- بەڕێز د.فوئاد حوسێن سەبارەت بەپشتگیری ئیدارەی ئەمریكا لە دەستپێشخەریەكەی سەرۆك بارزانی لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گۆڤاری گوڵان بەمجۆرە رای خۆی دەربڕی و وتی: (بۆ پشتگیری لەدەستپێشخەرییەكەی سەرۆك بارزانی، نەك هەر ئەمریكا بگرە دوێنێ(27/10) میسر پشتگیری لێكرد، ئەمڕۆ (28/10) توركیاش پشتگیری خۆی راگەیاندو وڵاتانی تریش پشتگیری لێدەكەن، هەروەها رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان پشتگیریی لێدەكەن، ئەم پشتگیری و هەڵوێستانە خۆی لەخۆیدا سەركەوتنێكە بۆ ئەو دەستپێشخەرییەی جەنابی سەرۆك و سەرۆكی كوردستان و خەڵكی كوردستان، ئەمەش قورسایی كورد لەنێو عێراق و دەوڵەتانی هەرێمی و نێودەوڵەتی لەدنیای دەرەوە نیشان دەدات، هەر لەسەرەتاشەوە كە جەنابی سەرۆكی هەرێم دەستپێشخەرییەكەی كرد، بۆ ئەوە بوو كەهەموو لایەك كۆبكاتەوەو لەسەر بنەمای بەرنامە گفتوگۆ بكرێت، چونكە تا ئێستا لایەنەكانی عێراقی بەچوار و پێنج قۆڵی یا شەش قۆڵی دانەنیشتبوون، هەر لایەك لەگەڵ لایەنێكی تر و زۆربەی جاریش سەرۆكەكانیان بەتەنیایی لەگەڵ یەكتر دادەنیشتن و گفتوگۆیان دەكرد و بەو شێوەیەش هاوپەیمانێتی دروست نابێت، هەتا ئەگەر هاوپەیمانیش دروست بێت، حكومەتی هاوپەیمانی بەمشێوەیە دروست نابێت، چونكە لەحكومەتی هاوپەیمانێتی باس لەبەرنامەو هەیكەلی حكومەتەكە دەكرێت، ئەگەر حكومەتێكی هاوپەیمانیش بێت هەموو لایەك پێكەوە دادەنیشتن. ئێستاش دانوستاندن و گفتوگۆ بەردەوامە رێگەیەكی دوور و درێژ لەبەردەمماندایە، رەنگە لەكۆتایی چارەسەرێكی تەوافوقی بێت، بەشێوەیەكی گشتی چارەسەرێكی تر نییە بۆ دەرچوون لەم كێشەی كە لەعێراق هەیە، جگە لەوەی پێكەوە دابنیشن لەژێر چەتری دەستپێشخەرییەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كۆببنەوە)).

لەبەشێكی دیكەی لێدوانەكەیدا و سەبارەت بەو كۆبوونەوانەی كە هەفتەی رابردوو لە ئاكامی سەردانی لایەنە عێراقییەكان بۆ هەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو، وتەبێژی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان وتی: (ئەم مەسەلەیە چەند تەوەرەێك لەخۆ دەگرێت؛ لایەك تایبەتە بەهاتنی سەركردەی هێزە سیاسییەكانی عێراق بۆ هەرێمی كوردستان، ئەمەش ئەوە دەردەخات كە هەرێمی كوردستان پێگەی گرنگی هەیە، تەنانەت پێش یەك دوو ساڵ لەمەوبەر یەك دوو كەس لەو سەركردە سیاسییانەی بەم دواییە هاتنە لای جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەمیدیاكان باسی ئەوەیان دەكرد رۆڵی كورد لاواز بووەو وەك پێشان نەماوەو ناتوانێت مەسەلەكان یەكلایی بكاتەوە، بۆیە هاتنی ئەو هەموو سەركردەیە ئەوە دەخاتە روو كە رۆڵی كورد كاریگەرە، هەر بۆیەش هەموویان هاتنە كوردستان. تەنانەت كەسانێك لەو سەركردانە هاتنە لای جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە بە هزرو عەقڵ و سیاسەتیان دژی كورد بوون. بەڵام ئەم سەردانانە نەك تەنیا سەركەوتن بوون بۆ كورد، بەڵكو بەگشتی بۆ هەموو عێراق، بۆ ئەوەی بتوانن پێكەوە باسی هەموو مەسەلەكان بكەن)).

