بەرێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەسەرەتای مانگی ئۆكتۆبەری رابردوو و لەوتارێكیدا لە كۆنگرەی هاوپەیمانە دیموكراتەكان لە رۆمای پایتەختی ئیتالیاوە بەهەموو جیهانی راگەیاند: (بەهۆی مێژووی درێژی دیكتاتۆریەت و مەرگەسات و ململانێكانیەوە، زۆر جار عێراق، وەكو یەك لە نموونە هەرە دیارەكانی ئەو جیاوازیانە باس دەكرێ كە ئاشتەوایی تێدا نایەتە دی. بەڵام من ئەمڕۆ لە بەردەم ئێوەدا رایدەگەیەنم، كە ئەوە راست نییە.))،مانگیك دوای ئەم پەیامە، بەرێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە رۆژی پێنج شەمە 11/11/2010 لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە بەغدا رێككەوتنی لایەنە سیاسیەكانی عێراقی جارێكی دیكە بە هەموو جیهان راگەیاندەوە كە كورد بەشێك نییە لە كێشەكانی عێراق بەڵكو هۆكاری سەرەكییە بۆ لێكنزیكردنەوەی لایەنە سیاسیەكان و دۆزینەوەی رێگە چارەی گونجاو بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی و هەنگاو هەڵگرتن بۆ جێبەجێكردنی دەستووری عێراق.



بەسرا..
بەهەڵكردنی ئاڵای كوردستان هەستی خۆی بۆ دەستپێشخەریەكەی بارزانی دەردەبڕێت

عەبدولئیلا كازم وتەبێژی فەرمی بەرێز تاریق هاشمی سەرۆكی حزبی ئیسلامی عێراق لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ ئەم راپۆرتە پێی راگەیاندین : (من حاڵی حازر( مەبەستی رۆژی 20/11/2010)ەیە، لە بەسرەم و ئەوەم بەدی كرد كە ئەم دەستپێشخەریەی بەرێز بارزانی دەنگدانەوەیەكی ئیجابی هەبووە و خەڵكی ئەم شارە تێڕوانینێكی تەواو ئیجابیان هەیە بۆی، من بە حوكمی ئەوەی خەڵكی بەسرەم و هەروەها وەك وتەبێژی بەڕێز هاشمی هەڵدەستم بە ڕێكخستنی هەڵمەتێك بۆ هەڵدان و شەكاندنەوەی 1000 ئاڵای كوردستان لە بەسرە و كۆكردنەوەی 1000 ئیمزا بۆ كردنەوەی نووسینگەی سەرپەرشتی بەرژەوەندیەكانی كوردستان لە بەسرە، ئەم هەڵمەتە سبەینێ لە بەیانیەكەیدا دەستپێدەكات، ئەویش وەك تەقدیركردن و نرخاندنی دەستپێشخەریەكەی بەرێز مەسعود بارزانی.

ئەم هەڵمەتە بۆ ڕێزلێنانە لەم دەستپێشخەریە و ئەمە كاردانەوەیەكی سروشتیە بۆ تەقدیركردنی ئەم هەوڵە نیشتمانیە و هەروەها خواستێكی ڕاستەقینەیە بۆ هەنگاونان بەرەو قۆناغێكی دیكە لە هاوكاری كردنی یەكتری و سوود وەرگرتن لە ڕای گشتی هەردوولا كە بە ئیجابیەوە بۆ یەكتر دەڕوانن بە چەشنێك سوود بە هەموو لایەك و بە خەڵكی بەسرە و كورستان بگەیەنێت)) ئەو وێنایەی بەرێز عەبدولئیلا كازم پێی راگەیاندین تەنیا ئەوەندە نییە كە ئێمە وەك كورد خۆشحاڵ بكات بەوەی بەشەكانی دیكەی عێراق بە ئاستێكی بەرز دەستپیشخەرییەكەی بارزانی پێشوازی لێدەكەن، بەڵكو ئەوەی لێدەخوێنرێتەوە كە سەركەوتنی دەستپێشخەریەكەی سەرۆك بارزانی ئاراستەی هۆكارێكە بۆ گۆڕینی ئاراستەی بیركردنەوەی عێراقیەكان و هەوڵێكە نەك بۆ لە ریشە هەڵكێشانی شەڕەكانی رابردوو ئێستا، بەڵكو هەوڵێكە بۆ ریشەكێشكردنی هەموو ئەو هەوڵ و ئامادەباشیانەی