مەتران بەشار وەردە سەرۆكی ئەساقیفەی ئەبریشەی كلدان لە كەنیسەی مار یوسف، بۆ گوڵان:   مسعود بارزانی وەك باوكێكە بۆ هەمووان و لەو باوكایەتییەشدا زۆر سەركەوتووە

مەتران بەشار وەردە  سەرۆكی ئەساقیفەی ئەبریشەی كلدان لە كەنیسەی مار یوسف، بۆ گوڵان:     مسعود بارزانی وەك باوكێكە بۆ هەمووان و لەو باوكایەتییەشدا زۆر سەركەوتووە

 

مەتران بەشار وەردە سەرۆكی ئەساقیفەی ئەبرشیەی كلدان لە كەنیسەی مار یوسف لە شاری هەولێر، یەكێكە لە كەسایەتییە ئایینییە دیارەكانی ئایینی كریستیانی و، لەسەر ئاستی ناوخۆ و نێودەوڵەتی كەسایەتییەكی دیار و ناسراوە، بۆ قسەكردن لەسەر گیانی لێبووردەیی و پێكەوە ژیان لە هەرێمی كوردستان و، كردنەوەی سنوورەكانی كوردستان بە ڕووی ئاوارەكانی مووسڵ و ئەنبار و تكریت لەكاتی شەڕی دژی داعش، هەروەها سەردانی ئەم دواییەی قەداسەتی پاپا بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان، ئەم دیمانە تایبەتەمان لەگەڵ مەتران بەشار وەردە ئەنجام داو، بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵان-ی دایەوە.

 

* سەرەتا دەمانەوێت بزانین تێڕوانینی حەزرەتی مەسیح بۆ پێكەوەژیان و لێبووردەیی چۆنە؟

- بابەتی پێكەوەژیان بناغەكەی لەسەر یەكتر قبووڵكردنە، یەكترقبووڵكردنیش، كە دەڵێین قبووڵكردنی بەرانبەر، واتا من نا، بە واتای جیاواز لە من، لە ڕووی تەمەن و ڕەگەز و ڕەنگ و ئیتن و ئایینزا و ئایین و قەناعەتەوە، هەموو ئەمانە واتە كەسانی دیكە، كە جیاوازن، قبووڵكردنی یەكتریش جۆرێكە لە چاكە، واتا مرۆڤ دەگاتە ئەو قۆناغەی، كە یەكەم شت خۆی قبووڵ دەكات، هەروەها قبووڵی ئەوە دەكات كە بڕوای وایە كە ئەو خودایەی لە ئێمە مەزنتر و بەتواناترە و خوڵقێنەری ئێمەیە، ئێمەی قبووڵە، كەواتە چۆن ئێمە یەكتر قبووڵ نەكەین؟ سەبارەت بە مەسیحییەتیش ئەو پێكەوەژیانە لەوەوە دەست پێ دەكات (كار بۆ خەڵك بكەن وەك ئەوەی ئێوە دەتانەوێت كە خەڵك بۆتانی بكات)، ئەمەیان هەنگاوێكی ئەرێنییە، یەكەم شتی ئەو بۆچوونە ئەرێنییە ئەوەیە كە تۆ چۆن دەتەوێت خەڵك بە ئەرێنی مامەڵەو هەڵسوكەوتت لەگەڵدا بكات، تۆش ئاوا بكە، دواتر دەگاتە جیاوازی، دەگاتە قۆناغی ململانێ، ئێمە هەمیشە دەڵێین (خۆشەویستیی خودا، خۆشەویستیی نزیك، خۆشەویستیی غەریب، یان بێگانە)، ئەمە لە سەردەمی كۆندا هەبووە، خۆشەویستیی نزیك واتا كوڕی عەشیرەت و خێزان و ئایین و ئایینزا، خۆشەویستیی غەریب، یان بێگانە ئەویش واتا پێویستی بەوەیە كە یەكێك پشتیوانیی لێ بكات، لای یەسسووع خۆشەویستیی دوژمنانیش هەیە، كە دەڵێت: دوژمنانتان خۆش بوێت و دەستخۆشی لە بوغزێنەرانتان بكەن، ئەمەیان قۆناغێكی دیكەیە، كەواتە لە مەسیحییەتدا قۆناغی پێكەوەژیان لە هەڵوێستی ئەرێنییەوە دەست پێ دەكات، لە سەردەمی كۆندا ئەوە هەبووە كە دەڵێت: (كارێك بۆ خەڵك مەكەن، ئەوەی ئێوە ناتانەوێت كە خەڵك بۆتانی بكات)، واتا شتێك كە خەڵك بۆتانی نەكات، ئێوە مەیكەن، بەڵام ئەوە پەیوەندیی نییە، تەنیا ئەوەیە كە یەكێك لە یەكێكی دیكە دوور بكەوێتەوە، پەیوەندی بەوەوەیە كە تۆ ڕایەڵەكانی پەیوەندیت لەگەڵ بەرانبەر دروست دەكەیت، كە چۆن دەتەوێت بەرانبەرت قبووڵت بكات، تۆش قبووڵی دەكەیت و، چۆن هەڵسوكەوتت لەگەڵدا دەكات، تۆش بەم شێوەیە بە، بۆیە یەسسووع گوتوویەتی: كار بۆ خەڵك بكە، جا ئەگەر كار گەیشتە حاڵەتێكی ململانێ و دوژمنایەتی، ئەوا مرۆڤ دەبێ نوێژی بۆ بكات، جاری وا هەیە بۆچوونی بەرژەوەندی وا دەكات كەسێك ببێتە دوژمن، لەو سۆنگەیەوە پێكەوەژیان لە مەسیحییەتدا لە هەڵوێستی ئەرێنییەوە دەست پێ دەكات، تا دەگاتە ئەوەی لە قەیرانی ململانێیدا خۆشەویستی هەبێت و دەستخۆشیش لە بوغزێنەرانتان بكەن.

