پەروەردە و بەرەوپێشەوەچوونی پرۆسەی خوێندن یەكێك لە جومگە سەرەكییەكانی هەر كۆمەڵگەیەكە و هەر كابینەیەكی نوێی حوكمڕانییش هەوڵ دەدات، كۆمەڵێك گۆڕانكاریی بەسوود لە سیستەمی پەروەردەدا بكات، بۆ ئەوەی قوتابیان باشتر پلەكانی زانست ببڕن و كۆمەڵگەیەكی پێشكەوتوو بێتەدی، هەر سەبارەت بەو گۆڕانكارییانە و چەندین پرسی دیكەی پەروەردەیی ئەم دیدارەمان لەگەڵ دلێر عەبدوڵڵا حەسەن بەڕێوەبەری پەروەردەی ناوەندیی هەولێر ساز كرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گۆڤاری گوڵانی دایەوە.

پلان هەیە لە چوار ساڵی داهاتوو ژمارەیەك بینایەی قوتابخانە لە سنووری پارێزگای هەولێر دروست بكرێن



* هاوكات لەگەڵ دەستپێكی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، جۆرێك لە گۆڕانكاری لە بەڕێوەچوونی كارەكانی وەزارەتی پەروەردەش رووی داوە، ئایا تاچەند ئەم گۆڕانكارییانە كاریگەری لە سەر بەڕێوەبەرایەتییەكانی پەروەردە و سیستمی خوێندن لە قوتابخانەكان هەبووە؟
- هەر كابینەیەكی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە دەست بە كار بووە، كۆمەڵێك گۆڕانكاری كردووە و كەسانی شارەزا و پسپۆڕی لە بوارە جیاجیاكان هێناوەتەپێش و بەپێی پێویست دایمەزراندوون، وەزارەتی پەروەردەش یەكێك لەو وەزارەتانەیە كە گرنگییەكی تایبەتی لەلای حكومەتی كوردستان هەیە، بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كارنامەی كابینەی نۆیەم گرنگییەكی تەواوی بە بوار و پرۆسەی پەروەردە داوە و لە كارنامەكەشدا بە روونی ئەوە دەستنیشان كراوە كە تەواوی پێداویستی و خزمەتگوزارییەكان بۆ بەرەوپێشەوەچوونی پرۆسەی پەروەردەو خوێندن دابین بكرێت، ئەمەش گڕوتینێكی زۆری بە پرۆسەی پەروەردە داوە، بەڵام پرۆسەی پەروەردە فراوان و گشتگیرە، بۆیە بە كەسێك و دووان و دەیان و هەروەها بە رۆژێك و دووان و بە پارەیەكی دیاریكراو جێبەجێ ناكرێت، بەڵام پرۆسەی پەروەردەو فێركردن زۆر گرنگە و لە هەرێمی كوردستانیش هەنگاوی باشی بۆ نراوە و لەم كابینەیەشدا بڕیارە بۆ ئەو پلانە گەورانەی بۆ چوار ساڵی داهاتوو دانراون، بودجەیەكی باشی بۆ تەرخان بكرێت، هیوادارین بتوانین گڕوتینێكی باشترو زۆرتر بە پرۆسەی پەروەردە بدەین و پێداویستی و ژێرخانەكەی بۆ گەشەكردن و پێشخستنی دابین بكرێت، هەر بۆیە لەگەڵ دەستپێكی كابینەی نۆیەمدا كۆمەڵێك گۆڕانكاری و بەرنامەی نوێ خراوەتەڕوو، بەتایبەتی لە رووی سیستەمی ئەلیكترۆنی كە وەزارەتی پەروەردە خەریكە زیاتر لە چوار هەزار قوتابخانە بە یەكترەوە ببەستێتەوە، ئەمەش وادەكات ئاسانكاری لە پرۆسەی پەروەردە بێتەدی بەتایبەتی لە بواری بەڕێوەبردنی كارەكان و گەیاندنی زانیاریی نوێ و بە یەكەوە بەستنەوەی هەموو جەمسەرەكانی وەزارەتی پەروەردە و ناوەندەكانی خوێندن، هەروەها هەنگاوێكی دیكە نراوە، بۆ خولی دووەمی تاقیكردنەوەكان، كە سەرجەم فۆرمی تاقیكردنەوەكانی پۆلی (12)ی ئامادەیی و (9)ی بنەڕەتی خراوەتە سەر سیستەمێكی ئەلیكترۆنی بۆ ئەوەی قوتابی لە رێگای (ئۆن لاین)ـەوە بتوانێت وەڵامەكانی خۆی ببینێت و لەگەڵ وەڵامە راستەكان بەراوردی بكات، هاوكات بابەتێكی دیكەی زۆر گرنگ بۆ قوتابیان دەستەبەر كراوە، ئەویش بەرنامەی (هەورە فێرگە)یە كە قوتابی لە رێگای ئینتەرنێت و لە دەزگاكانی گواستنەوە دەتوانێت تەواوی وانەكانی خوێندن وەربگرێت، كە زیرەكترین مامۆستاكان بۆ وتنەوی وانەكان تێیدا بەشدارن، بەوەش قوتابی زۆر سوودمەند دەبێت و بارسووكییەكی زۆریشی بۆ دێتەدی، چونكە جێگای وانەی تایبەتی دەگرێتەوە، كە رەنگە زۆر قوتابی توانای دابینكردنی تێچووی ئەو جۆرە وانەیەی نەبێت، هەروەها لە هەوڵی ئەوەداین سەرجەم بەرنامە و پلانەكانی وەزارەتی پەروەردە جێبەجێ بكەین، تاوەكو هەنگاوی باشترو زیاتر بگرینەبەر كە لە ئاستی تمووحی هەموو لایەك بێت.
