پڕۆفیسۆر دكتۆر عیرفان ڕەشید شەریف نەقشبەندی ئەندامی مەكتەبی تەنفیزیی یەكێتیی زانایانی ئایینیی ئیسلامیی كوردستان بۆ گوڵان: لە رابردووشدا مینبەرەكانی كوردستان، بڵندگۆی زیندووی بانگەوازی پە
* ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئایینی ئاشتی و لێبوردەیی و پێكە‌وە‌ژیانە، لەمەش زیاتر كە سە‌یری مێژووی بە‌رزی مزگە‌وت و حوجرە و تە‌كیە و خانە‌قاكانی كوردستان دە‌كە‌ین، هەموو كات سەرچاوەی ئیشق و میهرە‌بانی و خۆشە‌ویستیی خودا بووە، ئایا لێبوردەیی و پێكەوەژیان و ئاشتی لە دیدی ئایینی پیرۆزی ئیسلامەوە چۆن ڕاڤە دە‌كە‌ن؟
- ئایینی پیرۆزی ئیسلام وەكو دواهەمین ئایینی خودای تاك و تەنیا بۆ مرۆڤایەتی، كە ئایینێكی كامڵ و گشتگیرە، تەواوی بۆشاییەكانی ژیانی مرۆڤایەتی پڕ كردووەتەوە، شتێك نییە لەو بەرنامە خوداییەدا جێگای نەبووبێتەوە، هەر بۆیە تاكە ئایینێك كە مرۆڤەكانی دەستی پێوە بگرێت و ببێتە مایەی سەرفرازییان و خوداش لەو ئایینە ڕازی بێت، ئایینی ئیسلامە، هەر وەك لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت: (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً) المائدە/3 . یان دەفەرموێت: (إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ) ال عمران/19، لەم ئایینە پیرۆزەدا یەكێك لەو چەمكانەی كە دەبێتە هۆی كامڵبوونی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی چەمكەكانی (لێبوردەیی، پێكەوەژیان و ئاشتی)یە و هەر خودی قورئانیش جەخت لەسەر ئەم چەمكانە دەكاتەوە و لە چەندین ئایەتی پیرۆزدا چەمكی (لێبوردیی) بووەتە سەنتەری سەركەوتنی مرۆڤ و كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی، تەنانەت پاداشتی كەسی لێبوردە لەلایەنی خوای پەروەردەگارەوەیە (فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ)، بە دڵنیایەوە كەسی لێبوردە دەبێ چاكسازیش بكات و لایەنە خراپەكان بگۆڕێت بە چاكە، لە كوێدا بەرژەوەندیی گشتی تێكچووە، بیخاتەوە سەر ڕەوڕەوە و ڕێگای ڕاست و دروستەكەی خۆی.
ئیسلام مرۆڤی وەكو بەنرخترین دروستكراوی خودا ناساندووە، هەر وەك پەروەدگار ڕێزی لێ ناوە و كردوویەتیە خاوەن شكۆ، داماڵدراو لە هەر ئایین و ئایدیا و بیروبۆچوونێك هەموو مرۆڤەكان ڕێزلێگیراون: (وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ)، كەواتە مادام هەموو مرۆڤایەتی خاوەنی ئەو ڕێز و شكۆ خوداییەیە زۆر سرووشتییە كە لەسەر سفرەی ژیان پێكەوە كۆ ببنەوە و لە ڕووی توانا و سەلیقە و داهێنان هاوكار و دەستبارگری یەكتر بن، ئەوەتا لە مێژووی ئایینی پیرۆزی ئیسلامدا هاتووە كە پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) لە مەدینەدا دەستووری نووسی، لەم دەستوورەدا كە (52)بەندە كە (27) بەندیان لەسەر قازانج و پاراستنی موسڵمانەكان بووە، كەواتە لە فەرهەنگی ئیسلامدا پێكەوەژیان ئامانجە و لە پێناویشیدا هەنگاوی گرنگی دەوێت و تەواوی ئایین و ئایینزاكانیش لە سایەیدا دەحەوێنەوە، ئەم چەمكە لە ژیانی پێغەمبەری خۆشەویستدا بە كردار بەرجەستە بووە كە لە مامەڵەی شیرینی لەگەڵ جوولەكە و گاوردا ئەو ڕاستییەمان بۆ ڕوون دەبێتەوە. ئەوەتا پێغەمبەری خۆشەویست كە ئاژەڵێكی سەربڕی، فەرمووی: ئایا بەشی دراوسێی جوولەكەمانتان ناردووە؟ بڕیاری پیرۆزی وابوو كە یەكەم كەس لە دراوسێی جوولەكەوە دەست بە دابەشكردنی خێرەكەیان بكەن، جگە لەمەش لە بواری پەرستنیشدا كە شاندی گاورەكان هاتنە مزگەوتی پێغەمبەر لە مەدینە، ئەوە خودی پێغەمبەر (د.خ) ڕێگای پێدان كە لە خودی مزگەوتەكەی خۆیدا سروتە ئایینییەكانیان جێبەجێ بكەن.