* لە هەر كۆمەڵگەیەكدا فرەڕەنگی و ئیتنی و ئایینی و نەتەوەیی هەیە، كە زۆر جار دەگۆڕێت بۆ دیاردەی پێكەوە نەژیان و توندڕەوی، بەڵام لە هەرێمی كوردستاندا، دەبینین ئەم جیاوازی و فرەییە بووە بە هێزێك و ڕووی گەشی هەرێم پیشانی جیهان دەدات، خوێندنەوەتان بۆ ئەم بابەتە لە هەرێمی كوردستان چییە؟

- یەكەم شت ئاراستەی پاڵپشتی و هاندان و بڵاوكردنەوەی كولتووری لێبووردن و پێكەوە ژیان، لە ڕاستیدا بەو واتایەیە كە تۆ ژیانت دەوێت، چونكە ئەگەر ئەو ڕێچكەیە نەگریتە بەر، واتا پێشبینیی ململانێ و شەڕ دەكەیت، كە ئەمەش هێزت لەبەر دەبڕێت و كارەسات و زیان و ماڵوێرانیی بەدواوە دێت، لە ژیانی مرۆڤایەتیدا ئەمانەمان زۆر دیوە، ئەو كۆمەڵگەیانەی لە شەڕو ململانێدان، لەناو دەچن، بۆیە ئەگەر تۆ ژیانت دەوێت، پێویستە بە دوای ڕێگەكانی ژیاندا بگەڕێیت، ڕێگەكانی ژیانیش لە ڕێی پێكەوەژیانەوە دەبێت، ئەو ڕووبەرە جوگرافییەی كە پێی دەڵێن كوردستان، كەوتووەتە ناوەڕاستی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، نازانین نیعمەتە، یان بەڵایە، چونكە ناوچەیەكی فرە ئایینی و ئایینزایی و ئیتنی و كۆمەڵایەتییە، بە داخەوە ئەو فرەییە لە مێژوودا لاپەڕەی نەرێنیی هەبووە، بتەوێ، یان نەتەوێ كاریگەریی دەبێت، چونكە ئەگەر كوردستان وەربگریت، دەبینیت دەوروپشتی هەمووی دوژمنە، دەزانین كە عێراق گۆڕەپانی یەكلاكردنەوەی ململانێیەكانە، چ لە ڕووی ئیقلیمییەوە بێت، یان نێودەوڵەتی، ئەوەی لە مووسڵ ڕوو دەدات، كاریگەریی بۆ سەر ئێمە هەیە، پێشوازیكردن لە سێ ملیۆن ئاوارە، ڕاستە ململانێمان بۆ خۆمان نەهێناوە، بەڵام بارگرانییە، دەبێ هەر بەرگەی بگریت، بتەوێت، یان نا، ململانێی ناوچەكە ڕووی تێ كردووین، تەنانەت لە ڕووی ئابووری و كۆمەڵایەتی و ژێرخانیشەوە كاریگەریی كردووەتە سەرمان، ڕەنگە هەیە مەغروور بێت، چونكە 1200 كیلۆمەتر سنوورت لەگەڵ داعش هەیە، دەبێ هەندێ فیكر لەبیر بكەیت، بۆیە هاندانی كەلتووری پێكەوە ژیان ئەركێكی گەورەیە و ئاسان نییە، یەكەم شت لە بەرهەڵستیكردن