* لەساڵانی پێشتر زۆر باس لە گۆڕینی سیستمی خوێندن دەكرا، بۆ نموونە هەوڵدرا سیستمی خوێندنی سویدی لە كوردستان پیادە بكرێت، ئایا لاساییكردنەوەی یەك سیستمی خوێندن بەسە، یان رێكاری دیكەش هەن؟
- راستە لە ساڵانی رابردوو باس لەوە كراوە كە سیستمی پەروەردەی هەرێمی كوردستان سیستەمێكی كۆپێكراوی وڵاتێكی دیاریكراوە، بەڵام ئەوەی هەیە و لەبەردەستە سیستەمێكە كە سوود لە هەموو سیستەمەكانی پەروەردەی وڵاتان وەرگیراوە، لەوانەیە بەشێكی لە سیستەمی پەروەردەی سویدی بێت، كە ئەمەش لە رێگای هەندێك كادیرانی پەروەردەی دەرەوەی وڵات بووە كە توانیویانە زانیاریی باش و زانستی بە وەزارەتی پەروەردە بگەیەنن، لە هەندێك بابەتیش سوودیان لێوەرگیراوە، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە كە سیستەمی پەروەردەی هەرێم بە تەواوی كۆپیی سیستەمی پەروەردەی وڵاتێكی دیكە بێت. هەروەها بۆ بەرەوپێشەوەچوونی زانیاری و زانستی هاوچەرخ لە پرۆسەی پەروەردە پێویست بەوە دەكات كۆنگرە و سیمینار ساز بكرێت، لەمبارەشەوە لەماوەی رابردوو توانیمان دوو كۆنگرە ببەستین و لە رێگای هەردوو كۆنگرەوە توانراوە هەندێك بابەت و زانیاری و شێوازی فێركردن و بەڕێوەبردنی پرۆسەی پەروەردە و فێركردنی نوێ بخەینە ناو كارو پرۆسەی پەروەردە و فێركردن لە وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی كوردستان، لەلای ئێمەش پەروەردە، پێش فێركردن گرنگە و كاری لەسەر دەكرێت و لەهەموو كۆڕ و كۆبوونەوە و سیمینارەكان جەختی لەسەر دەكەینەوە، بەوەش نەوەیەكی باش و رەوشتبەرز و نیشتمانپەروەرمان بۆ دێتەدی. هەر لەمبارەوە لەكابینەی رابردوو لەلایەن دكتۆر پشتیوان سادق هەوڵێك دەستی پێ كرا لە رووی بنیادنان و داڕشتنی پرۆگرامێك بۆ هۆشاركردنەوە و رێگانیشاندانی قوتابیان كە كۆمەڵێك بابەتی گرنگ لەخۆ دەگرێت، كە لە دوو توێی پەرتووكێك بەناوی (كارامەیی و بەها كۆمەڵایەتییەكان) بۆتە وانە و پڕۆگرامێك كە ئێستا لە قۆناغی یەك تا نۆی بنەڕەتی لە قوتابخانەكانی هەرێمی كوردستان دەخوێندرێت، كە بابەتەكان نیشتمانی و ژینگەیی و چۆنیەتی مامەڵە و هەڵسوكەوتی قوتابی لەگەڵ مامۆستا و كۆمەڵگە و دەوروبەری لەخۆ گرتووە. هاوكات هەنگاو و پلانی باشتر و زیاتریش لەلایەن وەزارەتەوە بۆ زیاتر گەشەكردنی پرۆسەی پەروەردە لەهەرێمی كوردستان لە بەرنامەدایە كە ئەو كارو بەرنامەو پلانانەش تەنیا بە بەستنی كۆنگرە ناكرێت و نایەتەدی، بەڵكو دەبێت بەردەوام كارو هەوڵی جددی هەبێت، بۆ دابینكردنی هەموو پێداویستییەكانی پرۆسەی پەروەردە و فێركردن، ئەمەش پێویستی بە بودجە و كەسانی شارەزا و پسپۆڕ هەیە، بێگومان ئەگەر سیستەم و قۆناغەكانی پرۆسەی پەروەردە پێداویستی تەواوی بۆ فەراهم نەكرێت، ئەوا زۆر بابەت هەیە كە ناتوانرێت جێبەجێ بكرێن.
