ئێمەی كریستیان لە مانگی ڕەمەزاندا بەربانگ بۆ موسڵمانان ئامادە دەكەین

 

 

بە درێژایی ژیانی كوردستانیان هەمیشە پێكەوەژیان فاكتەری بەردەوامبوونی ژیان و پەیوەندیی كۆمەڵایەتی بووە لە نێوان نەتەوە و ئایین و ئایینزاكاندا، لە هەرێمی كوردستاندا پەیوەندیی نێوان موسڵمان و كریستیان مكۆم و پتەوە، لە گفتوگۆیەكی كراوەدا لەگەڵ قەشە یترۆن یۆنان داود قەشەی كەنیسەی ڕۆژهەڵاتی ئاشووریی دیانا لە میانی وەڵامدانەوەی پرسیارەكانی (گوڵان)دا بە تێروتەسەلی باسی لەم پێكەوەژیانە و ڕۆڵی كریستیان لە شۆڕشی مەزنی ئەیلوولدا كرد، هەروەها جەخت لەوە دەكاتەوە كە ئەگەر كوردستان سەربەخۆ بێت و ببێتە خاوەن دەوڵەت، سەرجەم نەتەوە و ئایینەكانی دیكە دەحەسێنەوە، ئەمەش دەقی دیمانەكەیە.

 

 

 

* كە سەردانی ئێرەمان كرد، كەنیسەمان بینی، لەولاشەوە مزگەوتمان بینی، ئەمە سرووشتێكی زۆر جوانە، دەچێتە خانەی پێكەوەژیان، جەنابتان چۆن دەڕواننە ئەم پێكەوەژیانە؟

- ئەگەر بەپێی مێژوو ئەم پێكەوەژیانە باس بكەین، دەڵێین پێشتر وەك ئێستا نەبووە، هەموومان لە گوند بووین، لێرە گوندی كریستیان بوو، لەولاشەوە گوندی موسڵمان بوو، خۆشەویستی و برایەتی زۆر زیاتر بوو، لە خۆشی و ناخۆشیدا پێكەوە بەشدار بووین، تەنانەت پرسەشمان جیاواز نەبووە، بەڵام ئێستا، ئەم پەیوەندییانە كەمتر بوونەتەوە و لاوازتر بوون، چونكە بەرژەوەندیی شەخسی زیاترە لە بەرژەوەندیی گشتی، بەڵام بۆ دڵنیاییتان ئەم دیاردەیە لای ئێمە لە دیانا نییە، ئەو پەیوەندییەی پێكەوەژیانەی پێشتر هەروەك خۆی ماوەتەوە و زیاتر گەشەی كردووە، من لە ساڵی 2001ەوە تا ئێستا وەك قەشە لێرەم، لە ساڵی 2004 دەستمان كرد بە پڕۆژەیەك كە هەموو ساڵ لە مانگی ڕەمەزاندا نان بۆ برا موسڵمانەكان ئامادە بكەین، واتا بەربانگ لەلایەن كەنیسەوە دابین دەكرا، یەكەم جارە لە عێراق كەنیسەیەك دەرگا واڵابكات و نان بداتە موسڵمانان لە كاتی بەربانگ، ئێمە یەكەم كەس بووین كە لە كەنیسەی دیانا دەستمان بەمە كرد، لەبەر ئەو پەیوەندییە خۆشەویستی و برایەتییەی كە لێرە هەیە، ئێمە قووڵتر و زیاترمان كرد، بۆیە پێویستە ئێستا نەك هەر لایەنێك بە تەنیا واتا موسڵمان و كریستیان، هەردوولا هەوڵ بدەن ژیانیان بەیەكەوە خۆش و ئاسوودە بكەن، وەك مرۆڤ مامەڵە لەگەڵ ئەم بابەتەدا بكەین، نەك وەك ئەوەی بڵێین من كریستیانم و جەنابت موسڵمان و ئەوی دیكەش ئێزیدی، یان ئەوەش جووە، نەخێر، دەبێ ئەوە بەلاوە بنێین، ئەمەیان لە كەنیسە و مزگەوت ئەو شوێنانە هەیە، چونكە ئێمە مرۆڤین، مرۆڤیش بە پەیوەندی و خۆشەویستی ژیان بەڕێ بكات، بەڵام بەداخەوە تا ئێستا ئەم كارانە نەكراون، نازانم هۆكار چییە؟ حكومەت هەیە، كەچی ئایین و ئەوانە هەتا ئێستا دوورن.