و بەرەوڕووبوونەوەی پەڕگیڕی دەست پێ دەكات، دووەم كاركردن لەسەر بەرنامەگەلێك بۆ ڕۆشنبیركردن و هۆشیاری، سێیەم ڕیسواكردنی هەڵبەستنی درۆودەلەسە، چونكە ئەوەی پێی دەڵێین قارەمانانی پەڕگیر و توندوتیژی هەمیشە لە هەڵبژاردنی تێكستدا میزاجیان هەیە، كاتێ دێینە سەر ڕاستییە گرنگەكەش ئەوەی پێی دەڵێین ئایینەكانی یەكتاپەرستی، پەڕگیری و دژی یەكبوونە، چونكە پەڕگیریی ئایینی بەتایبەتی لە ئیسلام و مەسیحییەت و یەهودییەتدا، ڕۆدەچێتە دژی جەوهەری ئەو ئایینانە، ئەو ئایینانە یەكتاپەرستن، بڕوامان بە یەك خودا هەیە، واتا تۆ لە پەڕگیری دێیت هێزێك دژی خودا بەرزدەكەیتەوە، ئەوەی پێی دەگوترێت شەیتان، یان ئیبلیس، یان هەر ناوێكی لێ دەنێیت، وەك بڵێیت ئەو هێزانە شەڕ لەگەڵ خوادا دەكەن، دەیانەوێت خەڵك بۆ خۆیان ڕابكێشن، لێرەدا دوولایەنی دەردەكەوێت نەك یەكتاپەرستی، بەندەكانی خودا هەن و بەندەكانی ئیبلیسیش هەن، كوڕانی ڕووناكی و كوڕانی تاریكی، كوڕانی خێرخوازی و كوڕانی شەڕانگێزی، كەواتە تۆ لە یەكتاپەرستی لات دا، كەی ئیبلیسیش هێزێك بووە بەرانبەر خودا؟ ئەمە ئەستەمەو نابێت، بۆیە پێویستە هۆشیاری هەبێت، ئەو هەنگاوانە پێیان دەڵێین خۆپارێزی، وەك نەخۆشێك وایە كە پێویستی بە چاودێریكردن هەبێت، دواتر بەرنامەگەلێكی دیكە دێن كە ئاراستەی ئەرێنییان هەیە، وەك كۆنگرە و دیدار و سەردانی بەرانبەر، هاندان لە ڕووی كۆمەڵایەتییەوە پەسندە، بۆ نموونە هەموو داب و نەریتە كۆمەڵایەتییەكانی خۆشی و ناخۆشی كاروباری مرۆیین و دەبێ هان بدرێن، بەشداریكردن لە خۆشی و ناخۆشییەكان لە گەڕەكێك، یان ناوچەیەك، یان پارێزگایەك، خەسڵەت و سیمای جوان دەبەخشن، ئەوەش قورسە بۆ كوردستان كە بە هەڵچوونی سیاسی و فیكری و مەزهەبی و ئیتنی دەورە دراوە، بەڵام لە هەمان كاتیشدا ستایشی ئەو هەنگاوە سەركەوتووانە دەكەین، ئەمەش كاتی پێویستە، نەك لەبەر ئەوەی لە ناوخۆ كێشەمان هەیە، بەڵكو ئێمە بە ناوچەگەلێكی قەیراناوی دەورە دراوین، ئەو قەیرانانەش یەكەم شت و دواشت هەر قەیرانی پێكەوەژیانن.

