هەڵەبجە وەكو پارێزگایەكی نوێ پێویستی بە ئاوڕلێدانەوەی زیاتر هەیە، هەرچەندە حكومەتی هەرێمی كوردستان 30 ملیار دیناری بۆ پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان و ئاوەدانكردنەوەی ئەم پارێزگایە تەرخان كردووە، بەڵام لە بودجەی ساڵی 2021 خەڵكی هەڵەبجە چاوەڕوانی زیاترن لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، بۆ قسەكردن لەسەر پێداویستی و پڕۆژەكانی هەڵەبجە گوڵان چەندین پرسیاری ئاراستەی ئازاد تۆفیق پارێزگاری هەڵەبجە كرد، لێرەدا پوختەی قسەكانی بڵاودەكەینەوە.

داواكارین لە بودجەی 2021ی كوردستاندا بڕە پارەیەكی زیاتر بۆ بووژانەوەی پارێزگای هەڵەبجە تەرخان بكرێت


* دوای تێپەڕبوونی حەوت ساڵ بە سەر بەپارێزگابوونی هەڵەبجەدا، ئایا دەتوانین بڵێین لە ئێستادا هەڵەبجە وەكو پارێزگایەك مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت؟
- هەڵەبجە پێش ئەوەی پارێزگا بێت، پرس و پرسەیەكی نیشتمانی و نەتەوەییە؛ خەڵكەكەی جگە لەوەی لە بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان مێژوو و خەباتێكی زۆریان هەبووە و، لەم پێناوەشدا قوربانییەكی زۆریان داوە، لە مێژووی ئەدەب و رۆشنبیریی كوردیشدا رۆڵێكی باڵایان هەبووە، مێژووی ئەدەبی كوردی بە بێ گۆران و نالی و قانع و مەولەوی و تایەر بەگ و ئەحمەد موختار و دەیان شاعیر و نووسەر و رۆشنبیر و هونەرمەندی ئەم شارە نانووسرێتەوە. هەڵەبجە لە 16ی ئاداری 1988 كەوتە بەر هێرشی چەكی كۆمەڵكوژی گازی ژەهراوی و خەڵكەكەی زۆر بە دڕندەیی كیمیاباران كران، لەم هێرشەدا 5000 لە رۆڵەكانی هەڵەبجە شەهید بوون و، دەیان هەزار كەسی دیكە بریندار بوون و، تائێستا زیاد لە 200 منداڵ بێسەروشوێنن، كاریگەریی و شوێنەواری گازی ژەهراوی لەسەر ژینگەكەی شارەكە هێشتا هەر ماوە، لە كیمیابارانكردنی هەڵەبجە و دەڤەرەكە نەك تەنیا كۆمەڵكوژی ئەنجام درا، بەڵكو شارەكە و تەواویی سنوورەكەش وێران و تەخت كرا و تا ساڵی 1991 ناوچەیەكی موحەرەمە و چۆڵكراو بوو. لەم روانگەیەوە هەڵەبجە سیمبولێكی نەتەوەیی و نیشتمانییە و پێویستی بە پاڵپشتیی كوردستان و عێراق و نێودەوڵەتی هەیە، هەڵەبجە هەموو مرۆڤایەتی خاوەنیەتی و بووە سیمبولێك دژی بەكارهێنانی چەكی كۆمەڵكوژی. كاتێكیش حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاری بەپارێزگابوونی هەڵەبجەی دا، لەبەر خاتری كەسوكاری قوربانییانی كیمیاباران بووە و وەكو ئەمەكێك بووە بۆ خانەوادەی شەهیدانی كیمیاباران.
