دەوڵەتە قووڵەكەی عێراق .. ویلایەتی فەقیه كودەتای لێ ناكرێت و بە خۆپیشاندانیش ناڕووخێت

دەوڵەتە قووڵەكەی عێراق .. ویلایەتی فەقیه  كودەتای لێ ناكرێت و  بە خۆپیشاندانیش ناڕووخێت
یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی حوكمڕانیی شیعە (ویلایەتی فەقیه) ئەوەیە كە سوپا لەناو ئەو حوكمڕانییەدا بە تەنیا هێزی سەربازی و پارێزەری دەوڵەت نییە، بەڵكو هێزێكە عەقیدی تایبەت بە خۆی هەیە، هەروەك چۆن لە كۆماری ئیسلامیی ئێران (سوپای پاسداران) وەك هێزی سەرەكیی پارێزەری سیستمی (ویلایەتی فەقیه) بوونی هەیە، بە هەمان شێوە لە عێراقیش هێزی سەرەكیی پاراستنی سیستمە سیاسییەكە (دەوڵەتە قووڵەكەی ویلایەتی فەقیه) هێزی سەرەكیی پارێزەری ئەو دەوڵەتە قووڵەیە، بۆیە هەرگیز سوپا ئەو توانا و دەرفەتەی نابێت، بیر لە كودەتا بكاتەوە، یان هەتا ئەگەر بیریشی لێ كردەوە، سەركەوتوو بێت.
سەبارەت بە خۆپیشاندانی جەماوەریش، هەرگیز جەماوەری شیعە خۆپیشاندان بۆ رووخانی سیستمە سیاسییە ئایینییەكە ناكات و نایەوێت بیگۆڕێت بۆ سیستمێكی مەدەنی، بەپێچەوانەوە جەماوەری شیعە لەو بڕوایەدان دەوڵەتی (حوسێن) دەوڵەتی دادپەروەری و یەكسانییە و ئەوە چەند بەرپرسێكن لەناو ئەو دەوڵەتە و لە خەتی دەوڵەتەكەی (حوسێن) لایان داوە. بۆیە ئەو سەركردانەی لەناو بازنەی دەوڵەتدا سیستمی ویلایەتی فەقیه هەڵدەسووڕێنن، بارودۆخەكە هەر چۆنێك بێت، دەسەڵات لای ئەو كۆمەڵە سەركردەیە دەمێنێتەوە كە حەوزەی قوم (نەك حەوزەی نەجەف) متمانەی پێیانە، بەڵام لەوانەیە رۆڵی ئەو كۆمەڵە سەركردەیە گۆڕانكاری بەسەردا بێت، دەموچاوێك بە دەموچاوێكی دی بگۆڕێت.

لە ئێستای حوكمڕانیی عێراقدا، سیستمی ویلایەتی فەقیه (دەوڵەتە قووڵەكە) ئەو حزبانە هەڵیدەسووڕێنن كە خاوەنی ئەو هێزەن كە پێی دەگوترێت (حەشدی شەعبی) و دوو قەڵای زۆر گەورەشی لە پشتە، كە یەكەمیان سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانە و دووەمشیان حزبوڵای لوبنانییە كە ئەم حزبە بە پراكتیكی (دەوڵەتە قووڵەكەی ناو دەوڵەتی لوبنانە)، هەر بۆیە هەتا ئەگەر خۆپیشاندانەكان بگەنە ئەوەشی سەرۆك وەزیران (د. عادل عەبدولمەهدی)یش دەست لەكار بكێشێتەوە، ئەوا دەسەڵات هەر لای هاوپەیمانیی فەتح (هادی عامری)، بە سەرلەقاندنی هاوپەیمانی سائیرون (موقتەدا سەدر) دەمێنێتەوەو، تەنانەت سەرۆك وەزیران مانەوەی، یان دەست لەكاركێشانەوەشی بە دەستی خۆی نییە و هاوپەیمانییەكەی بریاری لێ دەدات، هەروەك چۆن لە خۆپیشاندانەكانی سەرەتای ئەم مانگەدا دەنگۆیەكی لەو شێوەیە بڵاوبووەوە بەوەی گوایە سەرۆك وەزیران دەست لەكار دەكێشتەوە، بەڵام بەرەبەیانی 4ی ئەم مانگە وتارێكی توندی خوێندەوە، بەرەبەیانی هەینیی رابردووش جارێكی دی جەختی لەسەر ئەوە كردووە كە دەست لەكار ناكێشێتەوە، لەبەر ئەوەی دەست لەكاركێشانەوە بەبێ ئەلتەرناتیڤێكی دەستووری پاشاگەردانی لە وڵاتدا دروست دەكات.