رێكدەخرێن بۆ خۆ ئامادەكردن بۆ شەڕەكانی ئاییندە، ئەمەش واتە دەستپێشخەرییەكەی بارزانی پرۆژەی هێنانەدی ئاشتیەكی ئەوتۆیە كەوەك بەرێزی لە دەسپێكی وتارەكەی لە كۆنگرەی هاوپەیمانی دیموكراتی لە رۆما ئاماژەی پێكرد، ئەگەر ئیرادەی خێر هەبێت لایەنە جیاواز و پێكناكۆكەكان دەتوانن جیاوازییەكانیان تێپەڕێنن و لەسەر خاڵە هاوبەشەكانیان رێكبكەون و پێكەوە بژین، هەر بۆیە كاتێك بەشێوەیەكی دووربینانە سەیری ئەم سەركەوتنە گەورەیەی سەرۆكی كوردستان دەكەین، هەست دەكەین عێراقیەكانیش گەیشتوونە ئەو قەناعەتەی كە بێجگە لە رێگەی ئاشتی و پێكەوە ژیانی ئارەزوومەندانە و جێبەجێكردن و پابەندبوون بە دەستووری عێراقەوە هیچ رێگەیەكی دیكە نییە تروسكایی ئومێدی بۆ ئاییندەی عێراق لێ بەدی بكرێت، هەروەها بێجگە لە خۆشەویستی و متمانە بەیەكتری كردن رێگەیەكی دیكە نییە عێراق بە یەكگرتوویی پێكەوە بهێڵێتەوە، هەر بۆیە دوای ئەو مەراسیمەی لە بەسرا بۆ ئەم دەستپێشخەرییە رێكدەخرێت، چاوەڕێی ئەوەدەكرێت هەموو عێراقیەكان پێكەوە لە زاخۆ تا فاو پێشوازی لەو دەست پێشخەرییە بكەن و ئومێدێكی تازە بۆ عێراق بونیاد بنێنەوە.



هەر دەربارەی ئەم دەست پێشخەرییەی سەرۆك بارزانی، پرۆفیسۆر فیبی مار بەناوبانگترین مێژوونووسی ئەمریكا لەسەر عێراقی نوێ و تۆژەری باڵا لە ئامۆژگای ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ ئاشتی (USIP) لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ ئەم راپۆرتە بەگوڵانی راگەیاند: ((شتێكی ئاشكرایە كە «بارزانی» رۆڵێكی گرنگی گێڕاوە و هەنگاوێكی گەورەی هاوێشتووە لە كۆكردنەوەی لایەنە سیاسییەكان و پێكهێنانی حكومەت و پێدەچێ ئامادەباشیی تێدا هەیە بۆ كاركردن و هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی عێراقی و دروستكردنی متمانەیی، بەڵێ، ئەمەیان شتێكی زۆر باشە. بەڵام پێویستە چاوەڕوان بین و بزانین كە ئایا ئەم هەڵوێستە بەردەوام دەبێت یان نا، بۆ نموونە، هەموومان دەزانین كە ناكۆكی هەیە لەسەر یاسای نەوت و هایدرۆكاربۆنەكان، پێویستە هەموو لایەنەكان لەم بارەیەوە بگەنە رێككەوتنێك، لەبارەی پەرەپێدان و بەكارهێنانی نەوتی باكوور و باشوور و داهاتەكانی لەگەڵ سەرچاوەكانی تر، لەم بارەیەوە هەماهەنگیی هەمووان پێویستە. بێجگە لە كێشەكانی تر، هەروەك پێشتر ئاماژەم پێدا لەبارەی كێشەی كەركوك و ناوچە ناكۆكی لەسەركراوەكان، هەموو لایەنێكیش دەزانێت كە ئەم كێشەیە كێشەیەكی زۆر زۆر ئاڵۆز و ئەستەمە، هەربۆیە ئەم مەسەلەیە كاتێكی زۆری دەوێت و پێویستە چاوەڕوان بین بزانین چی روودەدات. بەڵام بەڕای من، دروست بوونی متمانە و هاوكات ئامادەباشی كوردەكان بۆ كاركردن لەگەڵ عێراقییەكان و لەچوارچێوەی عێراق بە شتێكی زۆر پۆزەتیڤی دەزانم.)) خاتوو فیبی مار كە ئێستا خاوەنی پرۆژەی تێڕوانینی ئایندەیە بۆ عێراق - envisioning an alternative future for Iraq )، زۆر راشكاوانە ئاماژە بەوەدەكات كە رۆڵی سەرۆك بارزانی لە رێككەوتنی عێراقییەكان رۆڵێكی لە ئەندازە بەدەر گرنگ بووە،ئەمەشی لە وەڵامی پرسیارێكی دیكەی ئێمەدا راشكاوانە خستە روو سەبارەت بەوەی ئایا مالیكی دەتوانێت لەو ماوەیەی بۆی دیاری كراوە حكومەتەكەی پێكبهێنێت ؟ خاتوو فیبی مار بەم راشكاوییە وەڵامی ئەم پرسیارەی داینەوە و وتی : ((هیوادارم مالیكی بتوانێت لەو ماوەیەی بۆی دیاریكراوە حكومەتەكەی پێكبهێنێت. پێموایە كە ئێستا كارەكان لە جاران ئاسانترە، لەبەرئەوەی قۆناغە سەختەكە تێپەڕیوە و ئەمڕۆ رێككەوتن هەیە لەو بارەیەی كە كێ لە حكومەت بەشداربێت و كێ بەشدارنەبێت و هەروەها پۆستە سەرەكییەكان دابەشكراوە. هاوكات هەموومان دەزانین كە نزیكەی 4 – تاكو 5 وەزارەتی سەرەكی هەیە و هەڵبەتە ململانێیان لەسەرە و كە ئایا بدرێن بە كێ؟. بەڵام من لەوە گەشبینم كە «مالیكی» لەتوانایدا دەبێت لەماوەی 30 رۆژەكەدا حكومەت پێكبهێنێت، هەرچەندە كەس ناتوانی خەمڵاندنی بۆ بكات بەڵام من پێموایە كە ئەوەی زەحمەت بوو تێپەڕی و ئێستا بارەكە لە جاران ئاسانتر بووە و دەتوانین بڵێین قۆناغە سەختەكە كۆتایی هات. هەربۆیە ناكرێ لەوە زیاتر كات بەفیڕۆبدرێت و شتەكان دوابخرێت، هاوكات لەو بڕوایەدانیم كە ململانێ و ركابەری لەپێناو دەسەڵات كۆتایی بێت، تەنانەت پاش پێكهێنانی حكومەتیش. شتەكە بەو ئاسانییە نییە كە لەماوەی شەو و رۆژێكدا ئەنجامبدرێت و بۆ بەیانی لە خەو هەڵستین و ببینین حكومەتێكی كارا و ئاكتێڤ دەستبەكاربووە. هەربۆیە من لەو بڕوایەدام كە مشتومڕ و ئاڵوگۆڕ و دانوستان بۆ ماوەیەكی زۆر درێژە دەكێشێت، بەڵام من لەوە دڵنیام كە لەماوەیەكی لۆژیكدا دەتوانرێت حكومەتی ئایندە پێكبهێنرێت، بەڵام بێگومان ئەمە كارێكی ئاسان نییە. هەڵبەتە حكومەت لەهەموو شوێنێك ناكارایە، لە كوردستان و هەروەها لە باشووری عێراق-یش، قەیرانی حكومڕانی هەموو شوێنێكی گرتۆتەوە. هەربۆیە پێویستە حكومەت لە ئێستای باشتر و كاراتر و ئاكتیڤتر بێت لەسەر ئاستەكانی ناوخۆیی و هەرێمی و دەوڵەت و نیشتمانیش. هەرچەندە لە دەستووری عێراقی ئاشنانیم و نازانم چیی تیا باسكراوە یان ماوەی ئەو 30 یان 25 رۆژە بەسە یان نا، لەو راستییەش بەئاگام كە هەموو لایەنێك پەلەیەتی و فشار دەخاتە سەر پڕۆسە سیاسییەكە بۆئەوەی بەزووترین كات حكومەت پێكبهێنرێت، بەڵام دووبارەی دەكەمەوە كە ئەم پڕۆسەیە كاتێكی زۆر دەكێشێت و پێویستیی بە سەبر هەیە.)) ئەوەی پرۆفیسۆر ماڕ ئاماژەی پێدەكات تەنیا تێروانینێكی سەرپێیانە نییە بۆ پرۆسەی سیاسی عێراق و ئەو لە وردەكاری و ئاستەنگەكانی ئەو پرۆسە ئاڵۆزە تێدەگات بەڵام ئەوەی گەشبینی كردووە لەوەی د.