدرێژی، سەرۆك مسعود بارزانی دەرگای كوردستانی بۆ تەواوی كریستیان و سائیبەی مەندائی كردەوە و لەو هێرش و دەستدرێژییە پاراستنی، هەر بۆیە ئێستا 90%ی كریستیانەكانی عێراق لە هەرێمی كوردستان دەژین.

-  لەكاتی هێرشی تیرۆریستانی داعش و داگیركردنی مووسڵ، دەستبەجێ سەرۆك بارزانی دەرگای كوردستانی بۆ واڵا كردن، ئەمە بووە دیاردەیەك كە سەرنجی هەموو دنیای بەلای خۆیدا ڕاكیشا.

هەر بۆیە ئەم گیانی لێبوردەیی و پێكەوە ژیانەی لۆژیكی سەرۆك بارزانی لە كوردستاندا دروستی كردووە، بووەتە هۆكاری ئەوەی كە هەموو پێكهاتە و ئایینە جیاوازەكان ڕوو بكەنە كوردستان و ئیستا گەیشتووەتە ئەوەی كە بڵێن: «زۆربەی زۆری كریستیانەكان و كاكەییەكان و ئێزدییەكان و سائیبەی مەندائی لە عێراق» لە كوردستاندا دەژین.

 

 بۆ ستایشی پێكەوەژیانی كوردستان

پاپا نوێژی قودداسی لە هەولێر ئەنجامدا

پێش سەردانی پاپا بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان، جەنابی پاپای فاتیكان بە فەرمی بانگهێشتی بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانی كرد، لەم سەردانەدا بێجگە لە وەزیری ئەوقاف و كاروباری ئایینی و وەزیری ئاوەدانكردنەوە و وەزیری وتووێژ لەگەڵ بەغدا و، بەندەش ئەندامێكی ئەو شاندە بووم و، كاتێك سەرۆك وەزیران ئێمەی ئەندامانی شاندەكەی پێشكەش پاپا كرد و ئاماژەی بەوە كرد كە بەندە كریستیانم و وەزیرم لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، بۆیە كە بە پاپام گوت: منیش كلدانی كاسۆلیكم، زۆر زۆری پێ خۆش بوو، گوتی: زۆر خۆشحاڵم كە كلدانی و كاسۆلیكیت و وەزیری لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەم سەردانەدا تابلۆیەكمان دروست كردبوو كە پێكهاتبوو: لە (لاپەرەی سووتاوی ئەو ئەنجیلانەی كە لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە سووتێندرابوون، ئەو ئەنجیلانە تەمەنیان لە 1000ساڵ پتر بوو، وێنەی ئەو پێشمەرگانەی كە لە گوندی تەلسقۆفی سەر بە بەعشیقە، بەحزان ئازاد دەكەن و، خاچی سەر كەنیسەكە دووبارە دادەنێننەوە، وێنەی هەموو پیاوانی ئایینە جیاوازەكانی ناوچەی باشیك لەگەڵ سەرۆك مسعود بارزانی، هەر دوو ئاڵای كوردستان و فاتیكانیش لەناو تابلۆكە بوون، هەروەها ئایەتێكی ئینجیلیش لەسەر تابلۆكە نووسرابوو كە دەڵیت: «خۆشەویستییەك لەوە گەورەتر نییە، كە كەسێك لە پێناوی خۆشەویستانی قوربانی بدات.» ئەم تابلۆیە زۆر سەرنجی پاپای ڕاكێشا و لەسەر شوێنێكی تایبەت لە فاتیكان داینا، لەمەش زیاتر پاپا بۆماوەی 40 خولەك بە تەنیا لەگەڵ جەنابی كاك مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت كۆبووەوە، كە ئەم كاتە بۆ سەرۆكی دەوڵەتانیش لەلایەن پاپاوە تەرخان ناكرێت، لەو ماوەیە سەرۆكی هەنگاریا چوو بووە لای پاپا، میدیاكانی هەنگاریا شانازییان بەوە دەكرد كە سەرۆكەكەیان 30 خولەك لەگەڵ پاپا كۆبووەتەوە، دوای تەواوبوونی كۆبوونەوەكە پاپا و كاك مسرور بارزانی هەردووكیان بە خەندەوە هاتنە دەرەوە و پاشانیش لەگەڵ ئێمە كۆبووەوە، ئەوكات من زانیم شتیك هەیە «سەرۆك وەزیران جەنابی پاپای داوەتی كوردستان كردووە»، بۆیە بە جەنابی كاك مسرور بارزانی-م گوت: جەنابی پاپا داوەتەكەی قبووڵ كردو دێتە كوردستان؟ بە پێكەنینەوە پێی گوتم: «دوایی دەزانی» .

لەم چەند دێڕە مەبەستم بوو ئەوە بڵێم، كە سەردانی پاپا وەڵامدانەوەی بانگهێشتی فەرمیی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بوو.