ساڵی پار لە پرۆسەی پێكهێنانی فراكسیۆنی گەورە لەناو لایەنە سیاسییەكانی شیعە و لایەنە سیاسییەكانی دیكەی عێراق، زۆر هەوڵدرا كە بە ئیمزاكۆكردنەوە و هەوڵەكانی برێت ماكگۆرك كوتلەیەكی گەورە بۆ د.حەیدەر عەبادی دروست بكەن، تەنانەت قاسیدێك بە لیستەكەیەوە هاتبووە سەری بڵند بۆ ئەوەی رەزامەندیی سەرۆك بارزانی وەربگرێت، بەڵام سەرۆك بارزانی لەوە دووربینترە بڕوا بە شتێك بكات، كە خۆی زۆر باش هەقیقەتەكەی دەزانێت، بۆیە پێی گوتبوو ئەگەر ئەمە وابێت و 189 پەرلەمانتار سبەی دەنگ بۆ پێكهێنانی حكومەت بدات، ئەوا پێویستی بە ئیمزای ئێمە نییە، هەروەها هادی عامری-یش هەر ئەو شەوە بە میدیاكانی راگەیاند» «ئەگەر توانییان زۆرینە لەناو پەرلەماندا دروست بكەن، ئاوا با دروستی بكەن و حكومەت پێكبهێنن، بەڵام هەر حكومەتێك پێكبهێنن، ئێمە لە ماوەی دوو مانگدا دەیڕووخێنین.» ئەوە بوو بۆ بەیانییەكەی لەناو پەرلەماندا زۆرینەیان بۆ پێكهنەهات و بۆ هەتا هەتایەش خەونی د.حەیدەر عەبادی بۆ خولی دووەمی سەرۆكایەتیی وەزیرانی عێراق لە گۆڕ نرا. بەڵام وەك دواتر بینیمان هەر دوای یەك دوو رۆژ لە یەك كۆبوونەوەی هادی عامری لەگەڵ موقتەدا سەدر و رازیكردنی بە سەرلەقاندنێك لە یەك دانیشتنی ئێوارەی پەرلەمانی عێراقدا دەنگ بە سەرۆك كۆمار درا و د.عادل عەبدولمەهدی-یش وەك كاندیدی هەموو لایەك بۆ راسپاردنی كابینەی نوێی حكومەت راسپێردرا، لەگەڵ هەموو ئەو ئاستەنگانەی بۆی دروست كرا، بەڵام بە كەمتر لە چوار هەفتە كابینەكەی بە رێژەی (50+1) بردە پەرلەمان و متمانەی پەرلەمانی وەرگرت.

لە ئێستاشدا، كاراكتەرە سەرەكییەكانی ناو پرۆسەی سیاسیی عێراق هیچ گۆڕانكارییەكیان بەسەردا نەهاتووە و ئەوانەی دەبنە كۆڵەگەی سەرەكی بۆ هەڵسووڕاندنی دەوڵەتە قووڵەكەی ویلایەتی فەقیه لە عێراقدا، بڕوایەكی تاسەر عەقیدی و تا سەر ئێسقانیان بەم سیستمە هەیە و لەناو پەرلەمانی عێراقیشدا هەمووكات لە 50+1 زیاترن و هەتا خۆیان بریاڕ نەدەن، هیچ لایەنێكی سیاسی ناتوانێت متمانە لەم حكومەتە وەربگرێتەوە، لەمەش زیاتر هەتا ئەگەر خۆشیان بیر لە گۆڕینی سەرۆك وەزیران بكەنەوە، ئەوا ئەو كەسەی كە لە جێگەی ئەو دایدەنێنەوە، هەر ئەو كەسە دەبێت سوپای پاسداران و هێزەكانی حەشدی شەعبی دەستنیشانی دەكەن، دروست وەك ئەو گوشارەی كە دیڤید پاتریۆس فەرماندەی هێزەكانی ئەمریكا لە ساڵی 2007-2008 خستبوویە سەر قاسم سولەیمانی (فەرماندەی هێزەكانی قودسی سەر بە سوپای پاسداران) و داوای لێ كردبوو، باڵیۆزی ئێران لە عێراق كە ئەندامی سوپای پاسدارانە، بیگۆڕن بە كەسێكی دیكە، لە بەرامبەر ئەم داوایە، قاسمی سولەیمانی نامەیەكی بۆ پەتریۆس نووسیبوو و پێی گوتبوو: داواتان لێ كردین كە باڵیۆزی ئێران لە عێراق بگۆڕین، لە بەر ئەوەی ئەندامی سوپای پاسدارانە، ئێمە داواكەمان بۆ جێبەجێكردن، بەڵام ئەوەی تازەش دامانناوە، هەر ئەندامی سوپای پاسدارانە.»