* مەبەستت چییە لە چی دوورن؟ ئایا لێرە بەم شێوەیە نییە؟

- ئێمە دەڵێین پەیوەندیمان باشە، بەڵام دەمانەوێت باشتر بێت، ئێمە ئایین دەخەینە لاوە، بەڵام پەیوەندیمان وەك مرۆڤ باشتر دەكەین، هەموومان لە خۆڵ دروست بووین و هەر بۆ ناو خۆڵیش دەگەڕێینەوە.

* دەڵێن لێرە بەشداریی پرسەی یەكدی دەكەن، موسڵمانان دێن لە پرسەی ئێوە دادەنیشن، ئێوەش دەچنە مزگەوت، ئەمە تا چەند وایە؟

- لێرە وایە، هەر پرسەیەكی موسڵمانان هەبێت، ئێمە دەچینە مزگەوت، موسڵمان لێرە زیاترن، تەنانەت نەك هەر مزگەوت، بەڵكو دەچینە ماڵانیش، من چەندین جار سەردانی ماڵانم كردووە بۆ پرسە، دڵنەواییان دەدەینەوە و ئەم پەیوەندییانەشمان بەردەوامن.

* ئێستا دەبینین لە چوارچێوەی عێراقدا كۆمەڵێك ئایین هەن، لەپاش پرۆسەی ئازادیی عێراق، ئەو پێكەوەژیانەی كە بڕیاربوو بمێنێتەوە بەرەو كاڵی و كرچی چوو، ئێستا دەبینین تاكە شوێن كە بووەتە پەناگەیەكی باش بۆ هەموو ئایینەكان كوردستانە، هۆكارەكەشی ئەو شێوازە بەڕێوەبردنەیە، هەروەها حیكمەتی جەنابی سەرۆك مسعود بارزانی وایە و یەكێكن لەو كەسانەی هەمیشە پاڵنەر و ڕێخۆشكەرن بۆ ئاشتەوایی و پێكەوە ژیان، ئەو تایبەتمەندییەی هەرێمی كوردستان وای كردووە كە هەموو جیهان بە شێوەیەك تەماشای بكات، پێشوازیكردنی كریستیان و سابیئەی مەندائی و پێكهاتەكانی دیكە لە عێراق دوای هێرشەكانی داعش چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟

- ئەو شتانەی لە كوردستان دەیبینین و هەیە لە هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا نییە، هەمووی بە حیكمەت و دەسەڵاتی جەنابی سەرۆكە، من زۆر جار بە هەمووان دەڵێم ئەگەر جەنابی سەرۆك نەبووایە یەك كریستیان لەو ناوچەیە نەدەما، ئەو دڵەی كە جەنابی سەرۆك هەیەتی لای كەم كەس هەیە، جەنابیان بەزەییان زۆرە و هاریكاریی خەڵك دەكەن، نازانم چۆن زیاتر وەسفی بكەم، دوای ئەوەی كە داعشیش هات، خۆشان دەزانن كەس لە كریستیانەكان لە دەشتی نەینەوا نەمابوون، هەموویان لە هەرێمی كوردستان بوون، هەموویان لەناو كەنیسە و هۆڵەكان نیشتەجێ بوون، كێ هاریكاریی ئەوانی كردبوو، حكومەتی عێراق؟ بەداخەوە، زیاتر لە (200) خێزانمان لا بوو، حكومەتی عێراق هیچ یارمەتی نەدان، تەنیا جەنابی سەرۆك بارزانی یارمەتییان بۆ دابین كردن. ئەمە با بخەینە لایەكەوە، چونكە هەر پێویست ناكات باسی بكەین، ئێمە لێرەدا دەمانەوێت پێكەوەژیان بەهێزتر بكەین، من دەڵێم ئەگەر جەنابی سەرۆك نەبووایە كەسمان لێرە نەدەماین، ئەو قسەیەش لە من وەربگرە، ئەگەر ماڵی بارزانی لەسەر حوكم نەمێنن، یەك كریستیان لێرە نامێنێت، بۆیە حكومەتی ماڵی بارزان بۆ ئێمە گەرەنتیی ژیانە.