دەربارەی ئەوەی ئایا ئەو كۆبوونەوانەی ئەنجامدراون ئاكامێكی ئیجابی ئەوتۆیان لێكەتۆتەوە؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەشدا د.فوئاد حوسێن ئاماژەی بەوەكرد و وتی: ((ئەم كۆبوونەوانە كۆمەڵێك دەرئەنجامی لێدەكەوێتەوە، لەگەڵ ئەوەی بنەمای گفتوگۆكردن و وتووێژەكان تایبەتە بەدامەزراندنەوەی حكومەتی نوێی عێراق و هاوپەیمانێتییەكان، لەلایەكی ترەوە هاتنی شاندی ئەمریكی بەسەرۆكایەتی ئەنتۆنیۆ بلینكن كە راوێژكاری نەتەوەیی جێگری سەرۆكی ئەمریكایەو دۆسێی عێراقی لەدەست دایە، كە رۆڵی كورد و سەركردایەتی سیاسی كوردیان زۆر بە بەرزی نرخاند كەتێیدا رۆڵی جەنابی سەرۆكی هەرێم دیار و لەبەرچاوە، هەروەها باسی دەستپێشخەرییەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێمیان كردو پاڵپشتیان لێكرد، دواتر دووپاتكردنەوەی ئیلتزاماتی ئیدارەی ئەمریكایە بۆ ئیدارەی هەرێمی كوردستان و پاڵپشتیكردن و پاراستنی خەڵكی هەرێمی كوردستان، ئەمەش بۆ ئێمە زۆر گرنگ بوو، چونكە شاندەكە كەبەناوی سەرۆك ئۆباماو جۆبایدنی جێگری سەرۆك قسەیان كرد، دووبارە ئەمریكییەكان ئیلتزاماتی خۆیان بەرامبەر گەلی كوردستان و ئیدارەكەی دووپاتكردەوە)).

پرۆفیسۆر مارینا ئوتاوای كە ئێستا تۆژەری باڵایە لە ئامۆژگای كارینجی و بەڕێوەبەری پرۆگرامەكانی دیراسەتی سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لەهەمان ئامۆژگا، یەكێكە لە شرۆڤەكارە دیارەكانی سیاسەتی ئەمریكا لە عێراقدا لەسەر ئاستی جیهان و خاتوو مارینا یەكێك بووە لەو پسپۆرانەی كەبەشداری لە نووسینەوەی راپۆرتی دیراسەتی عێراق(بیكەر- هامیلتۆن) كردووە و ئێستاش بەردەوامە لەسەر گرێدانی سیمینار و توێژینەوەی زانستی لەسەر باری سیاسی لە عێراقدا سەبارەت بە بارودۆخی ئێستای عێراق، خاتوو ئۆتاوای لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان بەمجۆرە رای خۆی دەربڕی و وتی: (بارودۆخی ئەمڕۆی عێراق زۆر مەترسیدارە، وڵاتەكە ژمارەیەك كێشە و گرفتی هەیە و پێویستیی بە چارەسەرە، هاوكات تاكو ئەمڕۆش كە ئەوە خەریكە دەبێت بە هەشت مانگ پاش ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكان، بەڵام هێشتا حكومەت پێكنەهێنراوە. لەبەرئەوەی حكومەتی ئێستای عێراق دەسەڵاتەكانی بەسەر حكومەت لەمانگی كانوونی دووەم-دا ئێكسپایەر دەبێت، هاوكات وڵاتەكەش خەریكە دەبێت بە ساڵێك هێشتا خاوەن حكومەتێكی كارا و بەهێز نییە كە لەتوانایدا هەبێت بڕیار لەسەر لایەنە گرنگەكان بدات، هەربۆیە ئەم دۆخە زۆر مەترسیدارە).