ئەوە بوو لە مانگی 4ی 2014 بە فیعلی هەڵەبجە دەبێتە پارێزگا، بەداخەوە لەمانگی 6ی 2014 داعش مووسڵ داگیر دەكات و شەڕی داعش بەرۆكی عێراق و هەرێمی كوردستانیشی گرت، ئەم شەڕەش هاوكات دەبێت لەگەڵ دابەزینی بەهای نەوتی خاو و بڕینی بودجە و مووچەی كوردستان لەلایەن حكومەتی عێراقەوە و تا 2020 و ئێستاشی لەگەڵدا بێت، هەر گرفت و قەیرانی بڕینی بودجە بەردەوامی هەیە. راستە قەیرانی دارایی و ئابووری كاریگەریی لەسەر هەرێم و هەموو پارێزگا و شارەكانی كوردستان هەیە، بەڵام بۆ ئێمە زیانێكی گەورە بوو، چونكە جگە لەوەی هەڵەبجە پارێزگایەكی نوێیە و پێویستی بە دەیان پڕۆژە و كار هەیە، هاوكات شوێنی شەڕی گەورە بووە و سەرباری كیمیابارانكردنی شارەكە تەواوی سنوورەكەمان وێران و خاپوور كراوە. لە ئێستادا هەوڵەكانمان بەردەوامن بۆ ئاوەدانكردنەوەی زیاتری پارێزگاكە و لەم ماوەیەدا حكومەتی هەرێمی كوردستان بە سوپاسەوە بۆ بەڕێز سەرۆكی حكومەت و بەڕێز جێگری سەرۆكی حكومەت و ئەنجومەنی وەزیران كە 30 ملیار دیناریان بۆ پڕۆژەكانی هەڵەبجە تەرخان كرد، بەڵام قووڵیی برینەكانی هەڵەبجە و وێرانبوون و پەراوێزخستنی ئەم دەڤەرە لە ساڵانی رابردوو ئەو بڕە پارەیە بەشی هەموو پێداویستی و پرۆژەكانمان ناكات، ژێرخانی ئەم پارێزگایە پێویستی بە پاڵپشتی و خەمخۆری زیاتر هەیە، بۆ ئەوەی ئاوەدان بكرێتەوە و خزمەتگوزاریی زیاتر پێشكەش بە خەڵكەكەی بكرێت، داواكارین لە بودجەی 2021 بڕە پارەیەكی زیاتر بۆ بووژانەوە و ئاوەدانكردنەوەی هەڵەبجە تەرخان بكرێت.
* ئایا تاچەند پارێزگای سلێمانی پاڵپشتی و دەستی هاوكاری و یارمەتیدانی پێشكەش بەم پارێزگا نوێیە كردووە، بەو پێیەی ئێوە لەو پارێزگایە جیابوونەتەوە؟
- پارێزگای سلێمانی بۆ ئێمە پارێزگای دایكە، لەكاتی دیاریكردنی سنووری پارێزگاكەش قەزاكانی سەید سادق و پێنجوێن و هەڵەبجەی تازە پێیان باش بوو لەگەڵ ئیدارەی سلێمانی بمێننەوە، بۆیە بەو پەڕی سینگفراوانی و رێزگرتن لە داخوازییەكانیان داواكارییەكەیان قبووڵ كرا و لە ئێستادا هیچ كێشەیەكی سنووری ئیداریی پارێزگامان لەگەڵ ئیدارەی سلێمانی نییە.
* وەكو یەكەمین پارێزگای هەڵەبجە باسی پێداویستی و پڕۆژەكانی پارێزگاكەت كرد؛ ئایا گرنگترینی ئەو پڕۆژانەی كە خەڵكی هەڵەبجە داوا لە ئێوە دەكەن چین و، ئێوەش داوای چی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەن؟
- هەڵەبجە كە ژمارەی دانیشتووانەكەی 140 هەزار كەسە و بەسەر ناوەندی شاری هەڵەبجە و ناحیەكانی سیروان و خۆڕماڵ و بیارە و پەمۆ دابەش بوون و ناوچەیەكی كشتوكاڵی و گەشتیاریی گرنگە، وەكو ئاماژەم پێ كرد، لەبەر وێرانبوونی ژێرخانەكەی و تا ساڵی 1991 ناوچەكە چۆڵ بووە و بە شەڕێكی كاولكاردا تێپەڕ بووە، بۆیە پرۆژەی زۆری پێویستە. ئێمە هەر لە ناحیەی بیارە و بەمۆوە پڕۆژەمان پێشكەش كردووە، تاوەكو ناحیەكانی دیكەی سیروان و خۆڕماڵ و ناوەندی سەنتەری هەڵەبجە، ئەو 30 ملیار دینارەی بۆ هەڵەبجە تەرخان كرا، هەنگاوێكی باش بوو. ئومێدەوارین لە داهاتوودا پارەی زیاتر بۆ هەڵەبجە تەرخان بكرێت، چونكە هەڵەبجە لەهەموو بوارێكدا پێویستی بە خزمەت و پڕۆژەی كشتوكاڵی و شارەوانی و رێگاوبان و كارەبا و پەروەردە و تەندروستی هەیە. بۆ نموونە لە بواری كشتوكاڵ هەڵەبجە پێویستی بە سایلۆ و كۆگای ساردكەرەوە و كارگەی لەقوتوونان و دۆشاوی تەماتە هەیە، لە پەروەردە پێویستمان بە نۆژەنكردنەوەو دروستكردنی قوتابخانە هەیە، لە تەندروستی پێویستمان بە بنكەی تەندروستی هەیە، لە ئاو و ئاوەڕۆ و شەقام و رێگاوبان پێویستیمان بە پرۆژەی نوێ هەیە، لە بواری كارەبا پێویستیمان بە راكێشانی تۆڕی دابەشكردنی كارەبا بۆ چەند گەڕەكی نوێ هەیە.