مالكی لەماوەی خۆیدا حكومەت پێكبهێنێت، سەركەوتنی دەستپێشخەرییەكەی سەرۆك بارزانی یە كە ئەو ناوی لێناوە تێپەڕاندنی قۆناخە سەختەكە، ئەمەش وەك خۆی بۆ گوڵانی ئاشكراكرد دوای تێپەڕاندی ئەو قۆناخە سەختە ئیدی كارەكان بەو ئاستە قورس نین كە نەتوانرێت بەپێی ئەو كاتەی بۆی دانراوە جێبەجێ بكرێن هەروەها لە درێژەی لێدوانەكەیدا و سەبارەت بە بارودۆخی ئێستای عێراقیش خاتوو مار بەمجۆرە بینینی خۆی بۆ واقیعی ئێستای عێراق بۆ گوڵان ئاشكرا كرد و وتی : ((بەڕای من، ئەمڕۆ كۆمەڵگەی عێراقی دیموكراسیترە، لەسەردەمی رژێمی سەدام حوسێن، هەموو لایەنێكیش لەم راستییە بەئاگایە. هەڵبەتە دیموكراسییەت و ئازادی باجی دەوێ، بێگومان یەكێك لەو باجانەش ئەوەیە كە حكومەت زۆر كارا نابێت، بەپێچەوانەی جاران كاتێك كە تاكە سەركردەیەكی ستەمدار چنگی لە هاووڵاتیان توندكردبوو و ناچاری دەكردن بۆ جێبەجێكردنی فەرمانەكانی بەبێ پرسیار، ئەو بارە كۆتایی هاتووە و چیتر لە عێراق دووبارە نابێتەوە و كەسیش خوازیارنییە ئەو شتانە دووبارە بێتەوە، لەبەرئەوەی كەستان نایەوێ سەدام یان یەكێكی وەك ئەو بگەڕێتەوە. هەڵبەتە ئەو راستییەكی ئاشكرایە كە حكومەتێكی ئیئتیلافی بە بەشداربوونی هەموو پێكهاتە و لایەنە سیاسییە جیاوازەكان ناتوانێت ئاكتیڤ و كارا بێت وەك حكومەتێك كە لەلایەن یەك پارتی سیاسی حوكمڕانی دەكرێت. هەربۆیە هیوادارم ئەو ئاڕاستانە بوونی نەمێنێت كە ئەمڕۆ سەبارەت بە جیاوازییەكانی ئیتنی و ئایینی و تایفەگەری بوونی هەیەو زیاتر هەنگاو بنێن بەرەو ئاڕاستەكانی نائیتنی و ناتایفەگەری و ببنە خاوەن حكومەت و ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز، پاشان هەڵبژاردنی دیموكراسیتان هەبێت و هاووڵاتیان بەخۆیان بڕیاربدەن و هەڵبژێرن لەنێوان حكومەت و ئۆپۆزسیۆن. ئەمڕۆش عێراق هەر زۆریش دوورە لەو ئاڕاستانە و لەو بڕوایەدانیم كە لەماوەی شەو و رۆژێكدا ئەو مشتومڕ و ناكۆكی و گفتوگۆ و وتوێژانە كۆتاییان بێت. هەربۆیە، عێراق زۆر بە زەحمەتی دەتوانێت پێشكەوتن و پەرەپێدان ئەنجامبدات لە بوارەكانی بونیاتنانی ژێرخانەكان و دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان. هەرچەندە بۆم نییە ئەم بۆچوونە بخەمەڕوو بەڵام ئێوە، گەر وەك كورد یان عێراقی، پێویستە فێربن لەبارەی چۆنیەتی هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ یەكتری و پێكەوە كاربكەن لەپێناو وەدیهێنانی پەرەپێدان و پێشكەوتن. بەڵام شایەنی باسە كە ئێوە تاكو ئێستا كارێكی باشتان ئەنجامداوە، پێشكەوتنی بەرچاو هەیە و بارودۆخەكان بەو خراپییە نییە، لەبواری نەوت گەشەتان كردووە و خزمەتگوزارییەكان بەرەوپێشەوەچووە و هەندێ كاری وەبەرهێنان ئەنجام دەدرێت، لەماوەی 2 ساڵی رابردوودا كەشوهەواكە بەرەو باشتر رۆیشتووە، لە كوردستان ئەو پێشكەوتنانە دەبینرێت و ئەو شتە لەیاد نەكەن كە ئێوە خاوەن حكومەتێكی هەرێمین، بەشێوەیەك كە بودجەتان هەیە و دەتوانن بڕیارەكان دەربكەن و بەرەو پێشەوە بڕۆن بەتایبەتی لەبواری ژێرخانەكان،هەربۆیە پێویستە لەم بارەیەوە هیوامان هەبێت، هەمووشمان دەزانین كە ئەمڕۆ عێراق پێویستیی بە حكومڕانییەكی باش و شەففاف هەیە، هەروەها لە بواری یاسادانان كە مایەی پێشكەوتنی ئابووری بێت بۆ پەرەپێدانی بار و گوزەرانی هاووڵاتیان.