سەبارەت بە دەستپێشخەرییەكەی ‏بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستانیش لەم بارودۆخە ئاڵۆزەی عێراقدا ئۆتاوا ئەم دەستپێشخەرییەی بەگرنگ وەسف كرد و وتی: (بەڕای من «بارزانی» سەرۆكێكی زۆر ژیرە، لەبەرئەوەی تێڕوانینی هەیە و لە مەسەلەكان تێدەگات. هەموومان دەزانین كە ئەگەر كوردەكان بڕیاربدەن پاڵپشتیی لە»مالیكی»یش بكەن، و نوینەرانی سەدریش بەشداربن، ئەوا ناتوانن حكومەتێكی كارا پێكبهێنن لەبەرئەوەی پێكهێنانی حكومەتێك بەبێ نوێنەرایەتیی پێكهاتەی سوننەكان حكومەتێكی جێگیری لێ دەرناچێت. هەربۆیە پێموایە كە «بارزانی» هەنگاوێكی راست و دروستی هەڵگرتووە كە بانگەشە بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی نیشتمانی دەكات... گرنگی حكومەتی نیشتمانیش بۆ زۆربەی ئەو وڵاتانەی كە بە دیاردەكانی توندوتیژی و پێكداداندا تێدەپەڕن سوودێكی زۆری هەیە و یاردەدەر دەبێت لە بەرەوپێشەوەبردنی باری سەقامگیریی وڵاتەكە. پاش جەنگی جیهانیی دووەم زۆربەی وڵاتە ئەوروپییەكان لە خولە سەرەتاییەكاندا هەڵسان بە پێكهێنانی حكومەتی یەكێتیی نیشتمانی. پێموایە دوای تێپەڕینی ماوەیەكی زۆر بەسەر بونیادی دیموكراتیدا، سیستەمی دیموكراسی پێویستیی بە سەرهەڵدانی ئۆپۆزسیۆن دەبێت. بەڵام جیاوازییەكی گەورە هەیە لەنێوان قۆناغی توندوتیژی و قۆناغی سەقامگیری، لەم چوارچێوەیەشدا بۆ ئێستای عێراق پێكهێنانی حكومەتێكی یەكێتی نیشتمانی زۆر باشە. بەڵام بەڕای من پێداگرتنی «مالیكی» لەسەر مانەوەی وەك سەرۆك وەزیران، تاكە هۆكار نییە، بەڵام فاكتەرێكی سەرەكییە لە دواكەوتنی پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت. ئەگەر لەیادتان مابێت لەساڵی 2006دا «مالیكی» بەربەستەكانی شكاند كە رێگر بوون لەبەردەم پێكهێنانی حكومەت، ئەوەش بە هەڵبژاردنی «مالیكی» بوو وەك سەرۆك وەزیران و ئەوكات بەو چاوە سەیری «مالیكی» دەكرا وەك سەرۆك وەزیرانێكی لاواز. هەربۆیە، پێموایە كە ئەگەر بێت و سەرۆك وەزیرانێكی تری لاواز بوونی هەبێت، ئەوكات زۆر بەئاسانی دەتوانرێت رێككەوتن ئەنجام بدرێت لەسەر پێكهێنانی حكومەت. ئەمڕۆ «مالیكی» پێی دادەگرێت لەسەر مانەوەی وەك سەرۆك وەزیران، ئەمەش وەكو هەڕەشەیەكە بۆ پارت و لایەنەكانی تر. لێرەدا دەمەوێ ئاماژە بە خاڵێكی گرنگ بكەم، ئەگەر هات و «مالیكی» دووبارە كرا بە سەرۆك وەزیران، ئەگەرێكی بەهێز هەیە كە بۆ ماوەیەكی زۆر درێژ لەو پۆستەدا بمێنێتەوە. بەواتایەكی تر، ئەگەر هات و «مالیكی» دووبارە كرا بە سەرۆك وەزیران، ئەوكات نەك تەنیا بۆ 4 ساڵی داهاتوو، لەوەش دڵنیام كە پارتە سیاسییەكان لەم مەترسییەدا بەئاگان، كە پاش 4 ساڵی داهاتوودا لادانی «مالیكی» لە پۆستی سەرۆك وەزیران زۆر زەحمەت دەبێت، لە ئێستا)).

