ئایین وەك دەروازەیەك بۆ گۆڕینی كەلتووری هەڵە

ئایین وەك دەروازەیەك بۆ گۆڕینی كەلتووری هەڵە
قسەی ئایین لەسەر كەلتور لێرەوە دەست پێدەكات كاتێك ئایین هاتووە، لەنێو كۆمەڵگەدا شتێك هەبووە بەناوی كەلتوور، لێرەدا بۆمان دەردەكەوێت كە ئایین وەك دەق دەكەوێتە سەرووی كەلتوورەوە، بەڵام ئەو گۆڕانكاری و گەشەسەندنە واتاییەی كە لە كۆمەڵگەدا دەگوزەرێت لە ڕووی داب و نەریت و زمان و نووسین و عادات و تەقالیدەوە، دواجار لەكۆمەڵگەدا دەبنەوە بە نەریت، ئینجا قسەی ئایین لەسەر ئەمانە دەستپێدەكات، كە ئەو كەلتوورە لەگەڵ دەقە ئایینیەكان یەك دەگرنەوە یان نا.
بۆیە پێغەمبەر(د.خ)، دەفەرموێت «من نێردراوم بۆ تەواو كردنی ڕەوشتە جوانەكان». هەردوو چەمكی (ڕەوشتە جوانەكان و تەواو كردن) بەڵگەیەكە بۆ ئەوەی كە پێش هاتنی ئەو، شتێك هەبووە بەناوی رەوشتە جوانەكان، بەڵگەشە لەسەر ئەوەی لە ئاییندا شتێك نییە ڕاستەوخۆ وەك دەق دژایەتی كەلتوور بكات، بەڵكو دەڕوانێتە كەلتوورەكە، ئەگەر كەلتوورەكە خۆی لەخۆیدا بریتی بێت لە پاشماوەی جێبەجێكردنی دەقێكی ئایینی پێش خۆی، بۆ نموونە: ئەو شتەی ئەمڕۆ لەكۆمەڵگەی موسڵمانان لەكاتی هاتنی ئایینی ئیسلام بریتی بووبێت لە كەلتوور، لەساتەوەختێكی پێش 500 ساڵ بریتی بووە لەجێبەجێكردنی دەقێكی دیكەی ئایینی مەسیحی، ئەوەی لەسەردەمی ئایینی مەسیحی پێی وتراوە كەلتوور، پێشتر بریتی بووە لە جێبەجێكردنی دەقێكی ئایینی تەورات كە ئەگەڕێتەوە سەردەمی پێشی مەسیحیەت، كاتێك دەقی ئایینی كە دێتە ناو كۆمەڵگە ئەم پرسیارە دروست دەبێت : ئایا ئەوە ئایینە كەشێواز بە كۆمەڵگە دەدات، یان ئەوە كۆمەڵگەیە كەشێواز بە ئایین دەدات؟
لەراستیدا دەڵێین ئایین شێواز بە كۆمەڵگە دەدات، لەروانگەی تیۆرییەوە، بۆ نموونە دەڵێتە كۆمەڵگە راستگۆبن، دەستپاكبن، پۆشتەبن، داوێن پاك بن، ئەمانە هەمووی قسەی گشتین لەڕووی ئایینیەوە، بەڵام دواجار ئەم كۆمەڵگەیە هەریەكەو بەجلوبەرگی خۆیەوە خۆی پۆشتە دەكات، كەسەرەنجام پێی دەناسرێتەوە، كەواتە لەڕووی پراكتیكیەوە كۆمەڵگە روخسار بە ئایین دەدات، بۆیە دەڵێین كۆمەڵگەی چینی، كۆمەڵگەی كوردی، كۆمەڵگەی ئەندۆنووسی..تاد.