* خۆشبەختانە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەنیازە داهاتی كوردستان هەمەجۆر بكات و جگە لەداهاتی نەوت، رووبكاتە بووژانەوەی كەرتی كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری، سەبارەت بە كەرتی كشتوكاڵ كە هەڵەبجە بە پارێزگایەكی كشتوكاڵ بەناوبانگە، ئایا چی بكرێت بۆ ئەوەی هەڵەبجە لەم بووژانەوەیەدا بەشدار بێت؟
- كشتوكاڵ بێجگە لەوەی بۆ ئابووریی كوردستان گرنگە، هەلێكی كاری فراوان و زۆریش بۆ خەڵكی دەستەبەر دەكات، ئێمەش ناوچەكەمان دەوڵەمەندە بە سەرجەم بەروبوومە كشتوكاڵی و ئاژەڵییەكان، خۆشبەختانە سێ جار وەزیری كشتوكاڵ سەردانی كردووین و پاڵپشتی زۆری كردووین، ئەمەش پێویستی بە سیاسەتێكی وا هەیە كە كشتوكاڵ بە پیشەسازیی بكرێت، واتە گرنگی بە پیشەسازیی كشتوكاڵی و دروستكردنی كارگە و پڕۆژەی پێشكەوتوو بدرێت، هەر لە سایلۆوە تاوەكو كۆگای ساردكەرەوە و دروستكردنی كارگەی لەقوتوونان و دۆشاوی تەماتە، بۆ ئەم مەبەستەش داوامان لە وەزیری كشتوكاڵ كردووە 400 دۆنم زەوی كشتوكاڵی بكوژێنێتەوە بۆ زەوی پیشەسازی كە بۆ دروستكردنی ناوچەی پیشەسازیی لەنێوان هەڵەبجە و شارەزوور و هەورامان زۆر پێویستمانە، بۆ ئەوەی بەكاری بهێنین بۆ بووژانەوەی كەرتی پیشەسازیی كشتوكاڵی و بگرە پیشەسازییش.
