پێكەوەژیان و لێبوردەیی كۆمەڵگە پێویستی بە كەلتووری لێبوردەیی نێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكانی كۆمەڵگە هەیە، كۆمەڵگەیەك خاوەنی كەلتووری لێبوردەیی و پێكەوەژیان نەبێت، زۆر زەحمەتە بتوانرێت ئەو كەلتوورە بە ئاسانی لە كۆمەڵگە رەگ دابكوتێت، هەر بۆیە گەورەترین كێشەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەو وڵاتانەی كێشەی ئیتنی و ئاینیان هەیە نەبوونی كەلتووری لێبوردەیی و پێكەوە ژیانە، هەموو ئەو توندوتیژیانەشی لە هۆكاری ئیتنی و ئایینی لە كۆمەڵگە دروست دەبن، دیسان هۆكارەكەی بۆ ئەوەدەگەڕێتەوە كە كەلتووری لێبوردەیی لەناو تاكەكانی ئەو كۆمەڵگەیە نییە یان ئەگەر هەشبێت زۆر لاوازە، پێكەوە ژیان لەوكاتەدا مانای دەبێت كە نەتەوەی كەمینە یان كەمایەتیە ئایینییەكان راشكاوانە دان بەبرا گەورەیی نەتەوەی سەردەست یان زۆرینەی ئەو وڵاتە بنێت و بە ناچاری برابچووكیی قبوڵ دەكات، بەداخەوە لەوماوانەی دواییدا و لە ناوچەكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق كریستیانەكانی ئەو ناوچانە رووبەرووی شاڵاوێكی دڕندانەی توندوتیژی بوونەوە و تا كار گەیشتە ئەوەی كە ناچاربن زێدی خۆیان بەجێبهێڵن و رووبكەنە هەرێمی كوردستان، كە بەپێی دوایین سەرژمێری كە لە كاتی نووسینی ئەم دێرانە بەم راپۆرتە گەیشتووە، تا ئێستا ئەو لیژنەیەی لەسەر راسپاردەی بەرێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ پێشوازی لەبرا كریستیانەكان دانراوە ناوی 180 هەزار هاووڵاتی، كە دەكاتە پتر لە 7000 خێزان تۆماركراون كە هاتوونەتە هەرێمی كوردستان و ئێستا هەموو هەوڵێك خراوەتە گەڕ كە پێداویستیەكانیان بۆ دابین بكرێت، بێگومان لەگەڵ ئەوەی هەرێمی كوردستان ئامادەباشی خۆی پیشانداوە پێشوازی لە ژمارەیەكی زیاتری برا كریستیانەكان بكات، بەڵام دیسان ئەو توندوتیژیەی دژی برا كریستیانەكان لەناوچەكانی دیكەی عێراق پیادە دەكرێت، بە رووداوێكی ترسناك لەقەڵەم دەدرێت.


كەلتووری لێبوردەیی رێگەچارەیەكی پۆزەتیف بۆ پێكەوە ژیان
چەند كەلتووری لێبوردەیی بۆ پێكەوەژیانی نێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكان گرنگە، نەبوونیشی هێندە زیاتر بۆ پاكتاوی رەگەزی گرووپەكان بەدەستی یەكتری ترسناكە، دەربارەی چۆنییەتی بونیادی كەلتووری لێبوردەیی، گوڵان بۆ ئەم راپۆرتە پرسیاری لە پرۆفیسۆر سنتیا ئێچ ئیلنۆ ئوستادی پەرەپێدانی نێودەوڵەتی لەزانكۆی كلارك و خاوەنی كتیبی كێشە ئیتنییەكان و پەرەپێدانی سیاسیی كرد، سەبارەت بەم پرسە پرۆفیسۆر ئینڵۆ بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن و وتی: (كولتووری لێبوردەیی رێگەچارەیەكی زۆر زۆر پۆزەتیڤە بۆ پێكەوەژیان، لەهەمان كاتیشدا پێموایە كە ئەمە شتێكی زۆر زەحمەتە. هەربۆیە، بونیاتنانی كولتووری لێبوردەیی كاتێكی زۆر دەخایەنێت و پێویستیی بە كارێكی زۆر هەیە، نەك كاركردن تەنیا لەلایەن دەسەڵاتداران-ەوە، بەڵكو هەروەها لەلایەن هەموو تاكەكانی كۆمەڵگەشەوە. ئەمەش واتای كارێكی زۆر و هەوڵدانێكی زۆر دەگەیەنێت و بریتیە لە وتوێژێكی زۆر زەحمەت و ئاڵۆز.