كەواتە ئایینداری ڕاستەقینە بەو جۆرە دەبێت كە نموونەمان بۆ هێنایەوە، هەر بۆیە ئەم سێ چەمكەی كە باسمان كرد لە ئایینداریی گەلی كورددا بە درێژای مێژوو ڕەنگدانەوەی هەبووە، لە وڵاتی كوردەواریماندا جگە لەوەی زۆرینەی (رەها) موسڵمان بوون و لە هەمان كاتدا جوولەكە و مەسیحی و كاكەیی و ئێزیدیش هەبوون، بەڵام هیچ كاتێك بەریەككەوتن بە بارە دژوارەكەیدا نەبووە و لە ڕووی فەرهەنگی و كۆمەڵایەتی و ئابووری پەیوەندییان لەگەڵ یەكتر بە جۆرێك بووە كە جیاكاری لەنێوان ئەم ئایینانەدا هەستی پێ نەكراوە، ئەمەش دەمانگەیەنێتە ئەو ڕاستییەی كە كورد كێشەی ئایینی نەبووە، بەڵكو هەمیشە لەگەڵ دوژمنە داگیركارەكانیدا كێشەی خاك و سەربەخۆیی هەبووە.
* زۆربەی ڕێبە‌ر و سە‌ركردە‌كانی بزووتنە‌وە‌ی ڕزگاریخوازیی كوردستان، لە حوجرە و مزگە‌وت و تە‌كیە و خانە‌قاكانی كوردستان هە‌ڵكە‌وتوون و ڕێبە‌رایە‌تییان بۆ سەربەخۆیی كوردستان كردووە و، ئەو فە‌رموودە‌یەی پێغە‌مبە‌ریان ( د.خ) كردووە بە دروشم كە دەفەرموێت: (خۆشە‌ویستیی نیشتمان لە ئیمانە‌وە‌یە)، ئایا شە‌رعیە‌تی سە‌ربە‌خۆبوونی كوردستان وەك دە‌وڵە‌تێكی سەربەخۆ لە ڕوانگەی قورئان و شە‌ریعە‌تی ئیسلامەوە چۆن ڕاڤە دە‌كە‌ن؟
- هەموو مرۆڤەكان دروستكراوی خودان، بە جیاوازیی ڕەنگ و شێوە و زمان و كەلتووریان، كە ئەم جیاوازییەش نیشانەی دەسەڵاتی بێ سنووری پەروەردگارە، هەروەك خوای گەورە لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت (مِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْعَالِمِينَ) الروم/22، كەواتە تەواوی زمانەكان خوای پەروەردگار ویستی لەسەر بووە كە دروستیان بكات، واتە خودا ڕازی بووە كە تەواوی ئەو گەلانە بە جیاوازی ڕەنگ و شێوە و ئاخاوتن هەبن و بە دڵنیاییەوە هەر یەكێك لەم زمان و شێوە جیاوازانە شوێنی خۆیان هەیە و، مافی خۆیانە خاوەنی چوارچێوەیەكی دیاریكراو بن، یان نەخشەڕێگای ژیانیان دیاری بكەن. بۆ ئەو مەبەستە ئەوەتە لە قورئانی پیرۆزدا زۆر بە ڕوونی خوای باڵادەست حیكمەتی دابەشبوونی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەسەر چەند گەل و قەبیلەیەكدا بەدەرئەخات كە بۆ یەكتر ناسینە:(وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا)، ئیتر هیچ نەتەوەیەك بۆی نییە لە هەوڵی سڕینەوەی نەتەوەیەكی دیكە بێت، هەروەك چۆن هەموو نەتەوەیەك مافی پارێزگاریكردنی لە ژیان و زمان و كەلتووری خۆی هەیە، كە لە پێشەوەی هەموویان مافی (سەربەخۆیی)ـە و كاتێك ئیسلام پانتایی دەسەڵاتی خۆی بەرفراوان كرد، ئەوە دەسەڵاتی گەلانی سڕ نەكرد، بەڵكو خاك و عورفی گونجاوی بۆ دانیشتووانەكانی خۆی بەجێهێشت، تا بە ئازادی بژین، هەر بۆیە لە ئێستادا پرسیارێك ڕووبەڕووی جیهان دەكرێتەوە كە ئەویش ئەوەیە ئایا ڕەوایە گەلێكی 60 ملیۆنیی وەكو كورد تا ئێستا خاوەنی وڵاتێكی سەربەخۆ نەبێت؟ ئەگەرچی گەلی كورد لە سەردەمی (نوح) پێغەمبەرەوە لەسەر خاكی خۆی بووە و خاكی هیچ كەس و نەتەوەیەكی دیكەی داگیر نەكردووە، ئایا شەرم نییە بۆ مرۆڤایەتی كە لەسەربەخۆیی كورد بسڵەمێنەوە؟ ئەگەرچی زیاتر لە سەدەیەكە بێ پرسی كورد خاكەكەیان دابەش كردووە و كاتێكیش كورد بە ڕابەرایەتیی سەرۆك مسعود بارزانی و بە بەشداریی زۆرینەی ڕەهای لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بڕیاری ڕیفراندۆمیان دا، بەداخەوە زۆربەی وڵاتانی جیهان و جیهانی عەرەبی دژایەتیی خۆیان بۆ ئەو مافە خوداییە نیشان دا، هەروەها عێراقی تێكەڵە لە بەناو سوپا و میلیشیا و مافیا قبووڵیان نەبوو كە دوو دراوسێی باش بین و بە هاوكاریی ناحەزان پەلاماریان داین و كەركووكی كوردانیان داگیر و زویر و ڕەشپۆش كرد و، ئەوان قبووڵیان نەبوو كە لە (93%)ی گەلی كورد وتیان: (بەڵێ) بۆ سەربەخۆیی، بەڵام مادام ئیرادەی گەلی كورد بەردەوام لەگەڵ سەربەخۆییدایە، بەپشتیوانیی خودا ئەو ئاواتەمان هەر دێتەدی و دەبینە خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆ.
* لە كوردستاندا بێجگە لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام، چەندین ئایینی دیكە‌ش هەن، بەڵام سوپاس بۆ خوا، لە كوردستاندا لێبوردەیی و پێكەوەژیان بە ئاستێكە لە جیهانی ئیسلامیدا نموونە‌ی نییە. ئایا ئەو كە‌لتوورە ڕە‌سە‌نە‌ی موسڵمانیە‌تیی كورد لە چییە‌وە سەرچاوەی گرتووە؟
- بە دڵنیاییەوە كەلتوری ڕەسەنی كورد لە ئایینی پیرۆزی ئیسلامەوە سەرچاوەی گرتووە، كە پەیامی ئاشتی و لێبوردەیی هەڵگرتووە و گەلی كورد بە تێگەیشتنەوە ئیسلامی قبووڵ كردووە، هەر بۆیە لە چەندین دەیەی ڕابردوو هەر چەندە كورد چەوسێندرابێتەوە بە ناوی دروشمە ئایینییەكانەوە، بەڵام كورد بۆ یەك چركەش لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام پاشگەز نەبووەتەوە و خودی ئیسلامیش لای كورد ئەو ئیسلامە پاك و بێ خەوشەیە كە لەسەر دەستی زانا ناودارەكانی وەكو(ئیبن سەلاحی شارەزووری، ئیبن مستەوفی، حافزی عێراقی، مەولانا خالید نەقشبەندی، قازی محەمەد، شێخ سەعیدی پیران، شێخانی بارزان، حاجی كاك ئەحمەدی شێخ) و سەدان زانای ئەم میللەتە بانگەشەی بۆ كراوە و بڵاوكراوەتەوە.