* ئەمە چ پێشینەیەكی مێژوویی هەیە، كە دەبینین لە بارزان مزگەوت و كەنیسە هەیە؟

- من خۆم چوومەتە ئەوێ، ئێستا ئەگەر بچیتە خودی گوندی (بارزان)، دەبینین مزگەوت، كەنیسە، كەنیسەی جوو هەیە، من وێنەكانیشم لایە، ئەمەیە پێكەوەژیان، من لە سەرەتادا گوتم كە لە مێژوودا ئەمە هەبووە.

* بەڵام كریستییانەكان هەموو كاتێك لە دەوری مەلا مستەفا بوون، چەندین شەهیدیشتان هەیە و چەندین گوندتان كاول كراوە و هەر حیسابی كوردستانییتان بۆ كراوە؟

- وایە، شەهید مەلەك هۆرمز و هی دیكە، هەر لەگوندی ئێمە باپیرم و پێنج كەس لە ماڵباتی ئێمە شەهید بوون، لە ئەنفال و لە چیا بوون، خاڵم پێشمەرگە بوو، لەبەر خاڵم ماڵی ئەوان هەموویان چوونەتە دەرێ، پێنج لەوانە شەهید بوون، لە گوندی ئێمە (37) كەس ئەنفال كراون.

* جگە لەوەی كە گوتمان هەرێمی كوردستان بووەتە پەناگەیەكی باش بۆ پێكهاتەكان، ئەو ڕووداوە بوو، كە بریتی بوولە هاتنی جەنابی پاپا بۆ هەولێر و ئەنجامدانی قودداس، ئەمە چ پەیامێك دەگەیەنێت؟ ئایا ئەو پەیوەندی و پێكەوەژیانەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، هۆكار بوو بۆ ئەوەی پاپا ئێرە هەڵبژێرێت بۆ ئەنجامدانی ئەم قودداسە؟ بۆچی لە بەغدا نەكرا، مەبەستمان ئەو جیاوازی و تایبەتمەندییە نییە كە پارێزراوە؟

- بە ڕاستی هاتنی پاپا بۆ ئێمە زۆر گرنگ بوو، ڕێزگرتن لە جەنابی پاپا زۆر بەرز و پیرۆز بوو، ئەو ڕێوڕەسمەی بۆ ڕێزلێگرتنی ئەنجام درابوو، بۆ هیچ سەرۆك وەزیرانێك نەكرابوو، هەروەها دەڵێم ئەو حكومەتەی لە بەغدا هەیە، تا ئێستا ساوایە، واتا سەرەتایە، بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان خاوەن شارەزاییە و دەزانێت چۆن مامەڵە لەگەڵ خەڵك دەكات، لەبەر ئەوە جەنابی قەداسەتی پاپا هاتە كوردستان، چونكە جیاوازە لەگەڵ عێراق، ئێمە پێی دەڵێین (دوبەی عێراق) ئینشاڵا لە دوبەی جوانتریش دەبێت، لەبەر پێكەوەژیان و ئاوەدانی و پێشكەوتن و زۆر شتی دیكە، ئەمە لە عەقڵانییەت و ئیدارەی سەركەوتووی حكومەتی ئێمەوە هاتووە، لەبەر ئەوە پاپا ڕای وابوو هەولێر لە بەغدا و مووسڵ و شارەكانی دیكە ئارام و سەقامگیرترە، بۆیە كوردستانی بۆ قودداسەكەی هەڵبژارد. كەسایەتیی پاپا ئاسایی نییە، قەداسەتی پاپا بەرپرسێتی (120) دەوڵەتی هەیە لە جیهاندا، ئەمەش بەرپرسیاریەتییەكی زۆر گەورەیە، ئەوەی لە یاریگای فرەنسو هەریری بۆی ساز كرا نموونەیی بوو، نەدەكرا لە بەغدا ئەمەی بۆ بكرێت، لە بری پێشوازی، دوو بۆمبیان بۆ دەهێنا.

