عەدنان محەمەد ئەل هەیاجنە پڕۆفیسۆری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانە لە زانكۆی ئەل هاشمییە-ئەردەن، خاوەنی بڕوانامەی دكتۆرایە لە بواری زانستی سیاسیدا و، تایبەتمەندی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و سیاسەتی دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكایە، بە هەمان شێوە بڕوانامەی دیپلۆمی هەیە لە بواری بنیاتنانی ئاشتی و چارەسەركردنی ناكۆییەكان لە بەشی دیراساتی ئاشتی و ململانێ لە زانكۆی ئۆپسالا لە سوید. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسێكی لەگەڵدا تاوتوێ كرد، كە پەیوەست بوون بە دۆخی ئێستای ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەو كێشانەی ڕووبەڕووی بوونەتەوە، هەروەها سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن لە ئاست ئەم ناوچەیە و چەند پرسێكی دیكەی پەیوەندیدار.

 

* هەروەك ئاشكرایە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە دەست چەندین تەنگژە و قەیرانەوە گرفتارە، هەر لە ناسەقامگیریی سیاسی بۆ چەقبەستنی ئابووری و بێكاری و توندوتیژی، بە بۆچونی ئێوە كێشە بونیادییەكانی دەوڵەتانی ئەم ناوچەیە چین و، ئایا ئێوە پێتان وایە دۆخەكە بەرەو داڕووخانی زیاتر دەڕوات، یان دەرفەتێك هەیە بۆ ئەوە هەلومەرجەكە بە ئاقارێكی باشتردا ببردرێت؟

- ئەمە پرسیارێكی قورسە، لە ڕاستیدا دەوڵەتە عەرەبییەكان لە ڕیزبەندی پێشەوەی دەوڵەتە لاواز و شكستخواردووەكانن، واتە زۆرێك لەم دەوڵەتانە ناتوانن پێداویستییە بنەڕەتییەكان لە ئاو و كارەبا و خۆراك بۆ هاووڵاتییەكانی خۆیان دەستەبەر بكەن، دەكرێت وا وەسفیان بكەین كە هێشتا لە هەوڵی ئەوەدان ڕەوت و ڕێڕەوی گەشەكردنیان دەستنیشان بكەن، ئێمە ئەزموونی وڵاتانی جیهانمان لەبەرچاوە، بۆ نموونە وڵاتانی ئەوروپای ڕۆژهەڵات دوای لەبەریەكهەڵوەشانەوەی یەكێتیی سۆڤییەت، چەند سیستمێكی سیاسییان دامەزراند، كە بەرجەستەكاری خواست و ویستەكانی خەڵك بوون. لە ڕاستیدا، بەدەر لە چەند دەوڵەتێكی عەرەبیی دەوڵەمەند بە نەوت، وەك قەتەر و ئیمارات و كوەیت، ئەوا باقی دەوڵەتە عەرەبییەكان بە دەست كێشەی جددییەوە دەناڵێنن، ئەویش ئەوەیە كە هاووڵاتییەكانی ئەو وڵاتانە ناتوانن سەرچاوەی بژێوی و پێداویستییە بنەڕەتییەكانی ژیانیان دەستەبەر بكەن. چارەسەرەكەش ڕوونە، بەڵام زەحمەتە، ئێمە پێویستمان بەو سیستمە سیاسییانە هەیە كە بەرجەستەكاری ویستی خەڵكن و بەرەنگاری گەندەڵی دەبنەوە، چونكە گەندەڵی بارگرانییە بەسەر پێداویستییەكانی خەڵكەوە، هەروەها ئەوەی جێی داخەوە ئەوەیە كە چەندین هەڵبژاردن لە وڵاتە عەرەبییەكاندا دەكرێن، بەڵام ئەمانە هەڵبژاردنی ڕواڵەتین و دەرئەنجامێكی ئەوتۆیان لێ ناكەوێتەوە، كە ببێتە هۆی گۆڕینی جیهانی عەرەبی، كە ئێستا تەنانەت لە هەندێ وڵاتی ئەفریقایش دواكەوتووترە.