ئەو كەسانەی كە دەیانناسم، بۆ نموونە، لە «یۆگسلاڤیا»ی پێشوو دەژین، هەوڵیانداوە بۆ بونیادنانی كولتووری لێبوردەیی، دەڵێن پرۆسەی بونیادنانی كولتووری لێبوردەیی زەحمەتترین بەڵام بەبەرهەمترین پرۆسەیە، لەبەرئەوەی خەڵك دەتوانن پێكەوە دانیشن و لەنێوان خۆیاندا بدوێن. هەڵبەتە زۆربەشمان لەگەڵ پێكەوە دانیشتن و ئەنجامدانی وتوێژ و دانوستان نین و هەوڵدەدەین خۆمانی لێ بدزینەوە و هەوڵ دەدەین خۆمان تێكەڵ ئەو گفتوگۆ ئاڵۆزانە نەكەین لەبەرئەوەی لەمیانی ئەو گفتوگۆیانەدا هەست بە ناڕەحەتی و بێزاری دەكەین. بەڵام ئەوە شتێكە كە پێویستە دەستی پێ بكەین...

قوربانی دەستی توندوتیژی و نالێبووردەیی كەمینە ئیتنی و ئایینەكانن، چەندین شێوەی جیاواز هەیە بۆ بوون بە بەشێك لە كەمینە و هەڵبەتە یەكێك لەو شتانەی كە پێویستە ئەنجام بدرێت ئەوەیە كە پێویستە لەسەر خەڵك بێ فیز بن و ئامادەییان تێدا هەبێت بۆ قبووڵكردنی ئەو راستییەی كە ئەوانیش خاوەن جۆرە ئیمتیازاتێكن، با هەست بەوە بكەن كە هیچ ئیمتیازاتێكیان نییە، بەڵام لەهەمان كاتیشدا هەندێك ئیمتیازاتیان هەر هەیە. لەلایەنێكی ترەوە، ئەو كەسانەی كە لە گرووپێكی زۆرینەن مەرج نییە هەست بەوە بكەن كە ئەوان كەسانێكی خاوەن ئیمتیازاتی تایبەتن. بۆ نموونە، من لێرە لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا مرۆڤێكی سپی پێستم و لە چینی ناوەندەوە سەرمهەڵداوە، باوكم پزیشك بوو و دایكیشم خاوەن ئاستێكی خوێندەواری باش بوو. هەربۆیە، من هەست بەوە دەكەم كە كەسێكی بەختەوەرم و خاوەن ئیمتیازاتم، هەرچەندە لە خێزانێكی دەوڵەمەند نەبوومە بەڵام لە بنەماڵەیەكی خاوەن ئیمتیاز بەخێوكراوم. تەنانەت هەندێ لە تاكەكانی كەمینە ئیتنییەكانیش خاوەن جۆرە ئیمتیازاتێكن، بەڵام كێشەكە لەوەدایە كە زۆربەی هاووڵاتیان هەست بە نیگەرانی و ناڕەحەتی دەكەن لەبەرئەوەی ئەو هزرەیان لادروست بووە كە جۆرە ئیمتیازاتێكی بچووكیان هەیە و بەپێی پێویست نییە. بۆ من چەندین ساڵی خایاند و زۆر كەس لەم بارەیەوە هاوكارییان كردم بۆئەوەی بگەمە ئەو قەناعەتەی كە بەڵێ من كەسێكی خاوەن ئیمتیازاتم. تاكەكانی كۆمەڵگەیەكی كەمینە هەموویان یەكسان نین. هەندێ خەڵك خاوەن پیشە و كارن و هەندێكی دیكەش بێكارن، هەندێك خەڵك خوێندەوارییان هەیە و دەزانن بخوێنن و بنووسن، لەكاتێكدا هەندێكی دیكەیان نەخوێندەوارن. زۆر زەحمەتە كەسانێك، وەك من، بگەیەنێتە ئەو قەناعەتەی دان بەو راستیە بنێن كە ئێمە خاوەن جۆرە ئیمتیازاتێكین. بەڵام زۆر گرنگە لەو پێگەیەوە دەست بكەین بە گفتوگۆ لەگەڵ خۆمان و بڵێین: ئایا من چ جۆرە ئیمتیازاتێكم هەیە؟ ئەگەر خەسڵەتە باشەكانمان لەخۆمان دۆزییەوە ئەوكات دەگەینە ئەو راستییەی كە هەر یەك لە ئێمە بۆ كۆمەڵگەیەكی بە ئیمتیاز دەگەڕێتەوە. بەڵام ناكرێ مرۆڤ بەخۆی بڵێ كە من هیچم لە ژیاندا نییە و بەتەواوەتی بێزارم، پێویستە هەر یەكێكمان دان بەو راستییە بنێت كە خاوەن ئیمتیازاتین و خەسڵەتەكانمان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە ئێمە بەشێكین لە كۆمەڵگەیەك یان كەمینەیەك یان گرووپێكی خاوەن ئیمتیاز. لەبەرئەوەی هەموو مرۆڤێك جۆرە ئیمتیازاتێكی هەیە و مومارەسەی دەكات. راستە دانپیانان بەو راستییە زەحمەتە، بەڵام ئەوە باشترین هەنگاوە بیهاوێژین وەك دەسپێكێك.)) هەر لەم چوارچێوەیەدا و سەبارەت بە كێشەی نەبوونی لێبوردەیی لەكۆمەڵگە و ئەو مەترسیانەی لە نەبوونی لێبوردەیی لەكۆمەڵگە سەرهەڵدەدەن، پرۆفیسۆر رۆنی لیپشوتز ئوستادی زانستی سیاسەت لە زانكۆی كالیفۆرنیا و بەرێوەبەری سەنتەری جیهانی بۆ دیراساتی كێشە نێودەوڵەتی و هەرێمیەكان، لە لێدوانێكی تایبەتیدا بۆ گوڵان بەمجۆرە لەسەر ئەم پرسە هەڵوەستەی كرد و وتی : (سەرەتا دەتوانین ئاماژە بەوە بكەین دژوارییەكە لەوەدایە زۆرینەی ئایینەكان، یان شوێنكەوتووانی ئایینەكان واگۆش دەكرێن كە ئەوەی باوەڕیان پێیەتی بریتیە لە ڕاستی، لێرەدا ئەگەر ڕاستی دوو ئایین لەگەڵ یەكدا ناسازبوون و پێكەوەنەگونجان، ئەوا سەختی و دژواری دروست دەبێت، هەروەها ئەگەر ڕاستی ئاینێكی دیاریكراو بەسەر شوێنكەوتووانی ئاینێكی دیكەدا جێبەجێ كرا، ئەوا مەسەلەكە ئاڵۆزتر دەبێت. لە كۆمەڵگەی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكادا ئەمە نەبۆتە سەرچاوەی كێشەی گەورە، ئەگەرچی هەندێ جار دەبێتە گرفتی گەورەش. كەواتە زەرورەتی بنەڕەتی لە پرۆسەی بنیاتنانی كەلتوری لێبوردەییدا، ئەوەیە ئیعیتراف بكرێت كە ئایینە جیاوازەكان ڕاستی جیاوازیان هەڵگرتووە و ناكرێت و ناتوانرێت ڕاستی ئاینێكی دیاریكراو بەسەر ئاینێكی دیكەدا بسەپێنرێت. تەنانەت دەتوانم ئەوە بڵێم ئەگەر ئەمە جێبەجێكرا، ئەوا ڕەنگە پێویستی بە كەلتووری لێبوردەییش نەبێت، لەبەر هۆیەكی زۆر سادە، ئەویش ئەوەیە ئەو كات خەڵك ئیعتیراف بە فرەیی ئایینەكان دەكەن، ئەگەرچی هێنانەدی ئەم حاڵەتەش ئەركێكی ئاسان نییە. هەربۆیە لە ڕووی مێژووییەوە چەند ڕێگەیەك هەیە بۆ موعالەجەكردنی ئەم كێشەیە، یەكێك لەو ڕێگایانە بریتیە لە دروستكردنی دەوڵەتێكی نوێ، بەڵام ئاشكرایە ئەمە