ئەگەر لەو روانگەیەوە بڕوانین كە لەرووی تیۆریەوە ئایین روخسار بە كۆمەڵگە دەدات، كاتێكە كە بۆت دەردەكەوێ ئایین دەقەكانی لەكۆمەڵگە بەرجەستە دەبن، پیادە دەكرێن، پاش تێپەڕبوونی چەندین سەدە، دوور دەكەوێتەوەو نزیك دەكەوێتەوە تا دەبێت بە بەشێك لە كەلتوور، وەختێك ئایینی نوێ دێت كە ئیسلامە، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم شتانە لەوێوە دەست پێدەكات، كە ئەمانە لەگەڵ جەوهەری ئاییندا تەبا نەبن، بۆ ئەوەی راستی بكاتەوە، بەڵام كە تەبابن هیچ قسەی لەسەر ناكات، ئێستاش ئێمە كە لەسەردەمی دوا ئاییندا دەژین، لەهەمان حاڵەتدا نوێكردنەوەی ئایین لەوێوە دەست پێدەكات شێوازی پیادەكردنەكەو بەرجەستەكردنەكەی لەگەڵ گۆڕانكاری كۆمەڵگە پێویستە نوێ بكرێتەوە، ئەگەرنا دەقەكانی هەر ئەودەقانەی قورئان و فەرموودەكانی پێغەمبەرە (د.خ).
بۆ ئەم مەسەلەیە دەبینین، ئایین وەختێك دێت بەدەقەكانی دەیەوێت گۆڕانكاری لە نێو كۆمەڵگەدا بكات، كەلتووری كۆمەڵگەی لەو شوێنانەی ناسازو ناكۆكە لەگەڵی بیگۆڕێت، پرسیارەكە ئەمەیە :
ئایا لەسەر ئایین پێویستە خۆی بسازێنێت لەگەڵ كەلتووری كۆمەڵگەدا، یان لەسەر كۆمەڵگە پێویستە خۆی بسازێنێت لەگەڵ ئەو شتانەی كەلە دەقی ئایینیدا هاتوون؟
جارێكی دیكە ئەم مەسەلەیە دەوەستێتە سەر مرۆڤەكان، چونكە دواجار ئایین بریتیە لەشتێكی واتایی، ئایین شتێك نییە بتوانێت دەستی لێ بدەی، ئایین وەكو شتێكی واتایی بەرجەستە دەبێت لەشوێنێكی ماددی كە بریتیە لە مرۆڤەكان، ئێمە ئایین لە مرۆڤەكانەوە دەناسینەوە، هەڵسوكەوتی ڕۆژانەی مرۆڤەكان لەكۆمەڵگەیەكدا ئەوە نیشاندەدات ئەو كۆمەڵگەیە پابەندن بە دەقە ئایینیەكان یان نا؟
لێرەوە دەبینین كاتێك ئەوە ڕوودەدات، كە كۆمەڵگە دەتوانێت دەقە ئایینیەكان پیادە بكات،چونكە وەڵامدەرەوەیەكی باشن بۆ دەقەكان، لەو كاتانەدا كۆمەڵگە بە داب و نەریت و كەلتوورە كۆنەكانی خۆیەوە زیاتر پابەند دەبێت تا بەدەقە ئایینیەكان، ئەوە ئەو ساتە وەختانەن كە تیایدا تازەكردنەوەو نوێكردنەوە لەجۆری جێبەجێكردن و بەرجەستەكردنی دەقە ئایینیەكان روونادات، نموونە: دەبینین لە ئاییندا ژن بەژن، گەورە بە بچووك نییە، كە دەروانینە كۆمەڵگەی كوردی كەلتوورێكی تێدایە بەناوی ژن بەژن، گەورە بە بچووك، ژن لەبری خوێن، هەموو ئەمانە بۆچی زاڵن؟ ئەوە بەڵگەیە كە لەو شوێنەدا داب و نەریت و عورف و عادات و كەلتووری تایبەت زاڵتر بووە بەسەرخودی ئایینەكەدا، بەڵام كام ئایین؟ ئەو ئایینەی كە ئەو وای لێ تێگەیشتووە ئەو عورف و عادەتە لە تێڕوانینی خەڵكدا جێگەی خۆی بكاتەوەو خۆی بكات بە بەشێك لەئایین، خەڵكەكە بە نێوی ئایینەوە ئەو كارە ئەنجام دەدەن، لێرەوە ئەركی زانایان دەست پێ دەكات بۆ نوێكردنەوە بە ئاڕاستەی ئەو شتانەی لە خودی ئایین نین جیا بكرێنەوە، بۆ ئەوەی عورفی هەڵەی كۆمەڵگە، كەلتووری هەڵە، پیرۆزیی خودی ئایین وەرنەگرێت، بەڵكو دەبێت ئایین كەلتووری هەڵە بگۆڕێت و، بەرەو ڕاستكردنەوەی بەرێت.
Top