* بە بۆچونی ئێوە ڕیشەی ئەم كێشانە هۆكارە ناوخۆییەكانن، یان دەستێوەردانە دەرەكییەكان؟

- لە ڕاستیدا لەم ڕووەوە دوو تێڕوانین هەیە، یەكێكیان پێی وایە هۆكارەكە دەگەڕێتەوە بۆ فاكتەرە دەرەكییەكان و، ئەم تێڕوانینەش لە سەرەتای سەربەخۆبوونی ئەم دەوڵەتانەوە هاتەئاراوە، ئۆباڵەكەش دەخرایە ئەستۆی ئیستیعمار، دواتر بیرۆكەی دەستێوەردانە دەرەكییەكان هات، كە ڕۆڵی هەبوو لە گۆڕینی دەوڵەتە عەرەبییەكان بۆ دەوڵەتی شكستخواردوو. لێرەدا من بە دیاریكراوی باسی عێراق و ئەفغانستان دەكەم، كە نموونەی شكستی ئەمریكایە لە دوای 20 ساڵ شەڕ لەو وڵاتە و خەرجكردنی دوو ترلیۆن دۆلار و لەدەستدانی سێ هەزار سەرباز، هەمان شت بەسەر عێراقیشدا جێبەجێ دەبێت، كە بووەتە دەوڵەتێكی لەرزۆك. كەواتە هەموو دەستێوەردانەكانی ئەمریكا دەرئەنجامی خراپیان هەبووە، بەڵام دەبێت ئەوەش بڵێین كە ئەگەر ژینگەی ناوخۆیی ئەم وڵاتانە لەبار نەبوونایە، ئەم دەستێوەردانانە ڕوویان نەدەدا.

* پرسێكی دیكەی پەیوەست بەم ناوچەیە ئەوەیە كە تەنانەت شۆڕش و ڕاپەڕینەكانیش دەرئەنجامی خوازراویان لێ نەكەوتەوە، بەدەر لە تونس، تێڕوانینی ئێوە لەم بارەیەوە چییە؟

- ئەگەر باس لە بەهاری عەرەبی بێت، ئەوا بەهاری عەرەبی كاردانەوەیەكی سرووشتی بوو بۆ خراپیی بارودۆخە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان، لە زۆرێك لە وڵاتە عەرەبییەكاندا، واتە خەڵكی هیچ بژارەیەكی لەبەردەمدا نەبوو، جگە لەوەی بێتەسەر شەقام و دەنگی خۆی بگەیەنێت، داواكارییەكانیشیان بریتی بوون لە ئازادی و ژیان بە سەربەرزی، ئەمانەش داواكاریی سادەن و لە مافە بنەڕەتییەكانی هەر مرۆڤێكن. هەروەها نابێت ئەوەمان لە یاد بچێت، كە لەلایەن زۆرێك لە دەوڵەتە عەرەبییەكانەوە كودەتا بەسەر بەهاری عەرەبیدا كرا و، ویستیان تەشەنە نەكات. بۆ نموونە هەندێ لە دەوڵەتە عەرەبییەكان لە ڕێی زیادكردنی مووچە و هاوكاریی حكومەتەوە، ڕۆڵی گەورەیان لە ئیحتیواكردنی بەهاری عەرەبیدا هەبوو، بۆ ئەوەی هاووڵاتییان دەرفەتی شۆڕشكردنیان نەبێت. بەڵام ئومێدەكە ئەوە بوو كە بەهاری عەرەبی ببێتە هۆی كرانەوەی سیاسی و لەخۆگرتنی خەڵك. هەرچۆنێك بێت ئێستاش هەندێ لە توێژەران ئاماژە بەوە دەكەن، كە ئەو هۆكارانەی لە بنەڕەتدا بوونە هۆی سەرهەڵدانی بەهاری عەرەبی، هێشتا لە ئارادان. هەروەها دەبێت ئاماژە بەوە بكەین كە پشتیوانیی دەرەكی بۆ بەهاری عەرەبی لە ئارادا نەبوو، بۆ نموونە چاوەڕوانی ئەوە دەكرا كە دەستێوەردانی دەرەكی بكرێت بۆ پاراستنی خەڵكی سووریا، بەڵام ئەمە نەكرا، ئێمە ئەوەمان لە یادە كە ئۆباما ئاماژەی بە هێڵی سوور كرد لە ئاست سووریادا و دواتر پێوەی پابەند نەبوو، چونكە ئەو كاتە ئەمریكا سەرقاڵ بوو بە ئەنجامدانی ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكەوە لەگەڵ ئێراندا. واتە زۆر گرنگیی بە ناوچەكە نەدەدا.