بەڕای من ئەم پڕۆسەیە لە سەرەتاكانیدا پێویستیی بەكات هەیە، ئەویش تاكو كابینەی حكومەت پێكدەهێنرێت، هیوادارم لە حكومەتی داهاتوو بەهێزتر بێت و هەڵستێت بە یاسادانان و ئومێدەوارم ئەم حكومەتە یەكسەر و بەشێوەیەكی ئاكتیڤ و كارا دەست بەكاربێت.)).

هەوڵەكان بۆ پێكهێنانی حكومەت دوای كۆتایهاتنی قۆناخە سەختەكە

سەركەوتنی دەستپێشخەریەكەی سەرۆك بارزانی كۆتایی بە قۆناخە چەقیوو و سەختەكەی پرۆسەی سیاسی عێراق هێناو ئێستا پرۆسەكە لەقۆناخی وتوێژكردندایە بۆ چۆنیەتی بەشداریكردن لە حكومەت و چۆنیەتی دابەشكردنی پۆستە وەزارییەكان، سەبارەت بە چۆنیەتی بەشدار بوونی لیستی ئەلعراقیە لە پرۆسەی پێكهێنانی ئەم حكومەتە خاتوو عالیە نسەیف پەرلەمانتاری لیستی ئەلعراقیە بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن و وتی : (لەڕاستیدا چەند پۆستێك هەن كە لە ڕێی ڕێككەتنی سیاسیەوە یەكلاكراونەتەوە، ئەو ڕێككەوتنە سیاسیەی لە نێوان سەرۆكی لیستی ئەل عێراقیە، ئەیاد عەللاوی، بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و بەڕێز سەرۆكی وەزیران نوری مالیكی ئەنجامدرا، لە بارەی پێكهێنانی ئەنجومەنی نیشتمانی بۆ سیاسەتە ستراتیجیەكان، كە ئەم ئەنجومەنە لە چوارچێوەی ڕێككەوتنە سیاسیەكەدا باسی لێوەكراوە، نەك بە پێی ئەو سیستمەی دانراوە كە هەر چەند كورسیەكی پەرلەمان خاڵێكی بۆ دانراوە، كە وەزارەتەكانیش پۆلێنكراوە بۆ وەزارەتە سیادیەكان كە دوو ئاست لە خۆدەگرێت، بە هەمان شێوە وەزارەتە خەدەمیەكانیش ئەوانیش چەند ئاستێكن، دواتر وەزارەتەكانی دیكە كە پلەیان خوارترە، ئەمانە بە پێی ئیستحقاقی هەڵبژاردن یەكلادەكرێنەوە، پێم وایە لیستی ئەل عێراقیە بەو ئیعتیبارەی گەورەترین ئەنجامی هەبووە لە هەڵبژاردنەكان ئەوا پشكی گەورەتر دەبێت لەم ڕووەوە.

هەروەها چەند دەزگایەكی دیكە هەن كە ملكەچی ڕێككەوتنە سیاسیەكانن، نەك سیستمی خاڵەكان، وەك دەستەی نەزاهە و وەبەرهێنان و ئەنجومەنی قەزا، هەروەها من پێم وایە ئەلعێراقیە هەوڵدەدات كەسانی تەكنوكرات و بەكەفائەت بۆ ئەو پۆستانە بپاڵێوێت بۆ ئەوەی باشترین ئەدایان هەبێت.



سەبارەت بە ئەنجوومەنی نیشتمانیش بۆ سیاسەتە ستراتیژییەكان، بە پێی ئەو ڕێككەوتنەی لە نێوان سەركردەكاندا كراوە، ئەم ئەنجوومەنە بە دەسەڵاتی چوارەم دادەنرێت، لەم ڕوانگەیەوە بە پۆستێكی سیادی دادەنرێت و بڕیارەكانی مولزیمن و كۆمەڵێك لە سەركردە عێراقیەكان لە خۆدەگرێت و بەڕێز عەللاوی سەرۆكایەتی دەكات و دەسەڵاتی جێبەجێكاری هەیە، ئەمە بە پێی ڕێككەوتنە سیاسیەكە، كەواتە بە پۆستێكی سیادی دادەنرێت.)) هەر لەچوارچێوەی ئیستحقاقی لیستی ئەلعراقیە و سەبارەت بەوەی ئایا بەرێز د.هاشمی چ پۆستێك وەردەگرێت؟ بەرێز عەبدولئیلا كازم وتەبێژی فەرمی هاشمی پێی راگەیاندین : ((ئەوەی پەیوەست بێت بە بەشداری كردنەوە، من پێم وایە ئێمە لەم ڕووەوە هەنگاوی باش چووینەتە پێش و لەو باوەڕەدانیم دووبارە هەنگاو بۆ دواوە هەڵبگیرێنەوە، واتە ئەل عێراقیە بەشداری دەكات، بەڵام ڕەنگە سەرۆكی ئەم لیستە هەندێ تەحەفوزات و سەرنجی هەبێت، ئەمەش شتێكی ڕەوایە. لە هەمان كاتدا هەوڵ و كۆشش هەیە بۆ گۆڕانكاری كردن لە هەندێ بواردا، ئەویش بە ئاڕاستەی ئیجابیدا...