كارگێڕ و وتەبێژی لقی هەولێری یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسلامیی كوردستان

 

وەك ئاشكرایە لێژنەی فەتوای هەولێر و لێژنەی ئاشتەوایی هەموو ڕۆژانی دووشەممە و پێنچ شەممە پێشوازی لە هاووڵاتییانی شاری هەولێر دەكەن، بۆ پرسیاری شەرعی و كێشە و گرفتی كۆمەڵایەتی و جیابوونەوە، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانییە ئەوەیە كە دەبینین كێشەكانی ژن بە ژنی و بەدەل خوێن تا ئیستاش هەر ماوە و رۆژانە دەرهاوێشتە و كاریگەرییە خراپەكانی دەردەكەون .

دیارە لە سەردەمانی پێشووتر ژن بەژنی زۆر زۆر بوو و ئەگەر كەسێك خۆشكی نەبووایە، ژنهێنانی زۆر قورس دەبوو، ئەگەرچی بەشێك لە ئەنجامدەرانی ئەو پرۆسەیە سەركەوتوو بوون، بەڵام چەندین كەیسی هاوسەرەكان كە ژن بە ژنی بوون، ئەنجامی خراپی لێكەوتووەتەوە، كە لایەنێك نەگونجاون و لێك جیابوونەتەوە، زۆرلە لایەنی دووەم كراوە، لێك جیا ببنەوە، بۆیە ڕوو لە دادگا و لێژنەی فەتوا دەكەن بۆ ئەنجامدانی تەڵاقی زۆرەملێ.

جێی باسە لێژنەی فەتوای هەولێر یەكەم جار ئەو كەیسانەی تایبەتن بە جیابوونەوە، ڕەوانەی لێژنەی ئاشتەوایی سەر بە لێژنەكەی خۆیان دەكەن و، هەوڵی جددییان لەگەڵ دەدەن بۆ ئاشتبوونەوە، ئەگەر ئاشت نەبوونەوە و هەردوو لا بە ڕەزامەندیی خۆیان بێت و مافی یەكتری بدەن، ئەوكات بە تەڵاقی خولعی تەڵاقیان بۆ ئەنجام دەدەن و دەرفەتی پەشیمانی و گەڕانەوەشیان هەیە. ئەوەی جێی نیگەرانی ئێمەیە هەندێك كەیس هەیە كە ژن بەژنییە و منداڵیان گەورەن و كچیان شوی كردووە و كوڕیان ژنی هێناوە، كەچی لایەنی بەرامبەر لەگەل ژنەكەی ڕێك نەكەوتوون و لێك جیابوونەتەوە، لایەنی دووەم زۆر لە كوڕەكەیان دەكەن كە ئەویش كچی وان تەڵاق بدات، لەبەر ئەوەی خوشكی ئەو تەلاق دراوە، گوێ نادەن بەوەی كە ژن و مێردەكەی تر كێشەیان هەبووە و ئەمانە بێ كێشەن، بۆ نموونە چەند مانگێك پێش ئێستا ژن و مێردێكی زۆر چاك و بەختەوەر سەردانی لێژنەی فەتوایان كرد و داوای جیابوونەوەیان پێشكەش كرد، لێژنەی ئاشتەوایی بۆیان دەركەوت كە ئەمانە لایەنی دووەمن و بە زۆر لێك جیا دەبنەوە، ئەوان زۆر بە تامەزرۆیی تەماشای یەكتریان دەكرد و دەگریان، بۆیە لێژنەی ئاشتەوایی بڕیاریان دا كە نابێ لێك جیا ببنەوە و كەیسەكەیان دواخست، بەڵام بەداخەوە ژن ومێردەكە لە لێژنەكە پاڕانەوە كە جیابوونەوەكەیان بۆ ئەنجام بدرێت، ئەگەرنا كێشەی كوشتن و خوێن ڕشتن دەكەوتە بەینی هەردوو بنەماڵە و ژیانیان لە مەترسیدا دەبوو.

خودای گەورە لە قورئانی پیرۆز دەفەرمێ:

(وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ) سورة فاطر، الآية 17 واتە: كەس تاوانی كەسی تر وەرناگرێت، یەعنی كەس لە جیاتی كەس سزا نادرێت.

بەداخەوە كە لە ژن بە ژنی ئەم تاوانە ئەنجام دەدرێت .