* ئایا ئەزموونی تونس لەم ناوچەیەدا بە ئەزموونێكی سەركەوتوو دادەنرێت، تا وڵاتانی دیكە دووبارەی بكەنەوە؟

- بە كورتی دیموكراسی حاڵەتێكی كۆمەڵایەتییە و بوار بە خەڵكی دەدات، بۆ ئەوەی بڕیاربەدەستەكانیان هەڵبژێرن و بیانگۆڕن، پێم وایە لە ڕواڵەتدا تونس سەركەوتنی بەدەست هێناوە لەم ڕووەوە، بەڵام ئەم دەوڵەتە چەندین كێشەی ئابووری هەیە، و چەندین پرسیار هەن لە پەیوەندی بە هەڵبژاردنی سەرۆكی تونس و تێڕوانینەكانی، كە یەك ناگرنەوە لەگەڵ بۆچوونەكانی خەڵكدا، لەبەر ئەوە هێشتا زووە حوكم لەسەر ئەم ئەزموونە بدەین. چونكە ئەگەر ئێمە دیموكراسیی ئەمریكا لەبەرچاو بگرین، ئەوا ڕۆژگارێكی دوورودرێژی خایاند تا گەیشتە ئێستا، قۆناغی هەڵوەشاندنەوەی كۆیلایەتی و مومارەسەكردنی ڕەشپێستەكان بۆ مافەكانیان، بەڵام بە لای كەمەوە ئەوان ئاسۆیەكیان لە بەردەمدا بوو. كەچی هاووڵاتییانی جیهانی عەرەبی ئەم ئاسۆیە بەدی ناكەن، چونكە ئەوان سەرقاڵن بە پەیداكردنی بژێوی ڕۆژانەیانەوە، دەوڵەتیش لە دابینكردنی پێداویستییە بنەڕەتییەكانی خەڵكدا، بەرپرسیارێتییەكانی خۆی ئەدا ناكات.

* ئێوە باسی دەستێوەردانەكانی ئەمریكاتان كرد لەم ناوچەیەدا، ئایا هەڵسەنگاندنی ئێوە بۆ سیاسەتی ئیدارەی سەرۆك بایدن لە ئاست ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چییە؟

- بۆچونێك هەیە كە ئەم ئیدارەیەی ئێستای ئەمریكا، كە بە دەست دیموكراتەكانەوەیە، هەوڵی بڵاوكردنەوەی دیموكراسی دەدات لەم ناوچەیە، هەروەك كاتی خۆی باراك ئۆباماش بانگەشەی بڵاوكردنەوەی دیموكراسیی كرد و، وتارێكی لە قاهیرە پێشكەش كرد و، سەردانی پەرلەمانی توركیای كرد، چاوەڕوانییەكانی هەڵكشان، كە ڕۆڵێكی باش و ئەرێنی دەگێڕێت لەم ناوچەیەدا، ئێستاش پێدەچێت بایدن وێنەیەكی دووبارە بوووەی ئۆباما بێت، كە ڕایگەیاند رۆڵی ئەمریكا دەگەڕێنێتەوە و پشتیوانی لە دیموكراسی دەكات، ئەمە لە كاتێكدا دیموكراسی لە خودی ئەمریكادا لە پاشەكشەدایە. من دەتوانم بڵێم كە ئەمریكا بایەخ بەم ناوچەیە نادات، بەڵكو هەموو تەركیزی ئەوەیە كە بگاتە ڕێككەوتنێكی نوێ لەگەڵ ئێران، هەروەها دەیەوێت هەوڵەكانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی چین چڕ بكاتەوە. بە داخەوە ئەمریكا پشت بە تیۆری ئیدارەدانی ناكۆكی و ململانێكان دەبەستێت لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، كە ئەویش بریتییە لە درێژەپێدانی ئەو بارودۆخە ناهەموارەی لە ئارادایە.

