داوا دەكرێت بە یاسا گەرەنتیی مافەكانی ئافرەتانی رزگاربووی دەستی داعش بكرێت

داوا دەكرێت بە یاسا گەرەنتیی مافەكانی ئافرەتانی رزگاربووی دەستی داعش بكرێت

 

حەوت ساڵ بەسەر كارەساتە خوێناوییەكەی شنگالدا تێدەپەڕێت. ئەو كارەساتەی كە رۆژی 3-8-2014 رووی دا و رێكخراوی تیرۆریستیی داعش بە شێوەیەكی زۆر دڕندانە و دوور لە هەر پێوەرێكی مرۆڤایەتی هێرشی كردە سەر شنگال و ژمارەیەك لە ئافرەتانی ئێزیدی لەلایەن ئەو گرووپەوە رفێندران و ژمارەیەكی زۆری پیاوان رەشەكوژ كران، ئەوەش وایكرد دانیشتووانی ناوچەكە ناچار بوون زێدی خۆیان بەجێبهڵێن و ئاوارەی شارەكانی هەرێمی كوردستان بوون. ئەگەرچی لە ئێستادا بەشێكی ئەو ئافرەتە رفێندراوانە رزگار كراون و رۆژانەش پرۆسەی رزگاركردنیان بەردەوامە، بەڵام زامی ئەو كارساتە سارێژ نابێت و داوا دەكرێت لایەنە پێوەندیدارەكان ئاوڕی زیاتر لە خوشك و برا ئێزیدییەكانمان بدەنەوە.

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

دوای ئەوەی رۆژی ٣-٨-٢٠١٤ داعش هێرشی كردە سەر شنگال و دەوروبەری، بە هۆیەوە نزیكەی ٤٠٠ هەزار كوردی ئێزیدی ئاوارە بوون، لە ١٢-١١-٢٠١٥ پێشمەرگە بە سەرپەرشتیی راستەوخۆی سەرۆك بارزانی هەڵمەتی رزگاركردنەوەی بۆ سەر شنگال بەرپا كرد و لە ١٣-١١-٢٠١٥ داعشی لێ وەدەرنا و ئازادی كردەوە، كەچی هێشتا برینی خەڵكەكە ساڕێژ نەببوو لە (١٧-١٠-٢٠١٧) حەشدی شەعبی و هێزە عێراقییەكان هێرشیان كردە سەر شنگال و جارێكی دیكە ناوچەكە داگیركرایەوە و خەڵكەكەشی ئاوارە بوونەوە، بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان لە دیدی خۆیانەوە باس لە رەوشی قوربانیانی ئەو كارەساتە دەكەن.

خەیری بۆزانی بەڕێوەبەری گشتی كاروباری ئێزیدییەكان لە وەزراەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی هەرێمی كوردستان، لە ئاخافتنێكیدا بۆ گۆڤاری گوڵان، ئاماژەی بەوە كرد كە «بەپێی دوایین ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری ئێزیدییەكان لە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە لە 3/5/2021 تازە كراوەتەوە، ژمارەی ئێزیدییەكانی عێراق ٥٥٠ هەزار كەسن، ژمارەی ئاوارەكان ٣٦٠ هەزار ئاوارەن، ژمارەی شەهیدان ١٢٩٣ شەهیدن و كۆی گشتی منداڵە هەتیوەكان ٢٧٤٥ منداڵن، تاوەكو ئێستا 82 گۆڕی بە كۆمەڵی ئێزیدییەكان لە شنگال دۆزراونەتەوە، وێڕای دەیان شوێنگەی گۆڕی تاكەكەسی، ٦٨ مەزار و مەرقەدی ئایینی لەلایەن داعشەوە تەقێندراوەتەوە، ٦٤١٧ كەس رفێندراون كە 3548 لە رەگەزی مێ، ٢٨٧٠ لە رەگەزی نێر، تاوەكو ئێستا 3545كەس ئازاد كراون، لەوانە 1205 ئافرەتن و 339 پیاون، 1045 منداڵی كچ لەگەڵ 956 منداڵی كوڕ، ژمارەی ئەوانەی تا ئێستا دەستی رزگاركردنیان پێ نەگەیشتووە 2768 كەسن كە 1298یان لە رەگەزی مێ و 1470یان لە رەگەزی نێرن.»