لەناو پرۆسەی سیاسیی لایەنە شیعەكانی عێراقدا، باس لە جیاوازیی بیروبۆچوونی موقتەدا سەدر (سەرۆكی هاوپەیمانیی سائیرون) لەگەڵ بیروبۆچوونی هادی عامری (سەرۆكی هاوپەیمانیی فەتح) دەكرێت، بەڵام موقتەدا سەدر هیچ كێشەیەكی عەقیدی، یان سیاسی لەگەڵ سەرۆكی هیچ هاوپەیمانییەك، یان لایەنێكی شیعەی سیاسی نییە، بەڵكو كێشە و جیاوازی لەگەڵ كەسەكان هەیە وەك كەس نەك حزب، یان هاوپەیمانی. راستە سەدر كێشە و ناكۆكی و جیابیریی لەگەڵ نوری مالیكی هەبوو، بەڵام هیچ كێشەیەكی لەگەڵ حزبی دەعوە نەبوو و پشتگیری حەیدەر عەبادی دەكرد، بۆیە دەكرێت راشكاوانە بڵێین: راستە سەدر لە (حەنانە)ی نەجەف دادەنیشێت و بۆ پرسە عەقیدییەكان گوێی لە راسپاردەكانی سیستانی دەگرێت، بەڵام بۆ دروستكردنی بڕیاری سیاسی ئەو راسپاردانە جێبەجێ دەكات كە حەسەن نەسروڵا لە باشووری لوبنان بۆی دەنێرێت و قاسم سولەیمانی لە (قوم)ـەوە بۆی دەهێنێت، بۆیە لە رووكاردا سەدر دەیەوێت خۆی وا پیشان بدات، بڕوای بە دەسەڵات نییە و خۆی تێكەڵاوی سیاسەت ناكات، بەڵام دەسەڵات و سیاسەتی (ویلایەتی فەقیه) نە بە بێ سەدر دروست دەبێت و نە بە بێ سەدریش هەڵدەسووڕێت.
هاوپەیمانیی فەتح (حەشدی شەعبی) هەر لەناو هاوپەیمانییەكەی سەدرەوە و لە رێگای (فالح فەیاز)ـەوە، هاوپەیمانیی ( نەسر)ی حەیدەر عەبادی-یان لەبەر یەك هەڵوەشاند و ژمارەی كورسییەكانی هاوپەیمانیی نەسریان لە 43 كورسییەوە كەم كردەوە بۆ چەند كورسییەك، هەروەها هەر ئەم ئاراستە عەقیدییەی ئێستای حەشدی شەعبی كە پێشتر لەناو میلیشیاكانی دیكەی شیعە بوونیان هەبوو، لەناو ماڵی سەدرەوە سوپای مەهدی-یان لەبەر یەكهەڵوەشاند و گۆڕییان بۆ كەتائیبی حزبوڵای عێراق و كەتائیبی نوجەبا، بەڵام سەدر لەسەر ئەم پرسە هیچ خۆی تێك نەدا و دوای ئەوە جارێكی دیكە هێزێكی بەناو سەرایەی سەلام دروست كردووە، دوای شەڕی داعشیش باش تێگەیشتبوو كە ئەمیشیان هەر بەشێكە لە هێزەكانی حەشدی شەعبی و هێزەكانی حەشدی شەعبی-یش بەشێكن لەو، بۆیە سەرایەی سەلامیشی هەڵوەشاندەوە، لەسەر پرسی هەڵوەشانەوەی هاوپەیمانیی نەسری حەیدەر عەبادی-یش، سەدر، حەیدەر عەبادی لە نوری مالیكی لەناو حزبی دەعوا پێ باشترە، بەڵام كە هەتە سەر مەسەلەی حەشدی شەعبی، ئەوا سەدر حەشدی شەعبی لە سائیرونیش پێ باشترە.