* هەڵەبجە جگە لەوەی ناوچەیەكی كشتوكاڵییە، ناوچەیەكی گەشتیاریشە و ساڵانە ژمارەیەكی زۆری هاووڵاتیان روو لە ناوچە گەشتیارەكانی هەڵەبجە دەكەن؛ ئایا لە رووی گەشتیارییەوە تاچەند گرنگی بە ناوچە گەشتیارییەكان و ژێرخانی ئەم ناوچانە دراوە؟

- هەڵەبجە ناوچەیەكی كشتوكاڵی و گەشتیارییە، لەم نەورۆزەدا ژمارەیەكی زۆری گەشتیار روویان لەم پارێزگایە كرد، لە یەكی مانگی پێنجەوە بۆ 1/11 لە رۆژانی هەینی و پشووەكاندا بە سەدان و هەزاران هاووڵاتی لە ناوچە جیاجیاكانی كوردستان و عێراق و تەنانەت ئێرانەوە سەردانی ناوچە گەشتیارییەكانی هەڵەبجە دەكەن، خۆشبەختانە لەشاری سلێمانییەوە بۆ شاری هەڵەبجە رێگاوبانەكان دوو سایتە و تەنیا كێشەمان لە هەورامان هەیە كە یەك سایدە و پێویستە ئەوێش بكرێتە دوو ساید، چونكە بووژانەوەی كەرتی گەشتیاری واتا بووژانەوەی ئابووری و باشبوونی باروبژێوی ژیانی خەڵك و بەدەستهێنانی هەلی كار لە كافتریا و دووكان و ساخكردنەوەی بەروبوومەكان و بەرهەمە خۆماڵییەكان و بەرهەمی دەستی و لۆكاڵی كە ناوچەكەمان زۆر بەناوبانگە لەم رووەوە، هەروەها پردێك لەنێوان هەڵەبجە و دەربەندیخان دروست دەكرێت، كە بە كەمتر لە مەودای 50 كیلۆمەتر لە هەڵەبجەوە دەگەیتە دەربەندیخان، ئەمەش جگە لە سوودەكانی بۆ گەشتیاران سوودی بۆ جموجوڵی بازرگانییش دەبێت.

* تاچەند وەزارەتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەدەنگ بەپارێزگابوونی هەڵەبجە و كردنەوەی بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكان و ئەنجامدانی پرۆژەكانی ئەم پارێزگایەوە هاتوون؟
- وەكو پارێزگاری هەڵەبجە سەردانی بەڕێزان سەرۆكی حكومەت و جێگری سەرۆكی حكومەت و بەرپرسانی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیرە بەڕێزەكانمان كردووە، لەگەڵ هەموو ئەو بەڕێزانە كۆبوونەوەمان كردووەو باس لەگرفت و كێشەكانی هەڵەبجە و پێداویستیەكانمان كردووە، تا ئێستا لە 14 بەڕێوەبەرایەتیی گشتی كە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بڕیاری دامەزراندنی دراوە، 11ی دامەزراوە و تەنیا بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانی مین و گەشتوگوزار و رێگاوبان ماون، بڕیاریشە ئەم سێ بەڕێوەبەرایەتییە لەماوەیەكی نزیكدا دابمەزرێن، ئێمە لەگەڵ سەرجەم وەزیرە بەڕێزەكان كۆبووینەتەوە، هەڵبەتە ئەوانیش گرفت و كێشەی قەیرانی داراییان هەیە و، دەسەڵاتیان سنووردارە و لە سەردانەكانیشیاندا بۆ هەڵەبجە هەوڵیانداوە كێشە و گرفتەكان چارەسەر بكەن، لە دانیشتنێكی تایبەتیی پەرلەمانی كوردستانیشدا باس لە ئاوەدانكردنەوە و پڕۆژە خزمەتگوزارییەكانی هەڵەبجە كرا، لە بواری كارەباشدا هەموو ناحیە و گوندەكانی هەڵەبجە كارەبای نیشتمانییان بۆ راكێشراوە، تەنیا نۆژەنكردنەوە و راكێشانی تۆڕی كارەبامان پێویستە بۆ گەڕەكە نوێیەكان، هەروەها داوامان كردووە كۆلێژی پزیشكی لە زانكۆی هەڵەبجە بكرێتەوە.
* لەگەڵ ئەوەی تا ئێستا بەڕێوەبەرایەتیی گشتی مین لە پارێزگای هەڵەبجە نەكراوەتەوە، تاچەند بوونی ئەم بەڕێوەبەرایەتییە بۆ پارێزگاكەتان گرنگە، بەتایبەتی كە ناوچەی هەڵەبجە بۆ ماوەیەكی زۆر شەڕێكی گەورەی نێوان عێراق و ئێران تێیدا ئەنجام دراوە و مینێكی زۆری تێدا ماوە؟
- لە ساڵانی رابردوودا بە سوپاسەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هاوكاریی رێكخراوە پەیوەندیدارەكانی مین 90%ی كێڵگەكانی مینیان پاك كردووەتەوە، بەڵام بەو پێیەی ناوچەكەمان شەڕێكی درێژخایەنی نێوان دوو دەوڵەتی تێدا بووە، بۆیە هێشتا دەبێت هەڵمەتێكی فراوانی پاككردنەوەی مین ئەنجام بدرێت، بۆ ئەوەی ئەو كێڵگانەی كە هێشتا پاك نەكراونەتەوە، بە تەواوەتی پاك بكرێنەوە و مەترسی بۆ سەر خەڵك و شوان و گوندنشینەكان بە تەواوەتی نەمێنێت.