چارەسەرنییە، بە تایبەتی لەو وڵاتانەی كە گرووپە ئیتنی و ئاینییە جیاوازەكان نزیك لە یەك دەژین، یا بەیەكداچوون هەیە لە نێوانیاندا، ئێمە بینیمان چیی ڕوویدا كاتێك هەوڵدرا دەوڵەتێكی نوێ لە بۆسنیا پێكبهێنرێت، كەواتە ڕوونە ئەمە یەكێك نییە لە ئەگەرەكان. لە لایەكی دیكەوە سەپاندنی نەتەوەخوازیییەكی دیاریكراو لە لایەن گرووپە باڵادەست و سەردەستەكانەوە كەمتر و كەمتر جێی قبوڵكردنە. لە لایەكی دیكەوە لە زۆربەی كۆمەڵگەكاندا، تەنانەت لە ئەمەریكاشدا، گرووپە باڵادەستەكان هەستدەكەن كە گرووپە كەمینەكان هەڕەشەن بۆ سەر ئەوان، كەواتە من هیچ هۆكارێك نابینم بۆچی ئەمە تێڕوانینیانە. گرووپە باڵادەستەكان نەك هەر تەنیا كۆنترۆڵی دەسەڵاتی سیاسی دەكەن، بەڵكو كۆنتڕۆڵی سەرچاوەكانی سەروەت و سامانیش دەكەن و ترسی ئەوەیان هەیە گرووپە كەمینەكان بتوانن دەسەڵاتی سیاسی و ئابووری بەدەست بهێنن.



كەواتە پاراستنی مافی كەمینەكان تەنیا لە ڕێگەی یاساوە ناكرێت، بەڵكو لە هەمان كاتدا پێویستە كۆمەڵگە بە گشتی بوونی ئەو گرووپانە قبوڵ بكات و لە هەمان كاتدا ئەوەش قبوڵ بكات كە خاوەنی داب و نەریت و بیروباوەڕی جیاوازن، واتە ئەم گرووپانە قبوڵ بكەن نەك بە سەرچاوەی هەڕەشەیان بزانن. كێشەكە ڕاستەقینەكە ئەوكاتە ڕوودەدات بەهۆی بوونی فشاری كۆمەڵایەتی و ئابووری لەسەر گرووپە جیاوازەكان بارودۆخەكە ئاڵۆزبێت. بۆ نموونە ئەگەر ئێمە لە كۆمەڵگەی ئەمەریكا بڕوانین، ئەوا دەبینین لە بەشێكدا ئەو كۆمەڵگەیە هەست دەكات كە شەپۆلی هاتنی كۆچبەران، بە تایبەتی لە وڵاتی مەكسیكەوە هەڕەشە لە پێگە و باری ئابووری ئەوان دەكات، كەواتە ئەمە تەنیا پرسێكی سیاسی نییە، بەڵكو پرسێكی ئابووریشە.)) لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان و سەبارەت بەو كارە توندوتیژیانەی ئێستا لە عێراقدا دژی كریستیانەكان ئەنجامدەدرێن، پرۆفیسۆر لیپشوتز بەمجۆرە شرۆڤەی خۆی بۆ ئەم دیارەدەیە بۆ خستینە روو وتی : (ئەم كێشەیە لە ماوەی 100 ساڵی ڕابردوودا بەردەوام بووە، كە هەمیشە لە دەوڵەتە نەتەوەییەكاندا، كە زۆربەی ئەم دەوڵەتانە لەلایەن گرووپێكی نەتەوەیی، یان ئیتنی و تەنانەت هەندێ جار ئاینیشەوە كۆنتڕۆڵكراون. بۆ نموونە ئێمە دەتوانین ئاماژە بە جینۆسایدی ئەرمەنیەكان بكەین كە ڕووداوێكی نوێ نییە، بەڵام دواتر كردەوەكانی پاكتاوی ڕەگەزی، جینۆساید و دەرپەڕاندنی گرووپە كەمینەكان و ڕاگواستنیان بەردەوام بووە و من پێم وایە تاوەكو نەتەوەیەك یان گرووپێكی ئیتنی دیاریكراو باڵادەست بێت بەسەر