هەروەها ئەم مەسەلانە قابیلی گفتوگۆ و تەوافوق و ڕێككەوتنە، لەو باوەڕەدانیم ئەمە ببێتە گرێ كوێرە و قەیرانێكی گەورە و پێم وایە كوتلە سیاسیەكان دەتوانن تەجاوزی ئەو سەرنجانە بكەن كە هەیانە توانای لێكنزیكبوونەوەیان هەیە لە یەكتری. كاروبارەكان ڕەوتێكی باشیان گرتۆتەبەر و مەسەلەكان بە تەوافوق كۆتایی پێدێت.))سەبارەت بە پۆستی ئاییندەی بەرێز هاشمیش پێی راگەیاندین : (ئاڕاستەی گشتی لە ناو ئەل عێراقیە و كوتلە سیاسیەكانی دیكەدا ئەوەیە بەرێز تاریق هاشمی هەمان پۆستی پێشوو وەردەگرێتەوە، واتە پۆستی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق) هەر دەربارەی وتوێژەكانی نێو لیستی ئەلعراقیە كە هەم بەشداربوونیان گرنگە و هەمیش ئەو پۆستانەش گرنگن كە داوای دەكەن، لە خاتوو عالیە نسەیفمان پرسی ئایا لە پۆستە وەزارییەكاندا ئێوە چۆن خۆتان ئامادەكردووە و بەنیازن كام لە پۆستە وەزارییەكان بۆ ئێوە بێت؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا خاتوو عالیە پێی وتین: ((دوای ئەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران یەكلاكرایەوە، ئەوە ئاشكرابووە كە ئەلعێراقیە پۆستی جێگری سەرۆك كۆمار و جێگری سەرۆك وەزیران و وەزارەتی دەرەوە دەبات، هەروەها وەزارەتێك یان دو وەزارەتی سیادی، دواتر كۆمەڵێك لە وەزارەتە خەدەمیەكان لە پۆلێنی یەكەم و دووەم.

هەروەها ڕێككەوتن كراوە كە لە دوای جەژنی قوربان- دوای ئەوە بەڕێز عەللاوی لیژنەیەكی بە سەرۆكایەتی بەڕێز جەمال بەتیخ پێكهێنا- لایەنەكانی ناو ئەلعێراقیە كەسێك دیاری بكەن بۆ ئەوەی گفتوگۆ لە بارەی ئەم پۆستانەوە بكات، واتە بۆ یەكلاكردنەوەی ئەوەی چ وەزارەتێك دەدرێت بە ئەل عێراقیە و دواتر ناو دیاری دەكرێت.)) سەبارەت بە پۆستی هەردوو وەزارەتی ناوخۆ و بەرگریش كە ئێستا بانگێشە بۆ ئەوە دەكرێت ئەم دوو وەزارەتە بدرێتە دوو كەسی بێلایەن، پەرلەمانتاری ئەلعراقیە عالیە نسەیف پێی راگەیاندین : ((ئەم وەزارەتانە بە پێی سیستمی خاڵەكان یەكلادەكرێنەوە، واتە ئەم وەزارەتانە ملكەچی گفتوگۆ و تەوافوقە سیاسیەكان نین، لەم سۆنگەیەوە دەبێت بدرێنە كوتلەیەكی سیاسی، كە ئەم دوو وەزارەتە دە خاڵیان هەیە، لەبەر ئەوە دەبێت كوتلە سیاسیەكان كەسێكی سەربەخۆ بپاڵێون كە ئێمە دەزانین لە نێو كوتلە سیاسیەكاندا كەسانی سەربەخۆ بوونیان هەیە، واتە دەكرێت ئەم وەزارەتانە بدرێتە لایەنێكی سیاسی بە مەرجێك ئەو لایەنە كەسێكی سەربەخۆ بپاڵێوێت بۆ ئەم پۆستە.))

لە پرسیارێكی دیكە و سەبارەت بەوەی ئەمجارە پۆستی وەزارەتی دەرەوەش بە كورد نادرێتەوە عالیە نسەیف وتی: ((لەگەڵ ئەوەی ئێمە ئەوە ڕەتدەكەینەوە كە پۆستەكان لەسەر بنەمای تائیفی دابەشبكرێت، بەڵام لە ئێستادا ڕەزامەندییەكی مەبدەئی هەیە لە بارەی ئەوەی ئەم پۆستە بدرێتە لیستی ئەلعێراقیە.))



