دوای پەسەندكردنی پڕۆژە یاسای چاكسازی، لە ئێستادا پەرلەمانی كوردستان خۆی بۆ كۆمەڵێك پڕۆژە یاسای نوێ و پێشنیاركراو ئامادە دەكات، بۆ ئەوەی دوای پشووی پەرلەمان گفتوگۆیان لەسەر بكرێت، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە چەند پرسیارێكمان ئاراستەی بژار كۆچەر سەرۆكی لێژنەی یاسایی پەرلەمانی كوردستان كرد، لێرەدا دەقی وتەكانی بڵاودەكەینەوە.

* لێژنەی یاسایی بە بڕبڕەی پشتی پەرلەمان دەناسرێت، هەرخۆی لەخۆیدا ئەركێكی سەرەكی و گرنگی پەرلەمان دەركردنی یاسایە، ئایا لە پەرلەمانی كوردستان تا چەند گرنگی بەم لێژنەیە دراوەو فراكسیۆنەكانی پەرلەمان تا چەند لەناو ئەم لێژنەیەدا بەشدارن؟
- نەك تەنیا لە پەرلەمانی كوردستان، بەڵكو لە پەرلەمانی عێراق و هەموو پەرلەمانەكانی دنیاش لێژنەی یاسایی پەرلەمان بە گرنگترین لێژنەكانی ناو پەرلەمان دادەنرێت، ئەركی سەرەكیی پەرلەمان پەسەندكردنی پڕۆژە یاسا و دەركردنی یاسایە، لە دوای هەمواركردنەوەی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان و زیادكردنی لێژنەكانی پەرلەمان لە 15 لێژنەوە بۆ 19 لێژنە، رۆڵ و تایبەتمەندێتی ئەم لێژنەیە زیاتر بووە، چونكە لێژنەی یاسایی بە هەماهەنگی لەگەڵ لێژنەكانی دیكە كار دەكات، لێژنەی یاسایی پەرلەمان وەكو فیلتەرێكیش وایە، بۆ ئەوەی پڕۆژە یاسایەك كە دێتە پەرلەمان لەگەڵ رێكار و ئیجرائاتی تایبەت بە پڕۆژە یاسا و پێشنیارەكانی یاسا و بڕیارەكان بگونجێت و، لەگەڵ یاساكانی دیكەدا هاودژی یەكتر نەبن. لێژنەی یاساییش لە پەرلەمانی كوردستان پسپۆڕایەتی تەواوی لەسەر ئەم بابەتە هەیە، لێژنەكەشمان لە 11 ئەندام پێكهاتووە لە سەرۆك و جێگر و بڕیاردەر و 8 ئەندامی دیكە بە نوێنەرایەتی فراكسیۆنەكانی پارتی و یەكێتی و گۆڕان و كۆمەڵ و نەوەی نوێ و پێكهاتەكان.
* ئایا پڕۆژە پێشیاركراوەكان و بڕیارەكان بە چ پێوەرێك مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، بۆ ئەوەی لێژنەی یاسایی كاری لەسەر بكات؟
- لە دەستپێكی ئەم خولەی پەرلەماندا و تا ئێستا زۆر پڕۆژە یاسا و بڕیاری گرنگ لەلایەن پەرلەمانەوە بۆ لێژنەی یاسایی ئاراستەكراون، ئاشكرایە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان، كارەكانی پەرلەمانی بۆ هەریەك لە سەرۆكایەتی پەرلەمان و لێژنەكان و سەرجەم پەرلەمانتارە بەڕێزەكان دیاری كردووە، هەر ئەو پەیڕەوەیە سنووری كارەكان و دەسەڵاتەكانی ئێمەشی دیاری كردووە، بەپێی ئەو دەسەڵاتەی كە ئێمە پێمان دراوە، تەماشای سەرجەم ئەو پڕۆژە و یاسا و پێشنیار و بڕیارانە دەكەین كە دێتە لێژنەی یاسایی و، ئەگەر مەرجەكانی یاسایی لەو پڕۆژەیە، یان پێشنیارە هەبێت، راستەوخۆ راپۆرت ئامادە دەكەین و، بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بەرزی دەكەینەوە و پڕۆژەكە بە هەموو قۆناغە یاساییەكانی خۆیدا تێپەڕ دەبێت، خۆ ئەگەر پڕۆژە یاسایەك، یان پێشنیارێك كێشەی تێدا بێت، یان بەپێی دەستووری عێراق لەگەڵ دەسەڵاتەكانی پەرلەمان نەگونجێت، ئەو پڕۆژە یاسایە رەت دەكرێتەوە، سرووشتی كارەكانی ئێمەش وایە كە هەر بڕیارێك یاسایی نەبێت، ناتوانین كاری لەسەر بكەین و پاڵپشتی بكەین، لەبەر ئەوەی هەر پڕۆژەیەك نادروستیی یاسایی هەبێت، دەرئەنجامەكەشی نادروست دەبێت، چونكە مەرجەكانی یاساییبوونی تێدا نییە، هەندێك جاریش پێشنیار و پڕۆژە یاسایەك بەرز دەكرێتەوە، كەچی لە واقیعدا ئەو بۆشاییە یاساییە لە هەرێمی كوردستاندا نییە، بەداخەوە ئەو حاڵەتەی لە كوردستان زۆر باوە، بەرزكردنەوەی پێشنیارێكە كە بارگرانی لەسەر حكومەت دروست دەكات، یان لە رووی واقیعەوە ناتوانرێت جێبەجێ بكرێت.
