جوانترین و كاریگەرترین و پڕماناترین دروشم كە لە خۆپیشاندانەكانی بەسرەو نەجەف و میسان و كەربەلا و موسەننا و ناسریە و بەغدا و شاروشارۆچكەكانی دیكەی ناوەڕاست و باشووری عێراق بەرزكرابۆوە ئەو دروشمە بوو كە دەڵێ: «حاكمێكمان دەوێ شەرم لە خۆ بكات».
من ئەو دروشمە بە كورتكراوەی هەموو ئەو دروشمانە دادەنێم كە لەو خۆپیشاندانەدا بەرزكرابوونەوە. حاكم كە بەڵێن دەدات، دەبێ پابەندی بەڵێنەكانی بێ، ئەگەرنا ئەوە شەرم لەخۆی ناكات..!!
لەوەتەی راسپاردنی بە پێكهێنانی حكومەت لە مانگی ئابی 2014، عەبادی نەیتوانی هیچ یەك لە بەڵێنەكانی جێبەجێ بكات.
بەڵێ بەڵێنێكی زۆری دا، بەڵام نەیتوانی واقیعی راستەقینەی خزمەتگوزاری بەرەو باشی ببات، تا وایلێهات لە هەندێ كەرتەكانی خراپتر ببێ.
عەبادی هیچ پڕۆژەیەكی خزمەتگوزاری جێبەجێ نەكرد كە شایەنی باسكردن بێ، ئەمە لە كاتێكدا وەزیرە خزمەتگوزارییەكانی لە كەسانی تەكنۆكراتن.
پاش تێپەڕبوونی دوو ساڵیش بەسەر تەمەنی كابینەكەیدا، كاتێ داوای لێكرا، گۆڕانكاری لەو كابینەیەدا بكات، بەڵام نەیكرد.
ماوەی سێ هەفتەیە پارێزگاكانی ناوەڕاست و باشوور خۆپیشاندان ئەنجام دەدەن كە لە زۆربەیاندا بووە هۆی پێكدادانی توند لە نێوان خۆپیشاندەران و هێزەكانی حكومەت بە حەشدی شەعبی و میلیشیاكانی دیكە كە دەیان كوژراو و برینداری لێكەوتەوە.
عەبادی بۆ هێوركردنەوەی دۆخەكە هەمدیسان چەند بەڵێنێكی نوێی دا، بەتایبەتی پاش گەڕانەوەی لە برۆكسل و گەیشتنی بە پارێزگای بەسرە.
بەڵام ئەمجارە خۆپیشاندەران ئەو بەڵێنانەی عەبادییان بە هەند هەڵنگرت، كاتێ لەگەڵ شێخ و ریشسپییانی عەشایەری بەسرە كۆبۆوە كە تیایدا گوتی: خەڵكانێكی موندەس (وەك غەوغائەكەی زەمانی سەدام) هەن لەنێو خۆپیشاندەراندا و تەئكیدیشی لەوە كردەوە كە حكومەتەكەی ئامادەیە بە شێوەیەكی خێرا خزمەتگوزارییەكانی چاكتر و زیاتر بكاتەوە.
خۆپیشاندەران ئابڵوقەی عەبادییان دا لە شوێنی حەوانەوەی و داوایان كرد چیتر خەڵك بە بەڵێنەكانی هەڵنەخەڵەتێنێ و چاكسازییەكی راستەقینە ئەنجام بدات.
پاش ئەو رووداوە بە چەند كاژێرێك عەبادی بە پێچەوانەی دەستوور و یاسا كارپێكراوەكان چەند بڕیارێكی دەركرد، وەك خەرجكردنی پارە تەرخانكراوەكانی بەسرە كە بڕەكەی 3.5 تریلیۆن دیناری عێراقی بوو. ئەویش بۆ بەكارهێنانی لە بەرهەمهێنانی ئاوی خواردنەوە و چارەسەركردنی كێشەكانی كارەبا و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی تەندروستی، ئەمە سەرەڕای تەرخانكردنی چەند هەزار پلەیەكی وەزیفی بۆ بێكاران و زیادكردنی بەركەوتی ئاوی پێویست بۆ باشوور.
كە دەڵێم بڕیارەكانی پێچەوانەی دەستوور و یاسا كارپێكراوەكانە پشت بە چەند راستییەك دەبەستم:
1- داواكارییەكانی خۆپیشاندەران یەكن، چ لە بەسرە بێ، یان لە پارێزگاكانی دیكەی عێراق، بۆیە پێویست بوو لەسەر عەبادی بڕیارەكانی گشت پارێزگاكانی بگرێتەوە نەك تەنیا ئەو پارێزگایانەی كە خۆپیشاندانیان لێكراوە، چونكە بەپێی دەستوور و یاسا و مەسئولییەتی ئەخلاقی، پارێزگاكان یەكسانن لە ماف و ئەركدا. دەركردنی بڕیار تەنیا بۆ چەند پارێزگایەكی تۆڕاو دەبێتە خۆی پەیدابوونی سەقافەیەكی نوێ كە پشت بە پرەنسیپی وەرگرتنی ماف بە هێز دەبەستێ.
2- بەڵێنەكانی بەزیادكردتی بەركەوتی كارەبا و ئاو بۆ پارێزگاكانی تۆڕاو ئەو پرسیارە دەورووژێنێ: ئایا عەبادی لە كوێ ئەو بەركەوتە زیاد دەكات؟ چونكە بڕ و قەوارەكەی دیارە.