* ئەوەی باسی لێوە دەكرێت لە رووی كوالێتیی خوێندنەوە، جیاوازییەكی یەكجار زۆر لەنێوان قوتابخانە حكوومی و ئەهلییەكان هەیە، بەتایبەتی كە قوتابخانە ئەهلییەكان كاتەكانی خوێندنیان دوو هێندەی خوێندنی قوتابخانەی حكوومییە، هەروەها ژمارەی قوتابیان لە پۆلەكاندا لە قوتابخانەی حكوومی زۆر زیاترە لە ژمارەی قوتابیانی قۆبابخانە ئەهلییەكان، ئێوە چۆن لەو جیاوازییانە دەڕوانن؟
- لە وەزارەتی پەروەردە گرنگی بە هەردوو كەرتی خوێندنی حكوومی و ناحكوومی دەدەین و هەر یەكەو بە شێوازی خۆی، ئێمە لە پەروەردەی ناوەندیی هەولێر هەموو هەوڵێكمان بۆ ئەوەیە كە ئاستی خوێندن لە قوتابخانە حكوومیەكان كە قوتابی ئارەزوومەندانە تێیدا دەخوێنن، بە ئەندازەی پێویست بەرز بكەینەوە، هەر بۆیە بۆ هەموو هەنگاو و پێداویستیەكان لەهەموو دەرگایەك دەدەین تاوەكو بتوانین كوالێتی خوێندن بەرز بكەینەوە، لەبەرامبەریشدا ئەو قوتابخانە ناحكوومییانەی هەن، جگە لەوەی رێگریان نین، بەپێچەوانەوە پاڵپشتی و هاوكاری و هەماهەنگی جددی و تەواویان دەكەین، بەڵام بە مەرجێك كوالێتی خوێندنیان بەرز بێت و سوود بە قوتابی و پرۆسەی پەروەردە بگەیەنن و ئیستیغلالی خەڵك نەكەن بۆ بەرژەوەندیی ماددی و مامۆستای پڕۆفیشناڵ و خاوەن ئەزموون و پسپۆڕ و پەروەردەیی تێیدا كار بكەن. قوتابخانە و خوێندنی ناحكوومی مانای ئەوە نییە كە ئاستی ئەوان زۆر باڵایە و قوتابخانە حكوومییەكان لە ئاستی لاوازن، بەپێچەوانەوە ئێستا ئاستی قوتابخانە حكوومییەكان بەگشتی لە رووی كوالێتیی خوێندن و لە رووی مامۆستا و پڕۆگرام و پابەندبوون بە دەوام و بەڕێوەبردن و كارگێڕییەوە زۆر سەركەوتووتر و باشترن لە قوتابخانە ناحكوومییەكان، ئەگەر بەراوردی نێوانیشیان بكەین لە ئاستی خوێندن، دەبینین ساڵانە ژمارە و رێژەی قوتابیانی یەكەم و پلەبەرزەكان لە قوناغی نۆی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی زیاتر لە قوتابخانە حكوومییەكان بووە و زیاتریش منداڵە هەژار و كەمدەرامەتەكان بوون، سەرەڕای ئەوەی كە هەندێك هۆكار هەیە لەوانە رێژەو كەمیی ژمارەی قوتابیان و وەرگرتنی پارەیەكی زەبەڵاح لە قوتابیان لە بری خوێندن، بەڵام لە هەندێ لایەنەوە بە تایبەتی لە رووی بینایە و پێداویستییەكان قوتابخانە ناحكوومییەكان لەپێش قوتابخانە حكوومییەكانەوەن، لەدەستبەكاربوونی كابینەی نۆیەمەوە لەلایەن وەزارەتی پەروەردە بەتایبەتی لەلایەن خودی جەنابی وەزیری پەروەردە هەوڵێكی جددی هەیە كە پێداچوونەوەیەكی تەواو و ورد بۆ پرۆسەی خوێندن لە قوتابخانە ناحكوومییەكان كراوە، لەمبارەشەوە كۆمەڵێك بڕیاری گرنگی بۆ دەركردوون، بۆ نموونە لەو بابەتانەی كە ئاستیان لاواز بووە، رێنمایی بۆ دەركردوون بە مەبەستی گەشەكردن و بەهێزبوونیان، هاوكات ناكرێت ئاستی خوێندن بهێڵین لاواز بێت بە قۆزتنەوە و راكێشانی مامۆستای پسپۆڕ و زیرەك لەلایەن قوتابخانە ناحكوومییەكان بە زیاتركردنی مووچە و پاداشتی زۆر بۆیان، لەلایەكی دیكەوە هەندێك لە قوتابخانە ناحكوومییەكان هەوڵێكی زۆریان داوە بۆ ئەوەی قوتابییە هەرە زیرەكەكان بە ئیغراكردنی ماددی و پاداشت و دیاری بۆ لای خۆیان رابكێشن، ئەو كار و هەوڵانەش باش نییە و كاریگەریی خراپی لەسەر ئاستی قوتابی و پرۆسەی پەروەردە دەبێت. بۆیە پاڵپشتیی حكومەتی هەرێم و وەزارەتی پەروەردە بە پلەی یەكەم بۆ قوتابخانە حكوومییەكانە و هەموو هەوڵ و كارێكیش كراوە بۆ رێكخستەنەوەی قوتابخانە ناحكوومییەكان و رێنماییان بۆ دەركراوە و هەر قوتابخانەیەكی ناحكوومی پابەندی نەبووبێت، كاردانەوەی توندیان بەرامبەر كراوە.