لەناو ئەو تۆرە سیاسییەی هاوپەیمانیی فەتح (حەشدی شەعبی) بۆ پرۆسەی سیاسیی عێراق چنیبووی، ناڵێن حزبی دەعوا، لەبەر ئەوەی حزبی دەعوا دوای دروستبوونی حەشد وەك هێزێكی بەهێز گەڕایەوە بۆ كاری (بانگخوازی)ی زیاتر، نەك خەمی دەسەڵات، بۆیە نوری مالیكی لۆژیكانە مامەڵەی لەگەڵ تۆڕەكەی حەشد كردو خۆی نەخستە گێژاوەوە، بەڵام تەنیا حەیدەر عەبادی كاڵفامانە مامەڵەی لەگەڵ تۆرەكە كردو، پێی وابوو دەتوانێت لەگەڵ سەدر ئەو گەمەیە بكات و گرەوەكە لە عامری بەرێتەوە، بەڵام سەرەنجام دەركەوت كە حەیدەر عەبادی گوێزی ناو بێژەنگەكەی ویلایەتی فەقیه بووە و كە هاتە سەر دامەزراندنی ئەو سیستمە، ئیدی قسەو باسی فراكسیۆنی گەورە نەما و، سەدر و عەبادی پێكەوە گوتیان (عێراق فراكسیۆنە گەورەكەیە).

ئەو قسەیەی سەدر و عەبادی پێی گەیشتنە قەناعەت، قەناعەتی باشووری لوبنان و حەوزەی قومیش بوو، بۆیە ماناكەی لەوە گەورەترە و لە چوارچێوەیەكی عەقیدی تەفسیری بۆ دەكرێت، نەك نیشتمانی، ئەمەش لەبەر ئەوەیە نیشمان لە عەقیدەی شیعەدا ئەو شوێنەیە كە ویلایەتی فەقیه حوكمڕانی تێدا دەكات و ئەو نیشتمانەش هەر دەوڵەتێك بێت، كە كەوتە مەترسییەوە ئەركی شیعەیە قوربانی لەپێناو بدات، واتە ئەو پێڕەوی مەزهەبی شیعەیە، نیشتمانەكەی پاكستان بێت، یان عێراق و لوبنان و سووریا و یەمەن و بەحرێن، یان لە هەر وڵاتێكی دیكەی ئەم جیهانە بێت، ئەوا یەكێك لە ئەركە ئایینییەكەیان ئەوەیە نیشتمانی شیعە (سیستمی ولایەتی فەقیه) لە هەر كوێیەك بێت، بیپارێزن.
شارەزایانی سیاسەت و شێوازی حوكمڕانیی ویلایەتی فەقیه، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، مەرج نییە لە هەموو شوێنێك بە هاوشێوەی كۆماری ئیسلامیی ئێران بە ئاشكرا حوكمڕانی بكات، بەڵكو گرنگ ئەوەیە ئەو سیستمە بە پراكتیكی جێبەجێ بكرێت. هەر بۆ نموونە: ئێستا حزبوڵای لوبنان بە تەواوەتی سیستمی ویلایەتی فەقیه لەناو حكومەتی لوبنان جێبەجێ دەكات و راگەیاندن، یان سەپاندنی سیستمی ولایەتی فەقیه بە ئاشكرا بە پێویست نازانێت، هەروەها حوسییەكانی یەمەن لەگەڵ ئەوەی هەموو بڕیارەكانی حزبوڵای لوبنان و كۆماری ئیسلامی وەك خۆی جێبەجێ دەكەن، بەڵام ئامانجیان دامەزراندن، یان سەپاندنی سیستمی ویلایەتی فەقیه نیە بە ئاشكرا، لە عێراقیشدا لەگەڵ ئەوەی ئێستا بە ئاشكرا خۆی حوكمڕانی عێراق دەكات و عێراق بەڕێوە دەبات، بەڵام زۆر بە توندی و بە رووكەش داوای جێبەجێكردنی دەستووری عێراقی ساڵی 2005 دەكات، كە دەستورەكە عێراق وەك دەوڵەتێكی مەدەنی و دیموكراتی و پەرلەمانی پێناسە دەكات، دیارە پێش ئەوەی ئەم پرۆسەیە بە تەواوەتی لە كۆی جومگەكانی دەوڵەتی عێراقدا جێبەجێ بكەن، سەرەتا لە سوپا و هێزەكانی پۆلیس و ئاسایش و دژە تیرۆر و دەزگای هەواڵگریی عێراقی جێبەجێیان كردووە و ئەوەی بڕوای بە سیستمی ولایەتی فەقیه نەبێت، لەناو ئەو هێزانەدا بوونی نییە.