* لە دەشتی نەینەوا و ئەنبار و كەركووك و سەڵاحەددین داعش پەلاماری زۆر ناوچەی دا، خەڵكێكی زۆری مەسیحی و ئێزیدی و موسڵمان ئاوارە بوون و ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كرد و، بە سینگفراوانییەوە پێشوازی كران، ڕۆڵی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەم ڕووەوە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟

- زۆر لە دەوڵەتان ستایش و ئاماژەی باشیان بەو لایەنە كردووەو زۆر ڕوونە، لە میانی سەردانەكانی زۆر لە سەرۆكانی حكومەت و دەوڵەتان و وەزیران ئەمە زۆر بە ئەرێنی دەركەوت، كاتی قەیرانەكە ئێمە لێرە بووین، 13 هەزار و 200 خێزانمان هەبوو لەگەڵ ئێزیدی و خەڵكی دیكە ئاوارە بووبوون، بۆیە لە میانی سەردانی ئەو بەرپرسە نێودەوڵەتییانە دووپاتكردنەوە و ددانپێدانان بوو بۆ ئەمەی كە ڕوویدا لەو بۆچوونە ئەرێنییە، ئەمە یەك، دواتر كە دێیتە سەر كەنیسە دەبینیت كە شەش كاردیناڵ كە نزیك لە ئەنجومەنی ڕاوێژكاریی پاپان، ئامادەی سەردان و بەسەركردنەوەكە بوون، هەموو ئاسانكاری و هاریكارییان بۆ دابینكرا، تا بگەنە زاخۆ و دهۆك و سەردانی خێوەتگاكانی ئاوارەكان بكەن، لە هەمان كاتدا حكومەت زۆر شتی بۆ ئاسان كردین، بۆ نموونە زۆر لە كەنیسەكان و كۆمەڵەی كەنیسەكان ویستیان هاوكاری پێشكەش بكەن، بۆیە تێپەڕاندنی بیرۆكراتییەت و زۆر شتی دیكە پرۆسەی پێشوازی و لەخۆگرتنی بۆ ئاسان كردین، بۆیە ئێمە وەك كەنیسە بووینە بەشێك لە چارەسەر، هەوڵمانداوە نەبینە بارگرانییەك لەسەر بارگرانیی دیكە، سێ ملیۆن و 400 هەزار ئاوارە كەم نییە لە كە ئاوارەی دیكەشی هاتە سەر لە ئەنبار و مووسڵ و سەڵاحەددین، ئەمانە هەموویان لە بەرپرسیارێتیی حكومەتدا بوون، دابینكردنی قوتابخانە و شوێنی نیشتەجێبوون و ئاو و خۆراك و دابینكردنی كرێ، لە ڕاستیدا ئەو هاوكارییەی كرا لە نێوان ئێمەو حكومەت، هۆكار بوو بۆ سووككردنی باری شانی حكومەت، ئەگەر هەنگاو و ئاسانكارییەكانی كوردستان نەبوونایە، هەشت هەزار خێزان نەیاندەتوانی بگەڕێنەوە گوندەكانی دەشتی نەینەوا، چونكە لە سەرەتادا نزیكەی شەش هەزار خێزان كۆچیان كرد بۆ دەرەوەی وڵات، ئێمە كاردەكەین بۆ ئاسانكاری و سووككردنی مەینەتییەكان، ناڵێین لابردنیان، ئەمەش لەپێناو گەڕانەوە، سوپاس بۆ خودا بە هۆی ئەو كارانەی ئەنجام دران لە هەولێر و دهۆك و سلێمانی و زاخۆ، هەشت هەزار خێزان توانیان بگەڕێنەوەو ئێستاش خەڵكی نۆ گوندی دەشتی نەینەوا گەڕاونەتەوە.