سەبارەت بەرۆڵ و پێگەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەم پرۆسەیەشدا خاتوو مارینا وتی: (ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بایەخ بە چارەسەری كێشەكانی عێراق دەدات، لەبەرئەوەی ئەمریكا حەز ناكات ئێران دەسەڵاتێكی بەهێزی لە عێراقدا هەبێت. ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا تا راددەیەكی زۆر كەم گرنگی بە سیاسەتی ناوخۆیی ئێران دەدات، بەڵام خوازیار نییە ئێران دەسەڵات بەسەر حكومەتی عێراق بسەپێنێت. هەربۆیە، كاتێك «موقتەدا سەدر» پشتگیریی بۆ «مالیكی» راگەیاند، كاربەدەستەكان لە «واشنتن» بەهیچ شێوەیەك دڵخۆش نەبوون بەو راگەیاندنە، لەبەرئەوەی ئەوان پێیانوایە كە هاوپەیمانێتییەك كە «مالیكی» و «موقتەدا سەدر»ی تێدا بێت، لە ئێران زۆر نزیكە. هەر بۆیە بەڕای هەموو لایەنە سیاسییەكان كە لە حكومەتی هاوبەش-دا بەشداردەبن، هەر یەكێكیان هەوڵدەدات لەپێناو گرەنتیكردنی وەڵامدانەوە بۆ خواست و داواكارییەكانیان، ئەمەش شتێكی رەوا و ئاساییە، بەڵام لەو بڕوایەدام كە هەندێ لە داواكاریی كوردەكان لەوانەیە جێبەجێ نەكرێت. ئەگەر هەڵە نەبم كورد داوای گرەنتیی كردووە و وتویەتی ئەگەر پشتگیریم لە حكومەت نەكرد و كشامەوە، دەبێت حكومەتەكە هەڵبوەشێندرێتەوە. ئەمە شتێكی نادەستووریە و داواكارییەك نییە كە بتوانرێت جێبەجێ بكرێت. ئەگەر نەتوانرێت زۆرینەی دەنگەكانی پەرلەمان وەدەستبهێنرێت، تەنیا ئەو كاتە حكومەتەكە دەڕووخێت و هەڵدەوەشێندرێتەوە. بەڵام ناكرێ بڕگەیەك یان مەرجێك دابنرێت و بڵێت: «حكومەت دەڕووخێت تەنیا لەبەر ئەوەی كوردەكان پشتگیریی خۆیان راكێشاوەتەوە.» هەربۆیە، بەڕای من پێویستە كوردەكان زۆر وریا و بەئاگابن و زۆر نەڕۆن لەمیانی پێشكەشكردنی داواكارییەكانیان. لێرەشدا بەپێویستی دەزانم بڵێم كە ئێستا زۆر پێویستە لەسەر هەموو لایەنەكان پابەندبن بە دەستوور. ئەمڕۆ عێراق دەستووری هەیە و هەڵبەتە دەستوور مایەی هەمواركردنە، ئەویش مانای ئەوەیە كە پێویستە پەرلەمان سەرلەنوێ دەست بكات بە ئەنجامدانی دانیشتنەكانی، بەڵام پێموایە كە ئەوە بارێكی زۆر مەترسیدارە كە سەرۆك وەزیران دەستوورەكە فەرامۆش بكات)).