ئایا بەو خێراییە دەتوانێ زیادیان بكات؟ وابزانم ئەكە كارێكی مەحاڵە، ئەگەر وەڵام ئەوە بێ زیادكردنەكە لەوەی هەڵگیراوەتەوە، خۆ ئەمەش پرسیارێكی دیكە دەورووژێنێ كە دەڵێ: باشە بۆ بەر لە ئێستا بەكار نەدەهێنران؟
3- سەبارەت بە دامەزراندنیش، ئەوە پێویستی بە پارەی تەرخانكراوە هەیە، لەمەشدا ئێمە لەبەردەم دوو ئەگەرداین: یان ئەوەتە بەڵێنی دامەرزاندنەكە تەنیا بۆ سڕكردنە، یانیش ئەو پارەیە لەبەر دەستدایە، كە ئەمەشیان ئەو پرسیارە دەورووژێنێ كە تا ئێستا بۆ ئەو پارەیە بەكار نەدەهێنرا؟
4- لەوەتەی عەبادی بووەتە سەرۆك وەزیران بە بەردەوامی تەئكید لەسەر نەهێشتنی دیارەدەی گەندەڵی دەكاتەوە. چوار ساڵ تێپەڕی، نەماندیت یەك گەندەڵكاریش لە شاشەی تەلەفزیۆن دەربچێت.
لەوانەیە عەبادی بڵێ بە شێنەیی كار دەكەین، بەڵام ئەمە قابیلی قبووڵ نییە، چونكە نیشاندانی گەندەڵكاران سێ ئامانج دەپێكێ:
(1) عیبرەت وەرگرتن.
(2) راستگۆیی لەگەڵ هاووڵاتییان.
(3) گێڕانەوەی مافی میللەت لە گەندەڵكاران.
بەهەر حاڵ چارەسەرەكانی عەبادی پینەیین كە ئەمەش بە هیچ شێوەیەك چارەسەری تەنگژەكانی ئەو پارێزگایانە ناكات، ئەگەر پلانێكی پەرەپێدانی درێژخایەن بۆ هەموو عێراق دانەنرێ، ئەویش پاش ئەنجامدانی زنجیرە چاكسازییەك لە بنبڕكردنی دیاردەی گەندەڵیی دارایی و ئیداری و دادگاییكردنی گەندەڵكاران كە تا ئێستا لە دەرەوەی بازنەی دەسەڵاتی یاسادان.
بۆیە دەكرێ بڵێین: بەڵێنە نوێیەكانی عەبادی بۆ جێبەجێكردنی داواكانی خۆپیشاندەران نییە، بەڵكو بۆ هێنانەدی ویستی خۆیەتی كە ئەویش ویلایەتی دووەمە.
فەشەلە حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی لە چارەسەركردنی كێشە ئابوورییەكان و چاككردنی ئاستی گوزەران، بوو بە سووتەمەنییەك بۆ ئەو جووڵە كۆمەڵایەتییەی كە ئێستا روودەدات، كە بەبێ چاككردنی پرۆسەی سیاسی لە بنچینەوە كۆتایی پێ نایەت.
بەر لە هەڵبژاردن حكومەتی عێراق بەدەست چەند تەنگژەیەكی گەورەوە دەیناڵاند، بەڵام پاش هەڵبژاردن بە رادەیەكی زۆر تەنگژەكان زیادیان كرد، ئەمەش لەژێر سایەی ئەو دابەشبوونەی كە تووشی قەوارە سیاسییەكان بۆتەوە، بەتایبەتی لە خودی ماڵی شیعەوە، بوونی بەربەرەكانییەكی توندە بە مەبەستی دروستكردنی قەوارە گەورەكە كە مافی پێكهێنانی حكومەتی پێ دەسپێردرێ.
من بە دووری نازانم ئەو خۆپیشاندانانە ببنە هۆی روودانی راپەڕینێكی فراوانی جەماوەری دژ بەو سیستەمەی كە ماوەی 15 ساڵە عێراق بەڕێوەدەبات، بەتایبەتی پاش هاتنی مەرجەعیەت بۆ سەر خەت.
«خۆپیشاندەران شێوازەكانی خۆیان پەرە پێ دەدەن، ئەگەر حكومەتی داهاتوو داواكارییەكانیان جێبەجێ نەكات».
ئەمە رێك قسەی نوێنەری مەرجەعی باڵایە كە لە رۆژی هەینیی رابردوو كردی، كە من پێموایە چوار دەلالەتی تێدایە: یەكەمیان بۆ خۆپیشاندەرانە كە ئەمە دواچەكمانە بۆ چاككردنەوەی باری حكومەت و ئەو كارەشیان نابێ ببێتە رێگر لەبەردەم پێكهێنانی قەوارە گەورەكە و پێكهێنانی حكومەتێكی نوێ كە كەسێكی بەهێز و بەتوانا سەرۆكایەتی بكات.
دووەمیان بۆ هێز و قەوارە سیاسییەكانە كە نابێ كەس گفتوگۆكانی پێكهێنانی قەوارە گەورەكە راگرێ، كە ئەمەش رێك ئاراستەی سەدر كراوە كە پێشتر داوای كردبوو گفتوگۆكان رابگیرێن تا ئەو كاتەی داواكانی خۆپیشاندەران جێبەجێ دەكرێ.
سێیەمیان بۆ دادگاكانە كە نابێ بە هیچ شێوەیەك بچنە ژێر باری ئەم لایەن و ئەو لایەن و بە زووترین كاتیش بڕیار لەسەر ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بدەن.
چوارەمیان بۆ حكومەتی ئێستایە و پێی دەڵێ كاری تۆ تەواو و هەر ئەوەندەت لەسەر شانە تا پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو وەزعەكە راگری، كە ئەمەش پەیامێكی پڕمانایە بۆ عەبادی كە بیر لە ویلایەتی دووەم نەكاتەوە.