سوعاد لالۆ چالاكی بواری مافەكانی ئافرەت وەك خانمێكی ئێزیدی بەمجۆرە باس لە رەوشی كچان و ئافرەتانی ئێزیدی دەكات و دەڵێت: «دوای تێپەڕبوونی حەوت ساڵ بەسەر جینۆسایدی ئێزیدییەكان و ئەو ناسۆرانەی كە ئافرەتانی ئێزدی تێیدا ژیان و ئەو ستەمەی كە لێیان كرا، یاسایەك نییە كە گەرەنتی مافەكانیان بكات و ژیانێكی شكۆمەندانەیان بۆ دابین بكات، دەسپێشخەرییەك لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە هەبوو بۆ ڕزگاركردنی ئەو بەزۆر ڕفێنراوانەی كە دەكرا ڕزگار بكرێن كە بە كردەیی هاوكار بوو لە ڕزگاركردنی ژمارەیەكی زۆری ئەو ئافرەتانە، لێرە و لەوێش هاوكاری هەبوو لەلایەن ڕێكخراوە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكان، بەڵام بارودۆخی ڕزگاربووان پێویستی بە یاسایەك هەیە، بە پلەی یەك باری ئابورییان دابین بكات، هەروەها شوێنی نیشتەجێبوون بۆ خۆیان و بۆ منداڵەكانیان و پێویستە ژیانێكی شكۆمەندانەی ئازادیان بۆ دابین بكرێت. بەم دواییانە پەرلەمانی عێراق یاسای ڕزگاربووانی دەركرد كە بڕگە و ماددەی گرنگ لەخۆ دەگرێت و خۆزگە بە كردەیی جێبەجێ بكرێت. جێی باسە ئەو ئازارانە وایان كرد كوردانی ئێزیدی بۆ دەرەوەی وڵات كۆچ بكەن، تاوەكو ئازارەكانیان لە خاكی وڵات بەجێ بێڵن، ئەو وڵاتەی كە تێیدا دوچاری دزێوترین جۆرەكانی ستەم و چەوسانەوە بوون.» گوتیشی: «تا ئیستا هیج دیار نەبووە لەسەر رەوشی رزگاربووان و دەخوازین بە زووترین كات ئەو یاسایەی كە لە پەرلەمانی عێراق دەرچوو جێبەجێ بكرێت، داوكاریشم لەحكومەتی هەرێمی كوردستان هاوكاری و پاڵپشتیی زیاتری رزگاربووان بكات، چونكە تاكە ئومێدی خەڵكی شنگال حكومەتی هەرێمی كوردستانە.

رێكان عەبدولڕەحمان رێنماییكاری پەروەردەیی و دەروونییە و سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «ریكخراوی تیرۆرستیی داعش چەندین تاوان و كاری دوور لە مرۆڤایەتی و ژیان دۆستییان ئەنجام دا، كە كاریگەری و ئاسەوارەكانی تا ئێستاكەش لەسەر جەستە و دەروونی تاكەكانی كۆمەڵگە بە جێ ماوە، هەڵبەتە داعش وەك رێكخراو و ئایدۆلۆژییەك خەڵك و بەتایبەتی گەنجانی هان دەدا بۆ پەرگیری و توندوتیژی، لەم سەروبەندەشدا تاوانی قیزەونی دەستدریژێكردنە سەر كچ و ژنانی ئێزیدی یەكێ بوو لە هەرە ناشیرینترین تاوانەكان، سەرەڕای كاریگەرییە كۆمەلایەتییەكانی بە تێكچوونی خێزان و ئاوارەبوون و وێرانبوونی خانوو و ژینگەیان كە ناچاربوون بە جێهێشتنی زێدی باب و باپیرانیان، جگە لە لایەنە نەرێنییە دەروونییەكانی بە دروستبوونی شۆكی دەروونی و تراوما، بەهۆی مانەوەی شوێنەوارەكانی دەستدرێژی و هەراسانكردنی سێكسی لەسەر كچان و ژنان». گوتیشی: «ئەگەر زیاتر تیشك بخەینە سەر ئەو ئاسەوار و ماكە بە جێماوانە بۆمان دەردەكەوێت، یا گریمانەی ئەوە دەكەین كە كچ و ژنانی ئێزیدی لە دوای ئەو رووداوەی وا بەسەریاندا هات، ئامادەگی دەروونییان تیا دروست بوو بۆ تووشبوون بە حاڵەتی زەبری دەروونی و دواتر بە تێپەڕبوونی كات و زیاتربوونی كاریگەری و نیشانەكان پەشێویی دەروونی و لە دواتردا حاڵەتی پەشێوی پاش زەبری دەروونی، ئەمانەش كات و هەولی زۆرتری دەوێت بۆ گەڕانەوە یا باشتربوونەوە بۆ باری پێشوویان، لێرەشدا رۆڵی چارەساز و رێنماییكارانی دەروونی بە شێوەیەكی دروست گرینگی خۆی هەیە، لە نیشانە باوەكانی دوای تراوما یا ئەوەی پێی دەوترێت زەبری دەروونی وەك (هەستیاربوون بە بچووكترین دەنگ كە ساتی رووداوەكە بەبیر قوربانی بهێنێتەوە، یا بینینی شتێك یا وێنە و ڤیدیۆیەكی هاوشێوەی رووداوەكە، دەبینی كەسەكە میزاجی دەشێوێت و ئاسایی نابێت و نیشانەكانی بە زەقی تیا دەردەكەوێت.».

 ئەو رێنماییكاری پەروەردەییە جەختی لەوەش كردەوە كە «بە كارامەیی رێنماییكار و چارەساز هیچ نەبێت، دۆخی قوربانی و كەسی چارەخواز بەرەو باشتر دەڕوات و ئامادەكردنی بۆ چوونەوە نێو ژیان بە شێوەیەكی ئاسایی و سەربەرزانە مسۆگەر دەبێت، هاوكاری و پاڵپشتیی خێزان و دەوروبەر و جەختكردنی رێنماییكار لەسەر ئەو خاڵەش گرنگیی خۆی هەیە».

Top