* باس لەوە دەكرێت كە گرنگیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كەم بووەتەوە بۆ ئەمریكا، بەتایبەتی دوای ئەوەی ئەمریكا توانیویەتی هێندە نەوت بەرهەم بهێنێت، كە پێویستی بە هاوردەكردنی نەبێت، ئێوە لەم بارەیەوە چی دەڵێن؟

- لە ڕاستیدا گرنگیی ئەم ناوچەیە تەنیا لە نەوتدا كورت نابێتەوە، چونكە بەم نزیكانە ئەمریكا دەبێتە ململانێكاری ئۆپیك، دواتر ئەمریكا نایەوێت ئەم ناوچەیە بكەوێتە ژێر كاریگەری و دەستڕۆیشتوویی چینەوە، چونكە هەر پەرەسەندنێك خزمەت بە چین بكات، ئەوا كاریگەریی لەسەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا دەبێت، بۆ نموونە پەرەسەندنی پەیوەندییەكانی چین و ئێران، ئەمریكای نیگەران كردووە.

* بەڵام ئایا بایەخنەدانی ئەمریكا بەم ناوچەیە نەبووەتە هۆی ئەوەی كە بۆشاییەك دروست ببێت، بۆ ئەوەی هێزە گەورەكانی دیكە برەو بە دەستڕۆیشتوویی خۆیان بدەن؟

- لە ڕاستیدا زۆرێك لە دەوڵەتە عەرەبییەكان ناتوانن بە بێ ئەمریكا بەردەوام بن، لەبەر ئەوەی ئەمریكا بووەتە دەستەبەركاری مانەوەیان، هەر لەبەر ئەوەشە هەوڵی ئەوە دەدەن كە ئەمریكا ڕازی بكەن و بارگرژی دروست بكەن، بۆ ئەوەی قەناعەتی پێبهێنن تاوەكو لەم ناوچەیەدا بمێنێتەوە، لەبەر ئەوەی زۆرێك لە دەوڵەتەكان بە تایبەتی دەوڵەتانی كەنداو، پشت بە پارێزگاریی ئەمنیی ئەمریكا دەبەستن، كە وڵاتێكی وەك چین ناتوانێت دەستەبەری بكات. ئەوەی پەیوەندی بەم ناوچەیە هەبێت، ئەوا پێم وایە دەوڵەتە عەرەبییەكان لە دەرەوەی گەمە سیاسی و ئیقلیمیەكەی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوەن و، ئێستا دەوڵەتی دیكەی دەستڕۆیشتووی هەرێمایەتی هەن، كە بەهۆی هێزی نەرم و میلیشیا و پەیوەندییە ستراتیژییەكانیانەوە، برەو بە كاریگەریی خۆیان دەدەن، كە ئەوانیش توركیا و ئێرانن و، ئێستا دەوڵەتانی عەرەبی تا ڕاددەیەكی زۆر لەبەریەك هەڵوەشاون.

* باشە ئەگەر ئەمریكا بیەوێت سیاسەتێك بگرێتەبەر لە ئاست ئەم ناوچەیەدا، كە ببێتەهۆی بەدیهێنانی بەرژەوەندییەكانی و هاوكاری بێت بۆ كەمكردنەوەی كێشەكانی ئەم ناوچەیە، ئەوا پێویستە ڕەهەندەكانی ئەم سیاسەتە چۆن بن؟

- سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین كە ئەمریكا سیاسەتێكی دیاریكراوی نییە لە ئاست ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەڵكو ئەوەی هەیە پەیوەندیی ئەمریكا و عێراقە، پەیوەندیی ئەمریكا و ئەردەنە، پەیوەندیی ئەمریكا و قەتەرە. خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە پەیوەندیی ئەمریكا لەگەڵ سیستمە دەسەڵاتدارەكانی ئەم ناوچەیەدایە، نەك گەلانی ناوچەكە، لەگەڵ ئەوەشدا گەلانی ئەم ناوچەیەش وەك هەر گەلێكی دیكە چاوی لەوەیە، ژیانێكی سەربەرزانە بەرێتەسەر و هیچ هەڵوێستێكی دژ بە ئەمریكای نییە، ئەو دروشمانەی لە دژی ئەمریكاش دەوترێنەوە، ئەوا دەسەڵاتدارەكانن كە دەیانەوێت بۆ بەرژەوەندیی خۆیان بەكاریان بهێنن، بەڵام پێویستە ئەمریكا بە شێوەیەكی باشتر مامەڵە لەگەڵ گەلانی ئەم ناوچەیە بكات و متمانەیان پێ بكات.

