وەك هەمیشە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە بارێكی نادڵنیایی و نائارامیدا تێدەپەڕێت، زۆرجار پێشهات و پەرەسەندنی پێشبینی نەكراویش بە خۆوە دەبینیت، رەنگە هۆكارەكانیش بەدوور نەبن لە لاوازیی سیستمی دەوڵەت و تێكچوونی پەیوەندییەكانی نێوان دەوڵەت و كۆمەڵگەكان، كە هەموو ئەمانە بوونەتە هۆی ئەوەی زەمینەیەك دروست بێت كە زۆرێك لە وڵاتانی ئەم ناوچەیە ببنە گۆڕەپانی ململانێ و برەودان بە دەستڕۆیشتوویی هێزەكانی دیكە، بە دڵنیاییەوە ئەم ركابەرییەش لەسەر حیسابی ئارامی و ئاسایش و بەرژەوەندییەكانی ئەو وڵاتەیە كە بۆتە شانۆی یەكلاكردنەوەی حیساباتی هێزە پێكناكۆكەكان. دیارترین و نوێترین حاڵەتیش لەم رووەوە گۆڕانی عێراقە بۆ گۆڕەپانی فشار و ململانێكانی نێوان ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئێران. بۆ تاوتوێكردنی ئەم پرسە و چەندین پرسی دیكەی پەیوەندیدار بە هەلومەرجی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە، هەروەها بۆ هەڵوەستەكردن لەسەر هۆكار و پاڵنەرەكانی پەرەسەندنەكانی ئەم دواییە، گۆڤاری گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵ پیتەر فیڤەر دۆگڵاس ئەنجام دا، كە پڕۆفیسۆری زانستی سیاسی و سیاسەتی گشتییە لە زانكۆی دیوك، لە هەمان كاتدا بەڕێوەبەری سەنتەری دیراساتی ئەمنییە لە هەمان زانكۆ. پیتەر فیڤەر لە نێوان ساڵانی 2005 و 2007 راوێژكاری تایبەت بووە لە بواری پلاندانانی ستراتیژی و چاكسازیی دامەزراوەیی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی لە كۆشكی سپی، كە بەرپرسیارێتییەكانی ئەم ئەركانەی لەخۆدەگرت، ستراتیژیەتی ئاسایشی نەتەوەیی، پرسەكانی پەیوەست بە كاروباری سیاسی و سەربازی، پێشتریش بەڕێوەبەری سیاسەتی بەرگری و كۆنتڕۆڵكردنی چەك بووە لە هەمان ئەنجومەن.

* ئێمە دەزانین لە ئێستادا ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە قۆناغێكی زۆر هەستیاردا تێدەپەڕێت، نازاندرێت پێشهات و پەرەسەندنەكان بە چ ئاراستەیەكدا دەڕۆن، ئێوە چۆن لەم بارودۆخە دەڕوانن و چ هەڵسەنگاندنێكتان بۆی هەیە؟
- ئاشكرایە كە گرژی و ئاڵۆزییەكانی ئەم دواییەی نێوان ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئێران بوونە هۆی هێنانەئارای كۆمەڵێك پەرەسەندن، سرووشتی ئەم پەرسەندن و پێشهاتانەش بە چەشنێكن كە هەموو كاراكتەرەكانی ناوچەكەیان نیگەران كردووە. لەبەر ئەوە پێم وایە ئەگەر بێت و ئەم گرژی و ئاڵۆزیییانە بەرەو هەڵكشانی زیاتر بچن، ئەوا بۆی هەیە هێز و كاراكتەرە ناوچەییەكانیش تێوەبگلێن و رابكێشرێنە نێو ئەو ململانێیەوە. هەرچۆنێك بێت ئومێدێك هەیە بۆ ئەوەی هەردوولا بە حەزەرەوە مامەڵە بكەن، واتە رەنگە هەردوولا گوتار و لێدوانی توند لە دژی یەكتری بدەن، بەڵام لەسەر ئەرزی واقیع پەنا نەبەنە بەر كردار و كردەوەیەكی زۆر دراماتیكی. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا كە ئاماژەی پێكرا ئەوا دەكرێت بڵێین رەنگە هەڵكشانی بارگرژییەكانی ئەم دواییەی نێوان ئەمریكا و ئێران زۆرترین دەرئەنجام بەدوای خۆیدا بهێنێت، هەرچەندە تێكڕای ئەم پرسانە بەندە بەوەی تا چەند ئەگەری ئەوە هەیە هەڵكشانەكە لە كۆنتڕۆڵ دەربچێت.