ئەنجوومەنی سیاسەتە ستراتیژییەكان تەنیا بۆ ئەم خولەیە
د. فالح فەیاز سەركردەی تەیاری ئیسلاحی سەر بەئیبراهیم جەعفەری و پەرلەمانتاری هاوپەیمانی نیشتمانی عێراقی لە لێدوانێكی تایبەتیدا بۆ گوڵان ئاماژە بەوە دەكات بەپێی ئەو رێككەوتنە سیاسیەی ئیمزاكراوە ئەنجوومەنی سیاسەتە ستراتیژییەكان تەنیا بۆ ئەم خولەیە، هەربۆیە لەمیانەی لێدوانەكەیدا بۆ ئەم راپۆرتەی گوڵان د.فالح بەمجۆرە سەبارەت بە هەوڵەكانی ئێستا بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق هاتە ئاخافتن و وتی: ( ئێستا هەموو لایەك سەرقاڵی ئامادەكاریە بۆ دەستنیشانكردنی پاڵێوراوەكانیان، ئەوەی پەیوەست بێت بە بەڕێز سەرۆك وەزیران و هاوپەیمانی نیشتیمانیەوە، ئەوا بە پێی زانیاریەكانی من دەستیان كردوە بە دەستنیشانكردنی ئەو وەزارەتانەی لە ئارادان و پێشنیاركردنی ژمارەیەك خاڵ بۆ پۆستە سەرۆكایەتی، پەرلەمانی و وەزاریە جیاوازەكان و دابەشكردنی وەزارەتەكان بە پێی ئیستیحقاقی هەڵبژاردن، ئەویش لەسەر بنەمای كۆمەڵە خاڵێكی دیاری كراو، كە هەر كۆمەڵە كورسیەك لە پەرلەماندا خاڵێكی بۆ دادەنرێت. دواتر گفتوگۆكان چڕدەبنەوە، یەكەم لە بارەی دیاری كردنی ئیستیحقاقی هەڵبژاردن لە ڕووی ژمارەی وەزارەتەكان، دواتر ئەوە یەكلادەكرێتەوە هەر كوتلەیەك چەند وەزارەتی پێبدرێت و پاشان سەڵاحیەتی سەرۆك وەزیرانە ناوەكان قبوڵ بكات، بە تایبەتی پاڵێوراوەكانی هاوپەیمانی نیشتمانی، كە لێرەدا ئەوە دەكرێتە پێوەر دەبێت ئەو پاڵێوراوە كەسێك بێت باوەڕی بە بەرنامەی حكومەتەكە هەبێت. هەروەها دەبێت ئەوە بڵێین ڕاستە هەر كوتلەیەك سەرپشكە لەوەی چ پاڵێوراوێكی هەبێت، بەڵام دەبێت ئەو كەسە گفتوگۆی لەسەر بكرێت، ئەمەش دەبێتەهۆی ئەوەی تا دوا ڕاددە لە مەترسی موحاسەسە كەمبكرێتەوە و هەروەها ئەمەش بە باشترین شێوە زەمانەتی ئەوە دەكات كە باشترین كەفائەت لە وەزارەتەكەدا بخرێتەگەڕ، ئەویش لە چوارچێوەی ئیستیحقاقی هەڵبژاردندا. سەبارەت بە ئەنجوومەنی سیاسەتی ستراتیژیەكانیش، بێگومان ئەمە پۆستێكی گرنگە، لەبەر ئەوەی دەسەڵاتی جێبەجێكردنی هەیە، هەروەها سەنگێكی هەڵبژاردنیشی هەیە، من پێم سەیرە كە لێدوان لە بارەی ئەوەوە دراوە ئەم پۆستە هیچ قورساییەكی هەڵبژاردنی نییە، ئەمە دروست نییە لەبەر ئەوەی گفتوگۆی لە بارەوە كراوە و دەسەڵاتی هەیە و سەنگی هەڵبژاردنیشی هەیە.هەر بۆیە ئەگەر بە پێی ڕێككەوتنە سیاسیەكە بێت ئەم ئەنجوومەنە تەنیا پەیوەستە بەم دەورەی هەڵبژاردنەوە، واتە ئەمە ڕێككەوتنێكی مەرحەلیە» پەیوەستە بە قۆناغێكی دیاری كراوەوە» لە چوارچێوەی پێكهێنانی حكومەتی شەراكەتەدا. بەڵام ئەگەر عێراق سەقامگیربوو، ئەگەر پرۆسە سیاسیەكە سەقامگیربوو، ئەوا ئەو كاتە تەنیا كار بە چوارچێوە دەستوریە بڕیارلێدراوەكان دەكرێت، واتە تەنیا لەم چوارچێوە دەستوریانەدا هاوسەنگی ڕادەگیرێت و دەرفەتی بەشداری كردن دەڕەخسێنرێت.)) سەبارەت بە چۆنیەتی دابەشكردنی پۆستە وەزارییەكان بە تایبەتی ئەو وەزارەتانەی پێیان دەگوترێت وەزارەتی سیادی، د.