دەوڵەتی نەتەوەییدا و كۆنتڕۆڵی بكات ئەوا ئەم دۆخە بەردەوام دەبێت. من ئومێدی ئەوەم دەخواست كە زیاتر گەشبین بوومایە، بەڵام من ناتوانم ئەوە بڵێم كە ئەو سەردەمە بەسەرچووە و ئیتر لەمەودوا گرووپی زۆرینە بوونی كەمینەكان قبوڵ دەكەن. دەتوانم بڵێم تەنانەت لە ئەمەریكاش دۆخێكی میسالی لەم ڕووەوە لە ئارادانییە، بەڵكو كێشەی جیددی هەیە، هەرچەندە بە هەمان جیدیەتی كێشەكانی عێراق نییە، من پێم وایە مەسیحیەكان لە عێراقدا بەشێوەیەك لە شێوەكان بوونەتە قوربانی نیزاعی نێوان شیعە و سوننەكان، بە چەشنێك یان شوێنی نیشتەجێ بوونی خۆیان دەگۆڕن، وەك ئەوەی ڕوودەكەنە كوردستان، یا عێراق جێدەهێڵن، كە ئەوانەی ڤیزایان وەرگرتووە ئەو وڵاتەیان جێهیشتووە. بە داخەوە ئەم ڕووداوانە بەردەوامە و لە هەموو شوێنێك ڕوودەدەن و تەنانەت لەو كۆمەڵگەیانەی كە كێشەی لەم شێوەیەیان نەبووە، ئێستا ئەم كێشەیە ڕوودەدات تیایاندا، بۆ نموونە لە هەندێ وڵاتی ئەوروپیدا هەندێ لە گرووپەكان داوای ئەوە دەكەن موسڵمانەكانی وڵاتەكە دەربكرێن.)).


هەرێمی كوردستان وەك نەوایەكی ئارام بۆ كریستیانەكانی عێراق
جوانترین هەنگاوی لێبوردەیی كە بەشێوەیەكی پراكتیكیانە لە كوردستان هەڵگیرابێت و هەموو تاكەكانی كوردستانیش بڕوایان پێیەتی، ئەو بڕیارەی بەرێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بوو، كە لەنەوەدەكانی سەدەی رابردوو وەك سەرۆكێكی نیشتمانی بڕیاریدا هەرێمی كوردستان هەرێمێكی فرە ئایین و نەتەوەیەو لەچەند نەتەوەی جیاواز و ئایینی جیاواز پێكهاتووە و هەموو نەتەوەكان نەتەوەی سەربەخۆن هیچیان نەزۆرینەن و نەكەمینە، هەروەها ئایینەكانیش هەموویان پیرۆزن ودەبێت رێز لەهەموو ئایینەكان وەك یەك بگیرێت، نەهێشتنی وشەی كەمینە لەسەر نەتەوەی بچووك و ئایینێك كە ژمارەی شوێنكەوتووانی لەچاو ئایینێكی دیكە كەمتر بێت، وەرچەرخانێكی بێ وێنەبوو لە چۆنییەتی حكومڕانی سەرۆكێكی نیشتمانی وەك مسعود بارزانیدا و بۆ جاری یەكەم بوو لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەراست و ناوچەكە یەكێك لەسەرۆكە نیشتمانییەكان ئەم هەنگاوە بوێر و مرۆڤایەتیانە هەڵبگرێت، هەروەها لە هاوینی رابردووش كاتێك بەڕێزیان بە داوەتی فەرمی سەرۆك ساركۆزی لە فەرەنسا بوو، ئامادەباشی هەرێمی كوردستانی بۆ برا كریستیانەكان دووبارەكردەوە، هەروەها ئامادەباشی هەرێمی كوردستانی خستەڕوو بەوەی ئامادەیە پێشوازی لەهەموو ئەو برا كریستیانانە بكات كە لەناوچەكانی دیكەی عێراق دەكەونە بەر مەترسی و