* ئێوە لە هەڵەبجە سێ سنووری بازرگانیتان هەیە (دووان لە بەمۆ و یەكیش لە تەوێڵە)، ئایا داواتان كردووە بكرێنە دەروازەی نێودەوڵەتی؟
-درێژیی سنووری نێوان پارێزگای هەڵەبجە و كۆماری ئیسلامیی ئێران 117 كیلۆمەترە، ئەمەش وای كردووە چەند مەرزێك لە نێوانمان هەبێت، كە دوو مەرزی لە بەمۆ و مەرزێكیشی لە تەوێڵەیە، داوامان كردووە هەموو دەروازە سنووریەكانمان بكرێنە دەروازەی نێودەوڵەتی، بەڵام بەنێودەوڵەتیكردنی دەروازە مەرجی خۆی هەیە و لە دەسەڵاتی سیادییە، واتە بە دەست دەسەڵاتی حكومەتی عێڕاقی فیدراڵییە و پەیوەندی بە كۆمەڵێك ئامانج و مەبەستی تایبەت بە ئاسایشی هەردوو وڵات و بڕیاری ئەوانەوە هەیە، هەرچەندە ئێمە داوامان كردووە، ئەم مەرزانە بكرێنە نێودەوڵەتی و كاری باشیشی تێدا كراوە، بەڵام تا ئێستا نەكراوە. هەڵبەتە جگە لە سوودە بازرگانییەكانی مەرزەكان سوودێكی زۆری بۆ هاتوچۆی گەشتیارانیش هەیە، تەنانەت لەگەڵ تەواوبوونی پردی نێوان هەڵەبجە و دەربەندیخان و نزیكبوونەوەی ماوەكە وا چاوەڕوان دەكرێت جموجوڵێكی زیاتری بازرگانی لە نێوان ئێمە و سنووری كۆماری ئیسلامیی ئێران لە دەروازە سنوورییەكانەوە دەست پێ بكات و، لە ناوەڕاستی ئەمساڵیشدا ئەم پرۆژەیە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە.
* بۆ بووژانەوەی هەڵەبجە و ئەنجامدانی پڕۆژەكان پێویستە كەرتی تایبەت هاوكار بێت، ئێوە لە هەڵەبجە تاچەند لەو پڕۆژانە بەشدارن كە لەلایەن دەستەی وەبەرهێنانی كوردستان لە پارێزگاو ناوچە جیاجیاكانی كوردستان ئەنجامی دەدات؟

- وەبەرهێنان و رۆڵی كەرتی تایبەت لەلایەن سەرمایەدارەكانی خەڵكی هەڵەبجەوە دیارە و خۆشبەختانە لە رووی خێرخوازییەوە هەر لە قوتابخانە و باخچە و كاری باشیان ئەنجام داوە، لە رووی ئابوورییشەوە كارگەی رۆن و زەیتوون و دۆشاوی تەماتە و روبە هەنار و ئاوی هەنار و چەندین بەرهەمی دیكەیان جێبەجێ كردووە، ئێمە وەكو پارێزگاری هەڵەبجە پاڵپشتی باشی وەبەرهێنەرانی ناوخۆ و بیانی دەكەین، بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەی گەورەی كارگەی پیشەسازیی خۆراكی و كارگەی لەقوتوونانی قەیسی و هەڵوژە و ترێ و دەیان جۆری دیكەی میوە كە ناوچەكەمان پێی بەناوبانگە، هەروەها داوا لە بەڕێز سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنەرانی كوردستان دەكەم، گرنگی زیاتر بە هاندانی گەورە وەبەرهێنەرەكان بدات، بۆئەوەی لە جێبەجێكردنی پرۆژە گەورەكان رۆڵیان هەبێت.