بڕوابوون بە سیستمی ویلایەتی فەقیه لەناو سیاسەتی داڕێژدراوی سیستمی ویلایەتی فەقیهدا بە هاوشێوەی سیاسەتی داڕیژدراوی خەلافەتی ئیسلامیی سوننە نییە، ئەمەش بەو مانایەی خەلافەت بەس بۆ پێڕەوانی مەزهەبی سوننەیە و ئایین، یان مەزهەبی جیاواز تیكەڵاوی سیاسەتی خەلافەت ناكەن و ئەو خەڵكانە كە ئایین، یان مەزهەبیان جیاوازە، دەبێت باج و سەرانە بدەن، لەبەر ئەوەی خەلافەت دەیانپارێزێت، لە سیاسەتی داڕێژدراوی سیستمی ویلایەتی فەقیهی شیعەدا پرسەكە تەواو جیاوازە و هەر كەسێك، هەر ئایین، یان مەزهەبێكی هەبێت، یان هەر نەتەوەیەكی دیكە بێت، ئەگەر دژی سیستمی ویلایەتی فەقیه نەبێت، ئەوا ئەم سیستمە كێشەی لەگەڵیان نابێت، هەروەك چۆن حزبوڵای لوبنان هیچ كێشەیەكی لەگەڵ دروزی و كریستیانەكانی لوبنان نییە. لە پرۆسەی سیاسیی ئێستای عێراقیشدا، هاوپەیمانیی فەتح (حەشدی شەعبی) لەگەڵ هاوپەیمانیی دەوڵەتی قانوونی نوری مالیكی و هاوپەیمانی سائیرون، لەگەڵ هیچ لایەنێكی عەرەبی سوننەی عێراق كێشەیان نییە كە بەو سیستمە سیاسییە رازی بن كە هاوپەیمانیی فەتح بە سەرۆكایەتیی هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات. ئێستا بەشێكی زۆر لە سەركردەی لایەنە عەرەبییە سوننەكان كە گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كاری هاوبەش لەگەڵ هاوپەیمانیی فەتح بكەن، ئەوا خەریكە دەگەنە ئەو قەناعەتەی كە كێشەی مەزهەبیی عەرەبی شیعە و سوننەش كۆتایی پێ دێت و خەریكە ئەو تێڕوانیانە كاڵ دەبێتەوە كە چەند ساڵێك پێش ئێستا عەرەبی شیعە وەك هەواداری داعش سەیری هەموو عەرەبی سوننەی عێراقی دەكرد. لە مامەڵەكردنیشیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان كە ئێستا هەرێمی كوردستان بەشێكە لە پرۆسەی سیاسیی عێراق و بەشدارە لە حكومەتەكەی هاوپەیمانیی فەتح، لەبەر ئەوەی هاوپەیمانیی فەتح و هاوپەیمانەكانی وەك (دەوڵەتی قانوون و سائیرون) هێندەی خەمی چەسپاندنی كۆڵەگە سەرەكییەكانی دەوڵەتە قووڵەكەی ویلایەتی فەقیهن لەناو دەوڵەتی عێراقدا و دەشزانن ئەگەر لەگەڵ كوردستان هاوپەیمان نەبن، ئەم كارەیان بۆ ناچێتە سەر، ئەوا بەرنامەی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی-یان بەوجۆرە داڕشتووە كە سەرۆك بارزانی پێی رازی بێت. ئەوان زیرەكانە سەرۆك بارزانی-یان خوێندۆتەوە و بە ئاشكراش لە میدكانی خۆیانەوە چەندین ئاماژەیان پێ كردووە و رایانگەیاندووە، سەرۆك مسعود بارزانی خاوەنی پرسێكە و هەموو ژیانی خۆیشی لە پێناوی ئەو پرسەدا كردووە بە قوربانی و سازش لەسەر ئەو پرسە ناكات. هەروەها ئەوان گەیشتوونەتە قەناعەت كە لای سەرۆك مسعود بارزانی ئەوە كێشەیەك نییە، كێ لە بەغدا حوكمڕانی دەكات، بەڵكو ئەوە گرنگە كێ هاوكار دەبێت بۆ ئەوەی كێشەی كورد لە عێراقدا چارەسەر بكات، هەروەها پێدەچێت ئەو قسەیەی سەرۆك بارزانی-یان باش دیراسەت كردبێت كە لە كۆنگرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی لە لەندەن بە هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی راگەیاند و پێی گوتن: «لەگەڵ ئەوەی رژێمی بەعس و شەخسی سەدام حوسێن ئەنفال و كیمیابارانی لە دژی گەلەكەم بەكار هێنا و جینۆسایدی كرد، لەمەش زیاتر نزیكەی 40 كەسی لە برا و كەسوكارە نزیكەكانی خۆم ئەنفال كردووە، بەڵام لە پێناوی گێڕانەوەی مافی گەلەكەم سەردانی بەغدام كردو لەگەڵ سەدام حوسێن دانیشتین، بۆیە تكا دەكەم، ئێوەش دوای رووخانی سەدام بیر لە گەلی عێراق بكەنەوە و بە دوای تۆڵەسەندنەوە نەكەون.» بێگومان لە ماوەی 15 ساڵی دوای رووخانی رژێمی سەدام، لایەنە شیعەكان گوێڕایەڵی رێنماییەكەی سەرۆك بارزانی نەبوون، بۆیە عێراق بوو بە گۆمی خوێن، بەڵام ئێستا باش لەوە تێگەیشتوون ئەگەر خوێندنەوەیەكی دروست بۆ بیركردنەوەی سەرۆك بارزانی نەكەن، ئەوا سەرلەنوێ ریسەكەیان لێ دەبێتەوە بە خوری.
لەم چوارچێوەیەدا و دوای ئەوەی سەرۆك بارزانی هەستی كرد، خەریكە بیركردنەوەی خۆیان سەبارەت بە چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر دەگۆڕن، ئەوا ئەمجارەش دوای هێرشەكانی كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر و داگیركردنەوەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم سەردانی بەغدای كرد و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانیی فەتح و محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق فەرشی سووریان بۆ راخست و وەك پادشایەكی بێ تاج پێشوازییان لێ كرد، بێگومان ئەو پێشوازییە فەرمیەی وەك سەرۆكی دەوڵەت لە سەرۆك بارزانی كرا، لە كاتێكدا بوو كە سەرۆك بارزانی هیچ پلە و پۆستێكی فەرمی لە عێراق و كوردستاندا نییە، بەڵام هادی عامری بەو پێشوازییەی بە هەموو جیهانی راگەیاند، كە بە بێ سەرۆك مسعود بارزانی نە عێراق بەڕێوە دەچێت و نە دەشتوانین كێشەكانی نێوان عێراق و هەرێمی كوردستان چارەسەر بكەین.

لە ئێستادا كە رەوتی خۆپیشاندانەكانی بەغدا و شارەكانی دیكەی عێراق روو لە هەڵكشانە، ئاراستەی رووداوەكان لە ئاراستەی رووداوەكانی خۆپیشاندانەكانی 28ی كانوونی یەكەمی 2017 دەچێت كە لە مەشهەدەوە دەستی پێكرد و بێجگە لە تاران چەند شارێكی دیكەی ئێرانیشی گرتەوە، ئاستی توندوتیژییەكانیش هاوتای توندوتیژییەكانی خۆپیشاندانەكانی ئێستای عێراقە، هەروەها دروشمەكانیشیان بەوانەی لە رووی عەقیدییەوە پشتگیرییان لە سیستمەكە دەكرد، بەڵام بەشداری خۆپیشاندانەكانیشیان كردبوو، هەروەها بەوانەشی كە سوار شەپۆلی خۆپیشاندانەكان بوون، بە هاوشێوەی دروشمی خۆپیشاندانەكانی ئێستای عێراق، بریتین لە چەند خاڵێك:
1. لە خۆپیشاندانەكانی ئێران دەیانگوت، لەگەڵ ئەوەی دوای رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ دەوڵەتانی 5+1 گەمارۆكانی سەر ئێران هەڵگیراون، بەڵام باری گوزەران باش نەبووە و خزمەتگوزاری بوونی نییە، لە خۆپیشاندانەكانی ئێستای عێراقیش هەمان شت دەڵێن: لەگەڵ ئەوەی شەڕی داعش تەواو بووە و عێراق ئەو بودجە زەبەلاحەی هەیە، بەڵام گوزەران باش نەبووە و خزمەتگوزاری بوونی نییە.