هەڕەشە، لەدوای كارە توندوتیژییەكانی مانگی رابردووش كە لەشاری بەغدا كرایە سەر كەنسیەی سەیدە نەجات لە بەغدا، جارێكی دیكە سەرۆك بارزانی هەمان ئامادەباشی دووپاتكردەوە و بەكردەوەش سەلماندنی كە كوردستان ئامادەیە پێشوازی لە برا كریستیانەكان بكات، سەبارەت بەم ئامادەباشیەی هەرێمی كوردستان بۆ پێشوازی كردن لە برا كریستیانەكان، پرۆفیسۆر دەیڤید مەیسن ئوستادی زانستە كۆمەڵایەتیەكان لەزانكۆی نوتینگهام لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ ئەم راپۆرتە بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستە روو وتی : ((بەڕای من پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیری لە هەرێمی كوردستان بكات. لە كۆمەڵگە فرەئتنی و فرە ئایین و فرەنەتەوەكاندا بەشێوەیەك لە رێكخستنێكی فیدراڵی رەفتاردەكات و لەبارەی هەندێ پرس و مەسەلەكاندا خاوەن جۆرە ئۆتۆنۆمییەكە، هەروەها دەتوانێت دەست بە پڕۆسەی ئاشتی بكات. هەڵبەتە ئەوەی كە باست كرد پێدەچێت نموونەیەك بێت لەم بارەیەوە. وادیارە پێكهاتەكانی هەرێمی كوردستان ئامادەییان تێدایە بە گونجاندن و تەبایی پێكەوە ژیان بەسەر بەرن و هاوكات توانیویانە ئۆتۆنۆمیی خۆیان بپارێزن و هاوسەنگییەك لەنێوان هەرێمەكە و بەغدا بخوڵقێنن. هەربۆیە، من لەو بڕوایەدام كە ئەوە شتێكە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیریی لێ دەكات. هەروەها كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بایەخ دەدات بە جیاوازییەكانی ناو پێكهاتەكانی عێراق لەڕووی تایەفەگەری و ئتنییەت و ئایینی و نەتەوەیی. بەڕای من پێویستە جۆرە پڕۆسەیەك بێتە كایەوە لەبارەی دۆزینەوەی جۆرە چارەسەرێك بۆ ئەو ناكۆكییەی كە لە عێراق-دا سەریهەڵداوە، مەرج نییە بتوانرێت هەموو لایەنە ناكۆكەكان پێكەوە كۆبكەنەوە و ئاشتەوایی لەنێوانیاندا بخوڵقێنن، بەڵام دەكرێ سەرەتا هەوڵ لەگەڵ گرووپە ئیتنی و ئایینییە سەرەكییەكان بدرێت بۆئەوەی بگەنە یەكلاكردنەوەیەكی ئاشتییانە بۆ جیاوازییەكانی نێوانیان لەگەڵ نەهێشتنی ئەو توندوتیژییەی كە لەنێوانیاندا بوونی هەیە. هەربۆیە، من لەو بڕوایەدام كە پێویستە ئەمە بكەوێتە چوارچێوەی ئەجێندای كارەكانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆئەوەی ئاشتی لە نێو پێكهاتەكانی عێراق بەرقەراربكات)) هەروەها پرۆفیسۆر جێنیفەر پۆرنیللی ئوستادی زانستە كۆمەڵایەتیەكان لە زانكۆی كۆلۆمبیاو پسپۆر و تایبەتمەند لەسەر پێكهاتەكانی عێراق سەبارەت بەم ئامادەباشیەی هەرێمی