فالح بەمجۆرە ئەم مەسەلەیەی بۆ گوڵان روونكردەوە و وتی : ((هەروەك پێشتر پەیڕەوكراوە، هاوپەیمانی كوتلە كوردستانیەكان وەزارەتێكی سیادیان پێدەدرێت، بە هەمان شێوە لیستی ئەلعێراقیە و هاوپەیمانی نیشتمانیش وەزارەتێكی سیادیان پێدەدرێت و دواتر باقی وەزارەتەكانی دیكە لەسەر بنەمای ئیستیحقاقی هەڵبژاردن یەكلادەكرێنەوە، واتە هاوپەیمانی كوتلە كوردستانیەكان وەزارەتێكی سیادی پێدەدرێت كە دواتر ڕێككەوتنی لەبارەوە دەكرێت. هەروەها یەكێك لە پۆستەكان جێگری سەرۆك وەزیرانیش دەدرێت بە هاوپەیمانی كوتلە كوردستانیەكان.))سەبارەت بە وەزارەتەكانی بەرگری و ناوخۆش پەرلەمانتاری تەیاری ئیسلاح پێی وابوو كە ((بە پێی بەرنامەی سەرۆك وەزیران و هاوپەیمانی نیشتمیانی ئاڕاستەكە بە شێوەیەكە وەزارەتە ئەمنیەكان و دەزگا هەواڵگریەكان بدرێنە كەسانی سەربەخۆ، واتە ڕاستە دەبێت بە تەوافوق بێت و هاوسەنگی نێوان پێكهاتەكان بپارێزرێت، بەڵام دەبێت دووربێت یان لە دەرەوەی موحاسەسەی سیاسی بێت بۆ ئەوەی مەلەفی ئەمنی بە شێوەیەكی پیشەگەرانە ئیدارە بكرێت. ئەمەش ئاڕاستە و بەرنامەی سەرۆك وەزیران و هاوپەیمانی نیشتمانیە بۆ ئەوەی كەسانی سەربەخۆ ئەو پۆستانە وەربگرن.)) بەڵام پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا بەشداری كورد لەم پرۆسەیە و چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا ئاستەنگی ئەو تۆی دێتە پێش كە چاوەڕوان نەكراو بێت؟ سەبارەت بەم مەسەلەیەش پرۆفیسۆر فیبی مار بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستە روو و وتی : ((من زۆر بەوریاییەوە دەتوانم بڵیم گەشبینم، بەڕای من پڕۆسەكە بەشێوەیەكی لەسەرخۆ و بە نایەكسانی بەڕێوەدەچێت، لەبەرئەوەی هەندێك لە ناوچەكان لە ناوچەكانی تر باشتر دەبێت و بایەخی زیاتریان پێ دەدرێت. بەڵام ئەگەر بێت و هاووڵاتییە عێراقییەكان بتوانن لەگەڵ حكومەت هەماهەنگ و هاوكاربن و ئامادەباشییان تێداهەبێت بۆ سازشبوونەوە، ئەوكات پێشكەوتنی بەرچاو ئەنجام دەدرێت. هەر لەساڵانی 2007 و 2008ەوە پێشوەختە پێشكەوتن روویداوە و پڕۆسەكە زۆر لەسەرخۆیە و بەو خێراییە بەڕێوەناچێت و بارودۆخەكان بەرەو باشتر بڕوات و لەوە دڵنیام كە لەم هاوكێشەیەدا كوردەكان دەتوانن رۆڵێكی زۆر گرنگ بگێڕن، لەبەرئەوەی زۆربەی كێشەكانی عێراق پەیوەستە بە یاسای هایدرۆكاربۆن یەكلاكردنەوەی ناوچە ناكۆكی لەسەركراوەكان. هەربۆیە، ئەم لایەنانە دەبێت بەمایەی بایەخ بۆ ئێوەی كورد لە كوردستان و هەروەها لەلایەن حكومەتی ناوەندیش لە بەغدا. بەو شێوەیەش من رۆڵی بەڕێز «بارزانی» و پڕۆسەی پێكهێنانی حكومەت بە شتێكی زۆر پۆزەتیڤ دادەنێم)).