* پرسیارەكە سەبارەت بە قەداسەتی پاپایە و سەردانەكەی بۆ كوردستان، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە كە هۆكاری ئەوە چی بوو بۆ ئەنجامدانی نوێژی قودداس، هەولێری هەڵبژارد؟

- لە بەرنامەكانی سەردانی پاپا بۆ وڵاتان، هەمیشە قودداس وێستگەی كۆتایی و گرنگە، ئێمە قودداس بە جەوهەری ژیان ناو دەبەین لای مەسیح و، گرنگترین ڕووداوە، بۆ ئێمە كە بەشێكین لە دانانی بەرنامەكە، من سوور بووم كە قودداسەكە لە هەولێر بەڕێوەبچێت، چەند ڕاستییەك هەیە، یەكەم ئاسایشی كۆمەڵایەتی و پێشوازیكردنی گەرمی كۆمەڵگەی كوردستانی بە هەمووانەوە بگرە لە بەرپرسانەوە تا هەموو تاكەكانی ئەم كۆمەڵگەیە، كە پێیان گوت (بەخێر بێن)، ئەوەی هانی دام، ئەوە بوو كە هەمیشە قودداس لە كاتدرائییە دەكرێت، كە هەمیشە سەنتەرە، بەڵام من گوتم نا، بچووكە و دەبێت فراوانتر بێت، تا ببێتە دەرفەتێك هەموو لایەك بیبینن و پێی ئاشنا بن، چونكە ئەوەی گرنكە لە پێكەوەژیان ئەوەیە تا بەرانبەر بناسیت و فیكری دیكەت نەبێت، هەندێ كەس هەیە نازانێت ئێمە لە كەنیسە چی دەكەین، ڕەنگە بۆچوونی هەڵە هەبێت لەسەر قودداس، تا بزانن قودداس نوێژەو ئەمەیە كە دەیبینیت، هەندێ جار دەگوترا ڕەنگە لەناو كەنیسە سەما هەبێت، چونكە نازانن و ئاگادار نین، پشت بە قسە و قسەڵۆكی درۆ دەبەستن، بۆ ئەوە بوو تا بە چاوی خۆیان ببینن كە ئەمە نوێژە و شتێك نییە پێچەوانەی پەرستن و ڕێزگرتن بێت، ئەمە بە بەرانبەر دەڵێت ئەوانە مەسیحین، كاتێكیش لایەنی میدیا و ڕاگەیاندن وەردەگریت، زیاتر لە (382) كەناڵ ڕووداوەكە لە هەولێرەوە دەگوازنەوە، واتا تۆ هەولێر دەخەیتە سەر نەخشەی جیهان، چونكە پاپا ڕوو لە هەر كوێیەك بكات ڕاگەیاندنیش ڕوو لەوێ دەكات، بینیمان لە سەردانەكەی ئەم دواییەم بۆ ئەمریكا هەموویان زانییان هەولێر لە كوێیە، سەردانی پاپا بۆ ئەوێ بوو، پاشان دەبینن كە عێراق پڕیەتی لە قەیران و تیرۆر و توندوتیژی، بەڵام قودداس لە هەولێر كرا، ئەوەش گرنگ بوو، ئەمە فرە ڕەهەند بوو.

* بۆچوونی جەنابتان چییە لەهەمبەر ئەو سیاسەتەی كە سەرۆك مسعود بارزانی پەیڕەوی دەكات لە كوردستان لە ڕووی پێكەوەژیان و لێبووردەییەوە؟

- بە كورتی دەڵێم: مسعود بارزانی خۆی وەك باوكێكە بۆ هەمووان، لەو باوكایەتییەشدا زۆر سەركەوتوو بوو، بە تایبەتیش كە لە ئێستادا زیاتر خۆی بۆ بەدواداچوونی كاروباری سەرجەم كۆمەڵگەی كوردستانی تەرخان كردووە، ماڵ و دیوانی كراوەن، ئەمەش ئەركێكی گرنگە، كە گوێ بگرێت و بەدواداچوون بكەیت، ڕەنگە لە ڕابردوودا ئەركی سەرۆكایەتی ناچاری كردبێت كە لەسەر یەك هێڵ بێت، بەڵام ئێستا نا، ئەو باوكە و، لەمەشدا وەك باوك سەركەوتوو بوو، بۆیە لەگەڵ بوونی سەركردایەتی و سەرۆكایەتی پێویستی بەوەیە كە باوك بێت.

* دوا پەیڤتان چییە، یان ئەو پرسیارەی كە لێتان نەكرابێت؟

- سوپاس و پێزانینێكی زۆر، هەمیشە دەڵێین ئەو هەنگاو و پێناسانە زۆر گرنگن، چونكە پێكەوەژیان بەهێز دەكەن.