* زانا و مامۆستایانی ئایینی ئیسلامیی كوردستان هەموو كات لەسەر مینبە‌رە‌كانە‌وە پێشە‌نگ و پێشە‌وای كۆمە‌ڵگە بوون، لە هەموو شۆڕە‌كانی كوردستان هە‌وێنی یە‌كڕیزی و تە‌بایی و پێكەوەژیان بوون، ئایا لەم قۆناخە‌دا كە زۆر پێوستمان بە تە‌بایی و پێكەوەژیان و لێبوردەیی هەیە، ئەركی شە‌ڕی زانا و مامۆستایانی ئایینی ئیسلام لەسەر مینبەرەكان دەبێت چی بێت و چۆن پارێزگاری لەو مێژووە‌وە دە‌كە‌ن كە زانایانی ئیسلامیی پێش ئێوە لە كوردستان دروستیان كردووە؟
- ئەركی زانایانی كوردە كە درێژەپێدەری ڕێبازی گەورە زانا و شێخە موبارەكەكانمان بن كە ئەوان مینبەریان تەرخان كرد بۆ بڵاوكردنەوەی پەیامە پیرۆزەكان، هەر لە مینبەرەوە تۆوی برایەتییان چاند و هەموو ڕق و كینەكانیان لەدڵی هاووڵاتیاندا دەرهێنا، هەروەها لەپەیامی مینبەرەوە ئاشتییان كردە شەماڵ و ئاوی سازگاری دڵ و دەروونی هاووڵاتیان، هەر بۆیە هەر پەیامێكی توندوتیژ لە مینبەرەوە خیانەتە لە ئیسلام و لە پەیامی زانایانی پێشین.
* ساڵانێكە بە هۆكاری سیاسی بێت، یان پێشكە‌وتنی تە‌كنە‌لۆژیا، دیاردە‌یە‌كی نامۆ بە مێژووی بە‌رزی موسڵمانیە‌تی كورد هاتووەتە كوردستانە‌وە كە ئەویش دیاردە‌ی توندڕۆیی و توندوتیژییە، ئایا زانایانی ئیسلامیی كوردستان چۆن ڕێگە لەم دیاردە نامۆیە دە‌گرن؟
- دەبێت زانایانی بەڕێزی كوردستان بە گەڕانەوە بۆ قورئان و فەرموودەكان ڕێ لە بیری توندڕەوی بگرن، چونكە تووڕەبوون و توندڕەوی جگە لەماڵوێرانی هیچی دیكەی تێدا نییە، بێگومان هەر ئایین و بیروبۆچوونێك كە گەشە دەكات، لە سایەی نەرمونیانی و یەكتر قبوڵكردنە و ئەو گەل و دەسەڵات و بیرانەی كە توندڕەو بوون، لەناوچوون و كەس خۆزگەی پێ نەخواستوون، هەر بۆیە تا پەیامی مینبەرەكان تەژی بن لە ئاستی برایەتی و لێبوردەیی و یەكترقبووڵكردن هێشتا هەر كەمە، لە ڕابردووشدا مینبەرەكانی كوردستان بڵندگۆی زیندووی بانگەوازی پەیامی پیرۆزی (ئاشتی و ئارامی و پێكەوەژیان و یەكترقبووڵكردن) بووە.