* ئێوە ئاماژەتان بەوە كرد كە ئێستا هەندێ لە دەوڵەتە ئیقلیمیەكانی وەك ئێران و توركیا، سوودیان لە بارودۆخی ئەم ناوچەیە وەرگرتووە، دەكرێت ئەمە زیاتر ڕوون بكەنەوە؟

- ئەگەر ئێمە بگەڕێینەوە بۆ پێش سەرهەڵدانی شۆڕشی ئێرانی، ئەوا ئەمریكا باوەڕی بە تیۆری وەكیلی ئەمنی هەبوو، ئێرانیش لە سەردەمی شادا بە وەكیلی ئەمنی دادەنرا، كە خزمەتی بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا دەكرد لە ناوچەكەدا، دوای شەڕی ئێران و عێراق هەوڵدرا عێراق ئەم ڕۆڵە ببینێت، بەڵام هەموومان دەزانین دواتر چی ڕوویدا لە داگیركردنی كوەیت لەلایەن عێراق و، دواتر داگیركردنی عێراق و چوونەدەرەوەی عێراق و سووریا لە گەمە ئیقلیمییەكە. هەروەها ئیدارەی بایدن هەمان تیڕوانینی ئیدارەی ئۆبامای لە ئاست ئەم ناوچەیەدا هەیە، كە پێی وابوو پێویستە خودی ئێران و سعودیە كێشەكانی نێوانیان چارەسەر بكەن، ڕەنگە ئەمەش بگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە ئەمریكا گەیشتووەتە ئەو قەناعەتەی كە ئەم ناوچەیە كێشەی ئاڵۆزی هەیە و، كێشەكانی كۆتاییان نایەت و، بە ئەمریكاش چارەسەر ناكرێن.

* ئێوە پێشتر ئاماژەتان بە هەوڵەكانی ئیدارەی سەرۆك بایدن بۆ گەیشتن بە ڕێككەوتنێكی نوێ لەگەڵ ئێراندا و، لەبارەی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەیەوە كرد، كە دەبینین ئەم ئیدارەیە بە چەشنی ئیدارەی ترەمپ پەنا ناباتەبەر سزای ئابووریی سەخت، بەڵكو هەندێ فشاری نەرم بەكار دەهێنێت، پێت وایە تا چ ڕاددەیەك ئەم سیاسەتە لە بەدیهێنانی ئامانجەكانیدا سەركەوتن بەدەست دەهێنێت؟

- راستە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا پەنای بردەبەر سەپاندنی سزای ئابووری، ئەوە بوو لە ساڵی 2008 وەزیری دەرەوەی ئەمریكا مایك پۆمپیۆ ناوی نا «هەڵمەتی ئەوپەڕی گوشار» و، ئامانجی ئەمریكاش بریتی بوو لە دروستكردنی گوشار لەسەر ئێران، لە ڕێی فشاركردن لەسەر گەلی ئێران، كە ئەوە بوو بەهای دراوی ئێرانی بە ڕاددەیەكی گەورە دابەزی و ڕێژەی بێكاری بەرز بووەوە، هەموو ئەوانەش بە ئامانجی ئەوەی ڕەفتاری دەسەڵاتدارای ئێران بگۆڕێت، ئەمریكا كێشەی لەگەڵ گەلی ئێران نییە، بەڵكو كێشەی لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە هەیە، ئەگەرنا پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران بیرۆكەی ئەمریكا بوو، هەر ئەوانیش بنیاتیان نا، هەر وڵاتێكیش چەكی ئەتۆمی بەدەست بهێنێت، ئەوا ئەمە بە شكست بۆ سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لێك دەدرێتەوە. ئێستاش گەڕاندنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ ئێران ئامانجێكی دووردەستە، لەبەر ئەوەی ئەنجامدانی ڕێككەوتن لەبارەی پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێرانەوە، دەبێتە هۆی ئەوەی ئێران بگەڕێتەوە نێو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و سزاكانی لەسەر هەڵدەگیرێت، ئەو كاتە بارودۆخی ئابووریی ئەو وڵاتە بەرەو باشتر دەچێت.