* مەبەستت چییە لەوەی نابێت پێشنیارە یاساییەكان بارگرانی لەسەر حكومەت دروست بكەن، یان لە رووی واقیعەوە جێبەجێكردنی زەحمەتە، ئایا هەماهەنگیی نێوان پەرلەمان و حكومەت لەم خاڵەدا چۆن رێك دەخرێت؟
- با كەمێك لەسەر ئەم خاڵە رابوەستین. ناكرێت پێشكەشكردنی پێشنیار و بڕیار تەنیا بە مەبەستی موزایەدەی سیاسیی هەندێك لە فراكسیۆنەكان و پەرلەمانتاران بێت، لە پەیڕەوی ناوخۆشدا ئاماژە بەو خاڵە كراوە، كە ناكرێت پڕۆژەی پێشنیاركراو لە رووی داراییەوە بارگرانی لەسەر حكومەت دروست بكات، چونكە خۆی لەخۆیدا حكومەت ناتوانێت 100%ی ئەو پڕۆژە پێشنیاركراوە جێبەجێ بكات، رەنگە ببێتە هۆی كەوتنەوەی قەیرانی داراییش، بەمەش زیانێكی گەورە بە بەرژەوەندیی گشتی دەكەوێت، بۆ نموونە هیچ ماقووڵ نییە فراكسیۆنێك داوا بكات، حكومەت بۆ هەر هاووڵاتییەك 10 هەزار دۆلاری بداتێ، ئەمە لە رووی واقیع و جێبەجێكردنەوە زەحمەتە و بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ و یاسا، ئەمجۆرە پڕۆژە یاسایانە نابنە یاسا.
* یاسای چاكسازی لە پەرلەمان دەرچوو، ئێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان داوای لە سەرجەم وەزارەتەكان كردووە، كارئاسانی بۆ جێبەجێكردنی بكەن، ئایا تاچەند جێبەجێكردنی ئەم یاسایە بۆ بەرژەوەندیی گشتی گرنگە؟
- خۆشبەختانە لە دەستپێكی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان توانرا یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان لەپاڵ ژمارەیەكی زۆری دیكەی یاسا هەموار بكرێتەوە، یان پەسەند بكرێن، بەڵام ئەوەی بۆ حكومەت و خەڵكی گرنگ بوو، یاسای چاكسازییە كە یاسایەكی زۆر فراوان و گشتگیرو گرنگە و پەیوەندیی راستەوخۆی بە بارو بژێوی ژیانی فەرمانبەران و خانەنشینان و هاووڵاتیانی كوردستانەوە هەیە، بەتایبەت كە ئەگەر یاسای چاكسازی لە ئەرزی واقیعدا وەكو خۆی جێبەجێ بكرێت، داهاتێكی زۆر بۆ حكومەت دەگەڕێتەوە و جۆرێك لە دادپەروەرییش لە نێوان مووچە كەمەكان و مووچە بەرزەكان و خانەنشینانی لێ بەرهەم دێت. كەواتە جێبەجێكردنی یاسای چاكسازی بۆ ئابووری و داهاتی حكومەت و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی خەڵكی كوردستان گرنگە، چونكە بە بەرزكردنەوەی توانای دارایی حكومەت كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ سوودی لێ وەردەگرن، ئێستا یاسای چاكسازی لە بەردەم حكومەتدایە بۆ جێبەجێكردن و پەرلەمانی كوردستانیش چاودێری و بەدواداچوونی بۆ دەكات.