كوردستان بۆ پێشوازی لەبرا كریستیانەكان لە لێدوانێكی تایبەتدا بەگوڵانی راگەیاند: ((هەرێمی كوردستان بۆتە نموونەیەك و ئەو شتەی سەلماندووە كە هەموو گرووپەكان دەتوانن پێكەوە ژیان بەسەر بەرن بەشێوەیەكی ئاشتییانە و بە گوزەرانییەكی دروست. هەرێمی كوردستان لەڕووی ئابووری و سەقامگیری زۆر پێشكەوتووە و دەكرێ بۆ ئەو دوای پارچەكانی دیكەی عێراق ببێتە نموونەیەك و هیوادارم عێراقیەكان لە بەشەكانی دیكەی عێراق سەردانی هەرێمی كوردستان بكەن و بە چاوی خۆیان ئەم راستییانە ببینن، بەتایبەتی بەغدا، لەبەرئەوەی ماوەیەكی زۆر لە تەنگەژەیەكی گەورەدایە و بە بارودۆخێكی زۆر سەخت تێدەپەڕێت و دڵنیام هاووڵاتیانی بەغدا لەبیریان چووە ئاشتی و گونجاندن چییە. هەربۆیە، جگە لە پاڵپشتیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، من پێموایە كە پێویستە لەسەر ئاستی ناوخۆیی جۆرە تێگەیشتنێك هەبێت و هاووڵاتیانی بارچەكانی دیكەی عێراق بارودۆخی هەرێمی كوردستان ببینن و بزانن كە تاچەند كاریگەر و باشە...لەبەر ئەوەی ئەو كەسانەی كە هێڕش دەكەنە سەر كریستیانەكان هاندەرێكی سیاسی زۆر بەهێز لە پشتیان هەیە. ئەوان دەزانن كە كۆمەڵگەی كریستیانەكان خاوەن لێهاتویی و بەهرە و شارەزایی و پیشەی تایبەتن، هەربۆیە دەیانەوێ كریستیانەكان ناچاربكەن لە وڵاتەكە دەرچن بۆئەوەی بەخۆیان دەست دابگرن لەسەر پیشە و كاروباری كریستیانەكان و كۆنتڕۆڵكردنی چالاكییەكانی كرستیانەكان لەبوارەكانی سیاسی و ئابووری. ئەمەش شتێكی زۆر خراپە، لەبەرئەوەی ئەگەر بێت و بزنس و پیشەسازی و كۆمپانیاكان و دامەزراوەكانی حكومەت لەلایەن كەسانێكی ناشیاو و ناشارەزاوە بەڕێوەببردرێت و كە خاوەن لێهاتوویی پێویست نەبن، ئەوكات زیان بە هەموو لایەنێك دەگەیەنێت. )) پرۆفیسۆر لیپشۆتزیش لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان و سەبارەت بەم هەنگاوەی هەرێمی كوردستان وتی :( من ستایشی ئەم هەوڵانە دەكەم و پێم وایە لەم ڕووەوە هەرێمی كوردستان پشتیوانی دەرەكی بەدەست هێناوە، هەروەها كۆششەكانی كوردستان بۆ ئەوەی ئەوە بخاتەڕووە كە بە پێچەوانەی بەشەكانی دیكەی عێراقەوە لێبوردەیی سیاسی هەیە لەم هەرێمەدا- كە بوونیشی هەیە- یەكێكە لە ئیمتیازەكانی. لە لایەكی دیكەوە ئێمە دەزانین كوردەكان گەورەترین گرووپی ئیتنین كە تا ئێستا لەوە بێبەشكراون دەوڵەتی خۆیان هەبێت، كەواتە ڕەنگە لەم ڕووەوە ستراتیجی دیكە لە ئارادابێت، بەڵام هەرچۆنێك بێت من خۆشحاڵم دەبیستم كوردستان بەم كارە هەڵدەستێت.))