* پێشتر باس لەوە دەكرا كە سەرۆك ترەمپ سەركێشی ناكات لە بواری سیاسەتی دەرەوەدا و تەنیا سزا ئابوورییەكان دەكاتە ئامرازی هێنانەدیی ئامانجەكانی، بەڵام ئەوەتا دەركەوت كە دەكرێت سەرۆك دۆناڵد ترەمپ پەنا بۆ شێواز و رێچكەی دیكەی ببات، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ترەمپ گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی چیتر سزا ئابوورییەكان بە تەنیا بەس نین؟
- سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین كە ئیدارەی سەرۆك ترەمپ بانگەشەی ئەوە دەكات كە ئێران بە نیازی هێرشكردن بوو، ئەگەر ئەمە راست بێت، ئەوا ئاماژەیە بەوەی كە سزا ئابوورییەكان فشارێكی زۆریان لەسەر ئێران هەبووە، كەواتە دەكرێت بە هەردوولادا راڤە بكرێت، واتە دەكرێت بڵێین كە سزا ئابوورییەكان كاریگەری خۆیان هەبووە، بەڵام بە راددەیەك نەبووە كە ئێران ناچار بكات بیر لە سازش بكاتەوە.
* یەكێك لە سیاسەتەكانی سەرۆكی دۆناڵد ترەمپ، بەتایبەتی كە ئەمە یەكێك بوو لە بەڵێنەكانی سەروەختی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانیش كە «ئەمریكا داهات و داراییەكی زۆری لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا خەرج كردووە و هیچیشی لێ نەچنیوەتەوە»، پێت وایە تا چ راددەیەك ئەمە رەنگدانەوەی لەسەر هەنگاو و بڕیارەكانی هەبووبێت؟
- سەرەتا دەمەوێت ئەوە بڵێم كە سەرۆك دۆناڵد ترەمپ باسی لە كۆتاییهێنان بە شەڕە بێ كۆتاییەكانی كردووە، نەك كۆتاییهێنان بە بوونی ئەمریكا لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها ئێمە ئەوەمان بەدی كردووە كە ئیدارەی ئەمریكا جەخت لەسەر شەراكەت و هاوبەشییەكی بەهێز دەكات لەگەڵ چەند وڵاتێكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەتایبەتی عەرەبستانی سعودیە و ئیسڕائیل. كەواتە ئەگەر ئێمە شیكاری بۆ مەسەلەكە بكەین، ئەوا سەرۆك ترەمپ لە رووی تاكتیكییەوە ویستوویەتی گۆڕانكاری بەسەر بوونی ئەمریكا لەم ناوچەیەدا بهێنێت، نەك دەست بداتە پڕۆسەی كشانەوەیەكی یەكجارەكی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
* تا چەند ئەگەری ئەوە هەیە كە ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد بتوانێت ئەم ئامانجە بەدی بهێنێت، مەبەستمان ئەوەیە كە كۆتایی بە شەڕەكان بهێنێت و لە هەمان كاتدا پارێزگاری لە بوون و ئامادەبوونی ئەمریكاش بكات لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا؟
- من لێرەدا دەمەوێت ئەوە دووپات بكەمە كە سەرۆك ترەمپ ویستوویەتی سنورێك بۆ شەڕە بێكۆتاییەكان دابنێت، لە پەیوەندی بەم پرسەوە خوازیاری ئەوە بووە كە خەڵكی ناوچەكە خۆیان جڵەوی كاروبارەكان بگرنەدەست و بەرپرسیارێتیی شەڕەكان بگرنەئەستۆ، هەرچەندە ئەمە بۆی هەیە ئەگەری گرژی و ناكۆكییەكان زیاتر بكات، بەتایبەتی لەگەڵ ئێراندا، كە ئەمەش پێچەوانەی خواست و هەوڵی ئەوە بۆ كەمكردنەوەی گرژی و ناكۆكییەكان لە ناوچەكەدا.