* لەم خولەی پەرلەماندا یاسای بنبڕكردنی ماددە سڕكەرەكان و هۆشبەرەكان پەسەند كرا، ئایا دەركردنی ئەم یاسایە بۆ هەرێمی كوردستان تا چەند گرنگ بوو؟
- بە هۆی گرنگیی دەركردنی یاسای چاكسازی، زۆر لە راگەیاندنەكان بە هەمان شێوە گرنگییان بە یاسای بنبڕكردنی ماددە بێهۆشكارەكان نەدا. ئێمە یاسایەكی بەركاری ژمارە 68ی ساڵی 1985مان هەبوو كە لەگەڵ واقیعی ئێستای عێراق و هەرێمی كوردستان نەدەگونجا، ئەمە وێڕای ئەوەی حاڵەتێكی مەترسیدار لە هەرێمی كوردستان هەیە، ئەویش دەركەوتنی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان و بەكارهێنانیەتی و تادێت بەرەو زیادبوون دەچێت، گرنگیی دەركردنی ئەم یاسایەش لەم روانگەیەوە هاتووە، كە ناكرێت چیتر بەرامبەر هەڵكشانی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان و بەكارهێنانی دەستەوەستان بوەستین و زیانێكی گەورە بە گەنج و كۆمەڵگەكەمان بكەوێت.
* ئەی یاسای چاكسازی لە كەرتی تەندروستی بەكوێ گەیشتووە؟
- هەموو پڕۆژە یاسا و پڕۆژە پێشنیارێك لە چوارچێوەی خۆی گرنگیی تایبەتی هەیە، هەندێك لەو پڕۆژە یاسایانە رەهەندی نیشتمانی و ئابووری و كارگێڕی و كشتوكاڵ و چەندین بواری دیكەی هەیە، چاوەڕوان دەكرێت لەم خولەدا زۆرترین پڕۆژە یاسا و پڕۆژەی پێشنیاركراو پەسەند بكرێت، هەمووشیان بۆ رێكخستنەوەی بوارەكانی خۆیان زۆر گرنگن.
* ئایا لەو پڕۆژە یاسایانەدا، پڕۆژە یاسای بودجە تاچەند قسەی لەسەر كراوە، چونكە بێ پەسەندكردنی بودجە زەحمەتە حكومەت بتوانێت كاروبارەكانی دارایی و پەرەپێدان رێكبخات، ئێوەش باشتر بە ئەركی چاودێری و بەدواداچوون هەڵسن؟
- هیچ گومانێك لە گرنگیی پڕۆژە یاسای بودجەدا نییە، بەڵام ئەم كارە زیاتر پەیوەستە بە حكومەت و ئەركی حكومەتە ئەو پڕۆژە یاسایە ئامادە بكات و هەوڵ بدات پڕۆژە یاسای بودجە بنێرێتە پەرلەمان، ئەم مەسەلەیە پەیوەستیشە بە بارودۆخی ناسەقامگیر و ئاڵۆزی عێراق و ئەو رێككەوتنەی لە نێوان هەرێم و بەغدا هەیە.