 

 

مەتران بەشار وەردە لە چەند دێڕێكدا

 بەشار مەتی وەردە لە 15ی حوزەیرانی 1969 لە بەغدا لەدایك بووە.

 لە خولی ساڵی 1981چووەتە پەیمانگەی شەمعون سەفای كەنهوتی پەتریركیی كلدانی، لەوێ و لە ساڵی 1987دەستی بە خوێندنی فەلسەفە و لاهوت كردووە و، كۆلێجی بابلی حەبر بۆ فەلسەفە و لاهوت لە ساڵانی 1991 -1993 تەواوكردووە.

 لە 8ی ئایاری 1993 لەسەر دەستی سەعید ئەلزكر پەتریرك مار ڕۆفائیلی یەكەم بیداوید لە كاتدرائییەی كلدانیی قدیس یوسف لە بەغدا بە كاهین ناونراوە.

 لە سالێ 1994، لە خورنەی ڕەسولەین وەك یاریدەدەر كاری كردووە، هەروەها وەك یاریدەدەری بەڕێوەبەری پەیمانگەی كەهنوتی(بەشی منداڵان) و لە ساڵی 1995 لە بەغدا وەك چاودێری خورنەی حیكمەی ئیلاهی كاری كردووە.

 لە ئابی 1995 چووتە ڕیز ڕەهبەنەی فادی ئەقدەس و ڕووی لە كۆماری ئێرلەندای باشوور كردووە، بۆ تەواوكردنی قۆناغی سەرەتایی ڕەهبانی، نزوری ئاسانی لە ساڵی 1997 بە دەست هێناوەو نزوری هەمیشەییش لە 15ی ئەیلوولی 2001.

 لە ساڵی 1997 پەیوەندی بە زانكۆی لۆڤانی كاسۆلیكی كردووە لە بەلجیكاو، لە ساڵی 1999بڕوانامەی ماستەری لە لاهوتی ڕەوشت وەرگرتووە و ناونیشانی توێژینەوەكەشی (توندوتیژیی ئایینی و لێكەوتەكانی ڕەوشت) بووە.

 لە ساڵی 1999 گەڕاوەتەوە عێراق و دەستی كردووە بە وانەگوتنەوەی لاهوتی ئەدەبیی بنەڕەتی و خوێندنی كۆمەڵایەتیی كەنیسە لە كۆلێجی بابل و پەیمانگای ڕۆشنبیركردنی مەسیحی، كە تا ئێستاش بەردەوامە، هەروەها بووەتە بەڕێوەبەری سەنتەری ڕۆشنبیری لە كۆلێجەكەو لە ساڵی 2001ـەوە وەك ئەمینداری گشتی كۆلیجەكە دامەزراوە.

 لە حوزەیرانی ساڵی 2001 تا ئابی 2006، لەلایەن رەهبانەكەیەوە داوای لێ كراوە وەك چاودێری كەنیسەی مار ئیلیا ئەلحیری لە بەغدا دەست بەكار ببێت، لەوێ و لە ساڵی 2005 قوتابخانەی سەرەتایی خێوەتی عەزرای دامەزراند.

 لە 14ی كانوونی یەكەمی ساڵی 2006، پەتریاركییەی كلدانیی بابل ڕایسپاردووە بۆ سەرپەرشتیكردنی كارگێڕیی پەیمانگەی شەمعون سەفای كەهنوتی پەتریاركی لە عەنكاوەو بەڕێوەبەری پەیمانگاكە لە ئەلوولی 2007.

 سەرپەرشتیی دروستكردنی دێری ڕەسولەین مار ئەدی و مار ماری لە عەنكاوە(هەولێر- عێراق) كردووە، كە بریتییە لە بارەگای هاوینەی پەتریاركی و بارەگای پەیمانگای كەهنوتی پەتریاركی، هەروەها سەرپەرشتیی دروستكردنی بینایەی سەنتەری قدیس یوسف ڕەعەوی لە ناحیەی ئەلقوش (نەینەوا- عێراق) كردووە.

 بەرهەمە چاپكراوەكانی:

1. كتێبی ئامۆژگاری ساڵی2007

2. كتێبی: وەستانێك لەگەڵ خوداماندا ساڵی2008

3. كتێبی: ڕەوشت بانگەوازە، بنەماكانی ڕەوشتی مەسیحییەت ساڵی2008

 

Top