* سەرۆك مسعود بارزانی لە ساڵی 2017 هەنگاوی هەڵگرت بۆ ئەوەی كوردستان سەربەخۆ بێت، بۆ ئەوەی چوارچێوەیەك دروست بكات بۆ پاراستنی ئەم پێكەوەژیانە، ئێوە وەكو كریستیانەكان بیروبۆچوونتان بۆ ئەم هەنگاوەی سەرۆك بارزانی بۆ سەربەخۆیی كوردستان چۆن بوو؟

- ئێوە دەزانن كە جەنابی سەرۆك بارزانی بچێتە هەر شوێنێك قەشەیەكی لەگەڵ بووە، من خۆم لە یاریگای سۆران بووم، نەخۆش بووم لە نەخۆشخانە دەرچووم و هاتمە ئەوێ، ئێمە وەك كریستیان و ئاشووری پاڵپشتیی هەر میللەتێك دەكەین، كە دەیەوێت سەربەخۆبێت، ئازادیی مرۆڤ لە هەموو شتێك زیاترە، نابێ میللەت بخرێتە نێو كارتۆنێكەوە، واتا نەهێڵیت ئازاد بێت، پێویستە میللەتان سەربەخۆ بن، ئەوە بۆ ئێمەیشە، چونكە كە كورد سەربەخۆیی وەربگرێت، ئێمەش لەگەڵ ئەوان بەشداری حكومەت دەبین، ئێمەش لێی سوودمەند دەبین.

* سەرۆك دەڵێت خۆتان لە دەستووری كوردستان مافی خۆتان بنووسن، كەس ناتوانێت مافیان نەنووسن، با پێكهاتەكان خۆیان بنووسن، وا نییە؟

- بەڵێ وایە ئێمەش بە ناوی كەنیسە پێمان خۆشە كوردستان سەربەخۆ بێت و هەروەك گوتم هەر میللەتێك داوای سەربەخۆیی بكات، ئێمە پشتگیریی دەكەین، كوردستانیش یەكێكە لەوان.

* كەواتە هەبوونی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردستان پێویستە، چونكە پێكهاتەكان هەم ژیانیان ئاسوودە دەبێت و هەمیش پەرستنەكانیان توندو تۆڵتر دەكەن، ئێوە وەك ئەو هەموو دامەزراوانەی لە دەرەوە هەتانە چۆن دەتوانن كارئاسانی بكەن بۆ ئەو خواستانەی كورد هەیانە، بۆ بەدەستهێنانیان، واتا ڕۆڵی ئێوە لەگەڵ ئەو مەرجەعییات و ڕێكخراوانەو دامەزراوانەی لە دەوڵەتان هەتانە، پاڵپشت و هاندەر دەبن بۆ سەرخستنی ئەو پڕۆژەیەی كە كوردستانیش مافی خۆیەتی سەربەخۆ بێت؟

- ئێستا 95%ی ئاشوورییەكان لە دەرەوەن و 5%یان لە عێراق ماون بە كوردستانیشەوە، ڕەنگە لە بەغدا هەزار كەسیشمان نەبێت، ئێمە پەیوەندیی باشمان لەگەڵ ئەوانی دەرەوە هەیە، یاسا و كەنیسەمان یەك شتە، هەر شتێكی باش لێرە هەبێت بە دڵنیاییەوە پاڵپشتیمان دەكەن، هەر شتێكمان بوێت پەیوەندییان پێوە دەكەین تا یارمەتیمان بدەن، ئەگەر هاریكاریی ئەوان نەبێت، من ناتوانم ئیشی خۆم بە باشی بەڕێوە ببەم، كاتێكیش جەنابی سەرۆك دەستی كرد بە پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان ئاشوورییەكان هەموویان پشتگیرییان كرد، پێش ئەم پرۆسەیە كۆبوونەوەیەك هەبوو بە ئامادەبوونی مەتڕانەكان و قەشەكان و موختارەكان، هەموومان پاڵپشتیی جەنابی سەرۆكمان كرد.