* زۆرجار هەڵكشانی مەترسیداری بارودۆخەكە بووەتە هۆی ئەوەی كە لایەنەكان بیر لە رێگاچارەی دەرچوون لە تەنگژەكە بكەنەوە و هەوڵبدەن دۆخەكە هێور بكەنەوە و جۆرێك لە چارەسەر بدۆزنەوە، پێت وایە لە ئێستادا دەكرێت ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئێران زەمینەی هاوبەش بدۆزنەوە و لەبری هەڵكشانی زیاتر رێگای گفتوگۆ و دیالۆگ بگرنەبەر؟
- بۆ ئەوەی ئەمە رووبدات ئەوا پێویستە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا درێژە بە شەراكەتێكی نزیك لەگەڵ عێراقدا بدات، چونكە ئێستا، یان لە مەودای نزیكدا ئەمە مەترسییەكەیە كە ئەمریكا پەیوەندییەكانی لەگەڵ عێراقدا لەدەست بدات، لە هەمان كاتدا ئەمە پێویستی بە خستنەگەڕی هەوڵ، یان دەستپێشخەرییەكی دیپلۆماسی ناوچەیی هەیە، چونكە ئێستا ئەوەی بەدی دەكرێت، ئەوەیە كە عەرەبستانی سعودیە و هەندێ لایەنی دیكە دەیانەوێت بزانن تا چ راددەیەك دەكرێت، رێگاچارەی دیپلۆماتی لە پێناو رێگرتن لە هەڵكشانی زیاتری بارودۆخەكە و كۆتاییهێنان بە گرژییەكان بگیرێتەبەر.
* كەواتە دەكرێت بڵێین كە هێزە ئیقليمییەكانی ناوچەكە دەتوانن رۆڵێكی ئەرێنی و گرنگ لە نزیكردنەوەی هەردوو وڵاتی ئەمریكا و ئێراندا ببینن؟
- ئەگەر راستەوخۆ وەڵامی پرسیارەكەتان بدەمەوە، ئەوا دەتوانم لەم رووەوە بڵێم كە گرتنەبەری رێگاچارەی دیالۆگ لە نێوان ئەمریكا و ئێران، پێویستی بەوە دەبێت كە ئەم هەوڵە دیپلۆماتییانە بەرهەمیان هەبێت. لە هەمان كاتدا دەبێت چەندین دەستپێشخەریی دیكە بكرێن بۆ ئەوەی ئەو سیناریۆ باشە بێتەئاراوە كە ئێوە لە پرسیارەكەتاندا ئاماژەی پێ دەكەن.
* هەندێ لە سیاسەتمەدار و شرۆڤەكارانی نێو خودی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پێیان وایە كە پاڵنەری سەرەكیی دۆناڵد ترەمپ بۆ هەڵكشانی گرژییەكان لەو ساتەوەختەدا، بۆ ئەوە بوو كە هەندێ پرسی ناوخۆیی لەبیر ببردرێنەوە، بەتایبەتی پرسی لادانی سەرۆك، تێڕوانین و بۆچوونی ئێوە لەم رووەوە چییە؟
- راستە ئەم رەخنەیە لە ئارادایە، بەتایبەتی كە ئەندامانی پارتی دیموكرات ئەم پرسەیان ورووژاندووە، كە لە راستیدا لە مەودای نزیكيشدا ئەم دەرئەنجامەی لێ دەكەوێتەوە، مەبەستم ئەوەیە سەرنج لەسەر هەندێ پرسی ناوخۆیی ئەمریكا لادەدات، چونكە پێشتر دەزگاكانی راگەیاندنی ئەمریكا بەردەوام باسی پرسی لادانی سەرۆكیان دەكرد، ئێستا پتر سەرقاڵن بەم گرژی و پەرەسەندن و پێشهاتە نوێیانەوە. واتە راستە درێژە دەدەن بە باسكردنی پرسی لادانی سەرۆكەوە، بەڵام بە رێژە و راددەی پێشتر نییە. لێرەدا من دەمەوێت ئەوە دووپات بكەمەوە كە ئەم رەخنەیە لە ئارادایە، بەڵام ئایا تا چ راددەیەك ئەمە لەگەڵ زانیارییەكاندا یەك دەگرنەوە، ئەوا من ئاگاداری خەلفییەتی ئەوە نیم كە رووی دا.