ئاشكرایە پاپای فاتیكان مەرجەعی 1.5 ملیار مرۆڤی پەیڕەوانی كاسۆلیكە لە سەرانسەری جیهان، هەروەها بە درێژایی 2000 ساڵی مێژووی كریستیان ئەمە یەكەمجارە «پاپا»یەك سەردانی كوردستان و عێراقیش دەكات، كە گەیشتە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتیی هەولیر، من یەكێك بووم لە ئەندامانی ئەو شاندەی پێشوازیمان لە پاپا كرد. پاپا لە كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆك بارزانی، ئەمەی گوت: «یەكێك لەو هۆكارە سەرەكییانەی وای لێكردم سەردانی عێراق و كوردستان بكەم تۆ بوویت «سەرۆك بارزانی»، هاتووم بۆ ئەوەی سوپاسی ئەو هەڵوێستەت بكەم كە دەرگای كوردستانت بۆ كریستیانەكان كردەوە و كریستیانەكانت پاراست و، هاتم بۆ ئەوەی بەڕێزتان ببینم». ئەم پەیامەی پاپا بۆ سەرۆك بارزانی، مانای ئەوەیە فاتیكان ئەو هەقیقەتە دەزانێت كە كوردستان لانكەی پێكەوە ژیانە، لەمەش زیاتر كریستیانەكان تەنیا لە كوردستان پارێزراو نین، بەڵكو كریستیانەكان ڕۆڵی خۆیان هەیە و ڕێزیان لێ دەگیرێت، بۆیە كوردستان نەك هەر تەنیا لانەی پاراستنی كریستیانەكانە، بەڵكو لانەی گەشەكردنی كریستیانیشە.

سەبارەت بەو بەرنامەیەشی كە بۆ سەردانی پاپا بۆ كوردستان دانرابوو، گرنگیی بەرنامەكە لەوەدا بوو كە ئەوە یەكەمین سەردانی پاپا بوو بۆ دەرەوەی فاتیكان دوای كۆرۆنا، ئەم بەرنامەیە بە بەشداریی نوێنەرانی سەرۆكایەتیی هەرێم و نوێنەرانی ئەنجومەنی وەزیران دانرابوو، بەرنامەكەش لە سەر داوای پاپا ڕێكخرابوو، بەرنامەكە بەو جۆرە بوو لە هەولێرەوە دەچێت بۆ مووسڵ و سەردانی (حوش بیعە) دەكات، ئەمەش ئەو شوێنەیە كە ئەبوبكر بەغدادی لە مووسڵ دەوڵەتی بەناو خەلافەتی ئیسلامی «داعش»ی لێ ڕاگەیاند و هەر لەوشوێنە ڕایگەیاند «دەچم فەتحی ڕۆما دەكەم»، پاپا چوو لەو شوێنە كۆتری ئاشتی فڕاند و سەردانی كەنیسەی كریستیانەكان و مزگەوتی موسڵمانانیشی كرد، پەیامی پاپا ئەوە بوو: «هەمیشە ئاشتی لە شەڕ دەباتەوە»، دوای ئەوە چووە دەشتی نەینەوا و سەردانی ئەو گوندانەی كرد كە تیرۆریستانی داعش سووتاندبوونی، خەڵكەكەی كۆمەڵكۆژ كردبوو، دوای ئەم سەردانانە گەڕایەوە بۆ هەولێر و دوای ئەوەی سەردانی عەنكاوەی كرد، گەورەترین نوێژی قودداسی لە یاریگای شەهید فرانسۆ هەریری ئەنجام دا، هۆكاری ئەنجامدانی ئەو نوێژەش لەبەر ئەم هۆكارانە بوو:

-      كوردستان یەكێكە لە دێرینترین شوێنی كریستیان لە جیهاندا و لە سەدەی یەكەمی زایینی ( 92 ز) یەكەم مەتران لە قەڵای هەولێر دانراوە، قەلای هەولێریش بەرامبەر یاریگای فرانسۆ هەریری-یە.

-      پاپا حەزی كرد ئەو نوێژە لە شوێنیكی فراوان بكات، بۆ ئەوەی سیمای پێكەوەژیانی پێوە دیار بێت.

ئەوەی جێگەی سەرسامی بوو، دوای ئەوەی نوێژەكەی تەواو بوو و چووە ئەو ژوورەی كە جلەكانی بگۆڕێت، پاپا ئەو جۆش و خرۆشەی پێشوازییەكەی بە ڕاددەیەك سەرسامی كردبوو، ڕاشكاوانە گوتبووی: «هەستم نەكرد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستم».