* لە سەرەتای قسەكاندا باسی هەماهەنگی و لێكتێگەیشتنی نێوان پەرلەمان و حكومەتت كرد، ئایا ئەم هەماهەنگییە تاچەند گرنگە بۆ دەركردنی ئەو پڕۆژە یاسا و پێشنیارانەی كە رەهەندی نیشتمانی و ئابوورییان هەیە؟
- لەم خولەی پەرلەماندا زیاتر لە 28 پڕۆژە یاسا و پێشنیاركراو لەپەرلەماندا هەیە، راستە ئێستا پشووی پەرلەمانەو دانیشتنی تێدا نییە، بەڵام ئەمە بەو واتایە نایەت ئەندامانی پەرلەمان و لێژنەكان لە پشوودان و بە ئەركی خۆیان هەڵناسن، بەردەوام لێژنەكان دانیشتن و گفتوگۆ دەكەن، لە سەرەتای مانگی ئاداری ئەمساڵیشەوە ئەو پرۆژانەی كە لەبەردەستی پەرلەماندایە، زیاتر بەدیار دەكەوێت، كە ریزبەندی بە كام پڕۆژە یاسا دەدرێت، ژمارەیەكی زۆریش پڕۆژە یاسا و پێشنیاری یاسا هەیە لە سەرۆكایەتی پەرلەمان كە لە ناوەڕاستی مانگی ئادار رەوانەی لێژنەی یاسایی دەكرێن، مەبەستیش لە پڕۆژە یاسا زیاتر ئەو پرۆژانەیە كە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە ئاراستەی پەرلەمان دەكرێت، هەرچی پێشنیاری یاساش هەیە، واتا لەلایەن ئەندامانی پەرلەمان، یان فراكسیۆنەكانەوە پێشكەش دەكرێت، ئەوانیش گرنگین و تەنیا جیاوازییەكە لە ئامادەكردنی پڕۆژەكەدایە، بەڵام ئەوەی لەلایەن پەرلەمانەوە پێشكەش دەكرێت، دەبێت لە ناوەڕۆكدا سوودی بۆ حكومەت و بەرژەوەندیی گشتی خەڵكی كوردستان هەبێت، گرنگی و تایبەتمەندیی هەر پڕۆژە یاسا و پڕۆژە پێشنیاركراوێكی یاسا لە ناوەڕۆكەكەیدا دەردەكەوێت، كە تا چەند گرنگە و دەوڵەمەندكردنی پەسەندكردنیشیان بۆ تەوافوقی نێوان فراكسیۆنەكان و هێزو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان دەگەڕێتەوە. بێگومان بە ئارامی و سەقامگیریی ناو پەرلەمان و لێكتێگەیشتنی لایەنە سیاسییەكان، پەرلەمان بۆ دەركردنی یاسا ئەدایەكی باشتری دەبێت، ئێستاش كۆدەنگی و سەقامگیرییەكی باش لەناو پەرلەماندا هەیە. سرووشتی پەرلەمانیش لە هەموو دنیادا هەر وایە، ناكرێت كێشەو گرفتی لایەنە سیاسییەكان بهێنرێتە ناو پەرلەمان و دۆخێكی ئاڵۆز و ناتەبایی لێ بكەوێتەوە.
* نووسینەوەو پەسەندكردنی دەستوور بە یەكێك لە كارە گرنگەكانی ئەم خولەی پەرلەمان دادەنرێت. ئایا تاچەند گرنگە هەرێمی كوردستانیش ببێتە خاوەنی دەستوورێكی تایبەت بەخۆی؟
- نووسینەوەی دەستوورێكی هاوچەرخ و مۆدێرن گرنگییەكی لە رادەبەدەری بۆ هەرێمی كوردستان و ئایندەمان هەیە، وا چاوەڕوان دەكرێت لەم خولەی پەرلەماندا ریزبەندییەكی باش و جددی بە دەستوورێكی هەمیشەیی بۆ هەرێمی كوردستان بدرێت، ئەمەش نەك تەنیا ئیرادەی جددیی هەموو فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمانی كوردستانی پێویستە، بەڵكو رێككەوتن و لێكتێگەیشتنی نێوان لایەنە سیاسییەكانیشی پێویستە، من وەكو سەرۆكی لێژنەی یاسایی لە پەرلەمانی كوردستان، دەستوور بە دایكی یاساكان و یاسای باڵای هەرێمی كوردستان دادەنێم، لە ماددەی 120ی دەستووری عێراقدا ئەو مافە دەداتە هەرێمی كوردستان بۆ ئەوەی خاوەنی دەستووری هەمیشەیی خۆی بێت، ئومێدم زۆرە لەم خولەی پەرلەماندا وڵاتەكەم ببێتە خاوەنی دەستوورێكی هاوچەرخ و زامنی مافەكانی خەڵكی كوردستان بكرێت و دادپەروەرییەكی وای تێدا بێت، كە رەچاوی هەموو نەتەوە و ئایین و ئاینزاكانی تێدا كرابێت، لەبەر ئەوەی هەرێمی كوردستان بە هەرێمی پێكەوەژیان و لێبووردەیی بەناوبانگە، هەر بۆیە دەبێت دەستوورەكەشی رەنگدانەوەی ئەو ناوبانگەی بێت و زیاتر كولتوورەكانی ئاشتیی كۆمەڵایەتی و ئایینی و لێبووردەیی بەهێز بكات.