* ئەوەی پەیوەست بێت بە ڕۆڵی وڵاتی ئەردەنەوە كە دەوڵەتێكی گرنگە و تا ڕاددەیەك سەقامگیرە لە ڕووی سیاسی و كۆمەڵایەتییەوە، ئایا تا چ ڕاددەیەك ئیدارەی ئەمریكا بایەخ بە بەهێزكردنی ڕۆڵی ئەردەن دەدات، بۆ ئەوەی بەشدار بێت لە برەودان بە سەقامگیری لە ناوچەكەدا؟

- پێم وایە لە سەردەمی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ، ئەردەن و ڕۆڵە ئیقلیمیەكەی دووچاری پەراوێزخستن بوونەوە، ئەویش بە هۆی سیاسەتی ترەمپ و سەركێشییەكانی كۆشنەر و سەفقەی سەدەوە بوو، هەروەها لەبەر ئەوەی چەندین دەوڵەتی كەنداو هاتنەسەر خەت و ویستیان ڕۆڵی ئەردەن ببینن، ئەوە بوو ئاساییبوونەوەی پەیوەندییەكان لە نێوان ئیسرائیل لەگەڵ هەر یەكە لە ئیمارات و بەحرەیندا ڕوویدا و، هەوڵدرا كێشەی فەلەستین كۆتایی پێ بهێنرێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا و تەنانەت لە سەردەمی ترەمپیشدا پەیوەندییەكانی ئەمریكا و ئەردەن لەسەر بنەمای هاوكاریی ئابووری و سەربازی و هەواڵگری بەردەوام بوو، پاشای ئەردەنیش سێ جار لەگەڵ سەرۆك ترەمپ كۆبووەوە. ئێستاش پەیوەندییەكانی ئەردەن لەگەڵ وڵاتی ئیسرائیل لە پەیوەندی بە دۆسیەی سیاسی و ئاوەوە باشتر بووە، كە ئەردەن كێشەیەكی گەورەی ئاوی هەیە و، ئەگەر ئەو قەناعەتەش دروست ببێت كە ئەردەن گەمەكارێكی گرنگە و پرسی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی ئیمارات و وڵاتانی دیكە لەگەڵ ئیسرائیل نابێتە بەدیل بۆ ئەردەن، ئەوا دەتوانین هەنگاو بنێن بۆ دووبارە داڕشتنەوەی نەخشەی ناوچەكە و نەخشەی پەیوەندییەكانی ئەردەن بە وڵاتانی كەنداو و بە جیهانی عەرەبییەوە.

* چۆن لە پەیوەندییەكانی عێراق و ئەردەن دەڕوانیت؟

- سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێم كە پەیوەندییەكانی هەردوو وڵاتی عێراق و ئەردەن پەیوەندییەكی پتەون، كە لەم ساڵانەی دواییدا عێراق بە بڕەبڕەی پشتی ئابووری بۆ ئەردەن هەژمار دەكرا، ئەویش بە هۆی هەناردەكانی ئەردەنەوە بۆ عێراق، بەڵام دواتر بارودۆخەكە گۆڕانكاریی بەسەردا هات و ئاستی ئەم پەیوەندییانەش كەم بوونەوە، دواتر یاسای قەیسەر و سزاكان بەسەر سووریادا سەپێندران، كەواتە ئەردەن لە هەموو لایەكەوە ئابڵوقە دراوە. ئێستاش جۆرێك لە پەیوەندی لە نێوان ئەردەن و عێراقدا دروست بووە، كە هەندێ كەس باوەڕیان وایە كە ئەمە جۆرێكە لە هاوپەیمانی هاوچەشنی ئەنجومەنی هاریكاری كەنداو، یان جۆرێك لە ڕێكخراوێكی ئیقلیمیی نوێیە، كە پێشتر حاڵەتێكی لەم شێوەیە لە ئارادا بوو، بەڵام بەهۆی ڕووداو و پەرەسەندنەكانی ناوچەكە كۆتاییان پێ هات. هەروەها زۆربەی كارەكانی بەندەری عەقەبە پەیوەست بوون بە عێراقەوە، عێراق زۆری پێشكەش بە ئەردەن كردووە، ئیدی بە پێدانی نەوت بێت بە نرخێكی كەمتر، یان دروستكردنی پاڵاوگەی نەوت بێت، پڕۆژەی بە ئەردەن پێشكەش كردووە. لەبەر ئەوەی ئەگەر عێراق پێگەی خۆی بەدەست بهێنێتەوە و، وەك وڵاتێكی كشتوكاڵی و نەوتی و پیشەسازی سەقامگیر ببێتەوە، ئەمە خزمەتێكی گەورە بە بەرژەوەندییە سیاسی و ئابوورییەكانی ئەردەن دەكات.