هاوكات دەرهاوێشتە خراپەكانی بەدەل خوێنیش لە كۆمەڵگەی كوردی بوونی هەیە و چەندین خێزانی سەرگەردان كردووە، كاتێك شەڕێك دروست دەبێت و كەسێك، یان چەند كەسێك دەكوژرێن لە لایەن بنەماڵەی كوژراو لە بەدەل خوێن بڕە پارە و دواتر ژنیان لێیان دەوێت، ئینجا لەلایەن بنەماڵەی بكوژ بۆ ئەوەی بكوژ نەكوژرێتەوە و سزای نەدرێت، ڕازی دەبن بە مەرجی بنەماڵەی كوژراو و كچێك بە زۆر دەدەن بە بنەماڵەی كوژراو و كچەكەش بێ ڕەزامەندیی خۆی و بەزۆر بە شوو دەدرێت، ئەمەش مادام بەبێ ڕەزامەندیی كچەكەیە، ئەو مارەییە دانامەزرێت، هەرچەندە دەڵێن وەلی ئەمر دەتوانێ كچی خۆی بەشوو بدات، بێ ئاگاداری كچەكە، ئەوە لە كاتێكە كە باوكێك ( ١٠٠٪) عەدالەتی هەبێت و لە بەرژەوەندیی كچەكەی بڕیار بدات و كچەكەش ئیزنی بابی وەكو (وەلی ئەمر)ی خۆی دابێت، ئەگەرنا ئەوە ستەمە و خودای گەورە قبووڵی ناكات.

 قال رسول الله - صلی الله علیه وسلم: (اتَّقُوا الظُّلْمَ، فإنَّ الظُّلْمَ ظُلُماتٌ يَومَ القِيامَةِ) (أخرجه مسلم).

واتە: خۆتان لە ستەم دوور بگرن، ستەم تاریكیی ڕۆژی دواییە.

دەرهاوێشتە خراپەكانی نەریتە سواوەكانی كۆمەڵگەی كوردی تاوەكو ئەمڕۆش ژیانی كچان و ژنانی تاریك كردووە، بەداخەوە ئەو كاردانەوە خراپانەش بەدوای خۆیدا دەهێنێت:

1: كچەكە زیرەك و خوێندەوار و جوانە، بەڵام لە كۆڕێكی ناشرین و ناتەواو مارەی دەبڕن .

٢: زۆر جار كچە منداڵە و لە كەسێكی بە تەمەن مارەی دەبڕن .

٣: كچە هەر لە مارەبڕینەوە چاو بە فرمێسك و گریانە و دەنووزێتەوە تامردن .

٤: ماڵی خەزووری بە چاوی سووك و كۆیلە تەماشای دەكەن .

٥: ڕۆژانە ماڵی خەزوری سووكایەتی پێ دەكەن و هەرچی سووكایەتی و جنێو هەیە بە ماڵی بابی دەدن و هەستی بریندار دەكەن .

٦: لەلایەن مێردی و ماڵی خەزووری لە سەر كەمترین هەڵە تێر و پڕی لێ دەدەن .

٧: بۆ ماوەیەكی زۆر لێ ناگەڕێن سەردانی ماڵی بابی بكات و ئەگەر ئیزنیشی بدەن، ماوەیەكی كەم دەبێت كە چێژی لێ وەرنەگرێت.

٨: بێ هیج پاساوێك ژنی دووەمی بەسەردا دێنن و دەیكەنە خزمەتكاری ژنی دووەم .

٩: بە چاوی سووك تەماشای منداڵەكانی دەكەن و بەردەوام ئازاریان دەدەن بۆ ئەوەی دایكیان ئازاری دەروونی بخوات .

١٠: لە جلوبەرگ و خواردن و سەفەر و زۆرێكی تر لە نیعمەتەكانی ژیان بێبەشی دەكەن .

یەكێكی تر كاتێك پیاوێك، یان كۆڕێك لەسەر بابەتی نامووس كارێكی بەسەردا ساغ دەبێتەوە، دیسان كچ دەبێتە قوربانیی برا بێ ڕەوشتەكەی و وەكو كاڵایەك دەدرێتە بنەماڵەی بەرامبەر كە ئەمەش هیج پاساوێكی شەرعی بۆ نییە و هەركەسێك بەشداری كردبێ لەم جۆرە ئاشتەواییانە، ئەوە ئەو دەبێتە ستەمكار و بنەمایەكی فیقهی مان هەیە كە دەڵێت (هەڵە بە هەڵە چارەسەر ناكرێت) .

وە ئەوانەی پێشتر بە ناوی مەلا ئەو جۆرە مارە بڕینەیان ئەنجام دەدا زانا و شەرع زانەكان نەبوون و هیوادارین موسڵمانانی خۆشەویست خۆیان لەم جۆرە ستەمانە بە دوور بگرن.