* لە كۆمەڵگەی كوردستانی پێكەوەژیان و لێبووردەیی بووەتە مایەی هێز، بەڵام لە كۆمەڵگای عێراقی بووەتە مایەی بێهێزی، ئەم جیاوازییەی نێوان كوردستان و عێراق چۆن هەڵدەسەنگێنن؟

- ئەوەی لە بەغدا هەیە پێكەوەژیان نییە، بەڵكو پەڕگیرییە، حزبە حوكمڕانەكانیش پەڕگیرن، چ سوننە یان شیعە بن، عێراق پێشتر وا نەبوو، بەڵكو دەوڵەتێكی عەلمانی بوو، چونكە ئەو حزبە ئیسلامییانەی هاتوون هەوڵ نادەن پێكەوەژیان بۆ میللەت دابین بكەن، سوننە و شیعە كە هەردووكیان موسڵمانن، بەڵام یەكدی دەكوژن و تەقینەوە ئەنجام دەدەن، دیارە تائێستا ئەوان ناتوانن بە ئاشتی پێكەوە بژین، بەڵام لە كوردستان زۆر جیاوازە، هەروەكو گوتم ئەوە لە مێژوودا هەبووەو هەیە، جارێك چوومە بارزان لەوێ پیاوێكی گەورەم دی، گوتی: مام قەشە دەمەوێ شتێكت پێ بڵێم. گوتم: فەرموو بڵێ، گوتی: جارێك لەگەڵ شێخ ئەحمەد لە دیوەخان دانیشتبووین، قەشەیەك هات گوتی ئێستا قاچاخچی هەموو شتێكیان لێ بردین و هیچیان بۆ نەهێشتینەوە، شێخ ئەحمەدیش گوتی: هەر ئێستا با پێشمەرگە بچن هەتا نەیانبیننەوە نەگەڕێنەوە، هەموو شتەكانیان هێنایەوە، گوتی: ئەوەی دژی ئێوە بێت، دژی منە، ئەوەی دەستدرێژی بكاتە سەر ئێوە واتا دەستدرێژی دەكاتە سەر من، مەلا مستەفا بارزانی هەمان هەڵوێست و بیروبۆچوونی هەبوو، جەنابی سەرۆك بارزانی-یش بە هەمان شێوە، یەك قوتابخانەیە كە جەنابی سەرۆك پاڵپشتی لە كریستیانەكان، لە ئێزیدی و لە هەموو پێكهاتەكان دەكات و لەمەدا جیاوازی ناكات.

* دەمانەوێت دواپرسیار ئەوە بێت كە چیتان ماوە بیڵێن تایبەت بە فەلسەفەی لێبووردەیی و پێكەوەژیان؟

- پێویستە هەوڵی زیاتر بدەین بۆ پەرەپێدانی فەلسەفەی لێبووردەیی و پێكەوەژیان لە كوردستان، من دەڵێم سێ شتە، یەكەم مێژووە، دووەم حكومەتە، سێیەم ئەوەیە كە من و تۆ جیاوازیمان نەبێت، بەداخەوە هەست دەكەین جیاوازی هەیە، بۆ نموونە ئێستا لە فەرمانگە حكوومییەكان، لە دامەزراندن و ئەم شتانە جیاوازی هەیە، دەبێت حكومەت هەوڵ بدات، مافی منی كریستیان لەگەڵ مافی تۆی موسڵمان، مافی منی ئاشووری و مافی تۆی كورد هیچ جیا نەبێت، ماف بۆ هەموو مرۆڤێك بێت، لە هەر ڕوویەكەوە بێت، بۆیە دەبێ هەموو جارێك هەوڵ بدەین كە مەرجەعییەتی ئێمە و حكومەت و مەرجەعییەتی ئیسلام كە پێكەوەژیانە بە شێوەیەكی جوانتر پیادە بكەین.