 موسڵمان و كریستیان

شوێنە پیرۆزە هاوبەشەكانیان

دیاردەیەكی دیكەی قەشەنگ و جێگەی سەرنج كە لە كوردستان لە نێوان ئایینە جیاوازەكان بوونی هەیە، «شوێنە پیرۆزە هاوبەشەكانیانە»، ئەم دیاردەیە بێجگە لە كوردستان لە هیچ شوێنێكی جیهان بوونی نییە، ڕاستە هەندێك جار باس لەوە دەكەن كە هەر سێ ئایینی ( ئیسلام و كریستیان و جوو، قودس بە هاوبەشی بە هی خۆیان دەزانن، بەڵام شوێنە پیرۆزەكانی هەر سێ ئایینەكە «مزگەوتی ئەقسا، كەنیسەی قیامە، دیواری مەككە»‌ لە یەكدی جیاوازن)، بەڵام لە كوردستان شوێنەكە، یان مەزارەكە یەك مەزارە، هەردوو پەیڕەوانی كریستیان و موسڵمان زیارەتی دەكەن، هەر بۆ نموونە (شێخ گەزنە لە ئاقوبانی نزیك شەقڵاوە كریستیان و موسڵمان بە هی خۆیانی دەزانن، لای موسڵمان ناوی «شێخ گەزنەیە» لای كریستیانەكان ناوی « مەتران یوبیە»، كە بێگومان چەندین شوێنی دیكەی هاوبەشیش هەن، ئەم دیاردە قەشەنگەی پێكەوەژیان و لێبوردەیی ئایینی و نەتەوەیی تەنیا لە كوردستان بوونی هەیە.

 

 وەك كریستیان

چیترمان لە كوردستان دەوێت؟

ئێمە وەك كریستیان شانازی بەو پێكەوەژیان و لێبوردەییە دەكەین، كە لە سایەی سیاسەتی لۆژیكانەی سەرۆك مسعود بارزانی بوونی هەیە، بەڵام بۆ ئەو مێژووە گەورەیەی پێكەوەژیان لە كوردستان هەیە و لە پێشەكیی ئەم باسە ئاماژەمان پێ كرد، ئەمانە پێوستە گەشەیان پێ بدرێت و زیاتر ڕەگی پێكەوە ژیان خۆی دابكوتێت . لەوانە ئاماژە بە هەندێكیان دەكەم:

- مافەكانی ئێمە سێ ڕەهەندیان هەیە.

یەكەمیان نیشتمانی، دووەمیان ئایین، سێیەمیان نەتەوەیی.

-      لەسەر ئاستی نیشتمانی، وەك كوردستانییەكی « كلدانی و سریانی و ئاشووری» دەمانەوێت دەستووری كوردستان، دەستووریكی مەدەنی و دیموكراتی بێت و بوار بە ئازادیی ڕادەربڕین و ئازادیی بیروڕای سیاسی بدات و وەك دەستوورەكەی عێراق داخراو نەبێت.

- دەمانەوێت دەستووری كوردستان بەرەو عەلمانییەت بێت، ناڵێین (عەلمانی بێت)، ئەمەش واتە مافی هەموو ئایینە جیاوازەكان بدات و تەنیا شەریعەی ئیسلامی سەرچاوەی یاسادانان نەبێت، یان وەك ئەوەی عێراق نەبێت كە دەڵێت: نابێت هیچ یاسایەك دەربچێت كە لەگەڵ شەریعەتی ئیسلام یەك نەگرێتەوە. ئەمەش واتە دەستوورەكە نە ئیسلامی بێت، نە عەلمانی، دەستوورێكی مەدەنی بێت.

- بابەتی كۆتای «كلدان، ئاشوور، سریان، ئەرمەن» لە سەر ئاستی پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكان زیاد بكرێن، جێگەی دەستخۆشییە كە تایبەتمەندییەك درا بە ناحیەی عەنكاوە و بەرز كرایەوە بۆ قەزایەك سەر بە پارێزگای هەولێر.

- سەبارەت بە یاسای باری كەسی، گرنگە لە ناو دەستووردا ئاماژە بەوە بكرێت هەر ئایینیك یاسای باری كەسیی تایبەت بە خۆیان هەبێت.

- ئەو ئالایەی ئێستا هەمانە ئاڵای كوردستانە و هەموومان شانازیی پێوە دەكەین، بۆیە بە گرنگی دەزانین لە دەستووردا پێناسەی ئاڵا بەو جۆرە بكرێتەوە كە ببێتە هێما بۆ هەموو نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان.

- لە ناو دەستووردا پێناسەی كوردستان وەك نیشتمانی هەمووان بكرێت، ئەمەش واتە ڕاستە نیشتمانەكەمان ناوی «كوردستانە» بەڵام وەك یەكەیەكی جوگرافی نیشتمانی هەمووانە.

- گرنگە هەمواری سیستمی دەستووری بكرێت و پڕۆگرامی خوێندن ڕەنگدانەوە و زیاتر قووڵكردنەوەی گیانی برایەتی و پێكەوەژیان دروست بكات لە ناو كۆمەڵگەی كوردستاندا.

كە ئەمانە كران و چەسپێندران لەناو دەستوورەكە، ئەو كات چۆن ڕیفراندۆم بووە هەنگاوێكی گرنگ بۆ چەسپاندنی ناسنامەی كوردستانیبوون، ئەوا ئەم دەستوورەش دەبێتە هەنگاوێكی دیكە بۆ ئەوەی ناسنامەی هاووڵاتیبوون زۆر بە ڕێكوپێكی بچەسپێندرێت.