2. لە خۆپیشاندانەكانی ئێراندا دەیانگوت كاربەدەستانی دەوڵەت لاوازن و توانای چارەسەركردنی كێشەكانیان نییە، لە خۆپیشاندانەكانی ئێستای عێراقیش هەمان قسە دووبارە دەكرێتەوە.
3. لە خۆپیشاندانەكانی ئێراندا دەیانگوت، شەفافیەت بوونی نییە، دژایەتیی گەندەڵی ناكرێت و حكومەت ناتوانێت بڕیار بدات، هەمان شت لە خۆپیشاندانەكانی عێراقیش دەگوترێتەوە.
4. لەناو خۆپیشاندانەكانی ئێراندا خەڵكانێك هەبوون ستایشی ئەمریكایان دەكرد و داوای رووخانی كۆماری ئیسلامییان دەكرد، ئێستاش لەناو خۆپیشاندانەكانی عێراق و لە شارەكانی نەجەف و كەربەلا هێرش دەكەنە سەر ئێران و وێنەی خامەنەئی و قاسم سولەیمانی دەسووتێنرێت.


لە دوماهی ئاراستەی ئەم خوێندنەوەیەدا دەگەینە ئەو دەرەنجامەی كە بڵێین:
هەموو هاوپەیمانییە سیاسیەكانی شیعە (فەتح و دەوڵەتی قانوون و سائیرون) كە جڵەوی سەركردایەتیی پرۆسەی سیاسیی عێراقیان لە ئێستادا داوەتە دەست هاوپەیمانیی فەتح، هەموو پشتگیرییەكی حكومەت و پەرلەمان دەكەن بۆ ئەوەی وەڵامی خواستی خۆپیشاندەران بدەنەوە، لەبەر ئەوەی مەرجەعیەتی نەجەف گلەیی ئەوەی لە حكومەتی ئێستای عێراق هەیە كە نەیتوانیوە دەوڵەتی (حوسێن) دابمەزرێنێت، واتە دادپەوەر و یەكسان بێت، هاوپەیمانییەكانی شیعەش باش دەزانن، دەبێت ئەم كارە بكەن، بۆ ئەوەی مەرجەعییەت وابكات كە خۆپیشاندەران هێور بكاتەوە.
هەردوو هاوپەیمانیی (دەوڵەتی قانوون و سائیرون) بە مەبەستی هێوركردنەوەی خۆپیشاندەران پشتگیری لە خۆپیشاندەران و داواكارییەكانیان دەكەن، تەنانەت پشتگیری ئەو داوایەشیان دەكەن كە داوای ئاشكراكردنی ئەو قەناس بەدەستانەش دەكەن، كە خۆپیشاندەرەكانیان كوشتووە، بۆ ئەمەش ئەگەر سەدان فەرماندەی پۆلیس و سەربازی لە كارەكانیان دوور بخەنەوە، یان دادگاییشیان بكەن، كێشەیەكی ئەوتۆ نابێت.
هاوپەیمانیی فەتح داواكارییەكانی هاوپەیمانیی (دەوڵەتی قانوون و سائیرون) جێبەجێ دەكات و دەشزانێت بۆ جێبەجێكردنی ئەو داوایانە ئەوانیش پشتیوانی هاوپەیمانیی فەتح دەكەن.
سەرەنجام ئەم خۆپیشاندانانەی عێراقیش بە هاوشێوەی خۆپیشاندانەكانی ساڵی 2017 و سەرەتای 2018ی ئێران كۆتایی دێت، بارودۆخەكەش ناگاتە ئەوەی لایەنە شیعەكانی عێراق بیر لە كەسێكی وەك د.حەیدەر عەبادی بكەنەوە بۆ ئەوەی جێگەی سەرۆك وەزیرانی ئێستا بگرێتەوە، لەمەش زیاتر ئەگەر بارودۆخەكە وای پێویست كرد، كە دەموچاوی سەرۆك وەزیران بگۆڕێت، ئەوا حەیدەر عەبادی ئەو كەسە نابێت كە هیچ لایەك بیری لێ بكاتەوە.
Top