* ماوەی چەندین ساڵە بەهۆی شەڕی دژی داعش و قەیرانی داراییەوە، نەك هەر دروستكردنی قوتابخانەی حكوومی لەسەر ئاستی شارو شارۆچكە و گوندەكانی كوردستان زۆر كەم بووە، بەڵكو نۆژەنكردنەوەی قوتابخانەكانیش وەك پێویست نەبووە، ئەوجا بەهۆی زۆربوونی ساڵانەی قوتابیانەوە، باری سەرشانی قوتابخانەكان قورس بووە و هەندێك دەڵێن كوالێتیی خوێندنیش هاتۆتەخوارەوە. ئایا لە ئێستادا لە سنووری پارێزگای هەولێر پێویستتان بە چەند قوتابخانە هەیە بۆ ئەوەی دیاردەی دوودەوامی و سێ دەوامی نەمێنێت و ژمارەی قوتابیان لە پۆلێكدا نزیك ببێتەوە لە ئاستی ستاندەر؟
- ئەگەر جیاوازییەك لەنێوان قوتابخانە حكوومی و ناحكوومییەكان بەدی بكرێت، بەشێكی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو قەیرانە دارایی و ئەو شەڕە نەگریسانەی كە لە چەند ساڵی رابردوو هاتە سەر هەرێمی كوردستان كە كاریگەری زۆرو راستەوخۆی لەسەر پرۆسەی پەروەردە هەبووە، بەم هۆیانەوە حكومەتی هەرێم نەیتوانیوە وەك پێویست سەرجەم پێداویستییەكان دابین بكات، لەوانە لە رووی بینایەی قوتابخانە، ئێستا لە ناو شاری هەولێر پێویستمان بە ژمارەیەك قوتابخانە هەیە، بەتایبەتی لە گەڕەكە تازەكاندا، كۆمەڵێك بینایەی قوتابخانەش كە لە كۆنەوە دروست كراون، پێویستیان بە نۆژەنكردنەوەی ساڵانە هەیە، سەبارەت بە دوو دەوامی و سێ دەوامی لەیەك بینایەی قوتابخانەدا ئەوە دەتوانین بڵێین: سێ دەوامی تا ئاستی نەمان كەم بۆتەوە و ئێستا تەنیا لە هەندێ قوتابخانە دوو دەوامی هەیە، هۆكاری سەرەكیی دوودەوامیش ئەوەیە كە زیاتر لە(60) قوتابخانە ئاوارەكانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق لە دەوامی دووەم دەخوێنن، هۆكارێكی دیكەشی قەیرانی داراییە كە چەند ساڵێكە بینایەی قوتابخانە دروست نەكراوە، سەرەڕای ئەوەش لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە بەجددی هەوڵ دراوە كە لە رێگای وەبەرهێنەر و خەڵكی دەوڵەمەند هاوكاری پرۆسەی پەروەردە بكەن و باڵەخانەو بینایەی قوتابخانە دروست بكەن و هەستن بە نۆژەنكردنەوەی بینایەی قوتابخانە كۆنەكان، سەرەڕای ئەوە پلان هەیە لە چوار ساڵی داهاتوو ژمارەیەك بینایەی قوتابخانە لەناو شارو سنووری پارێزگای هەولێر دروست بكرێن و چەندین قوتابخانەش نۆژەن بكرێنەوە بودجەی پێویستیشی بۆ تەرخان كراوە.
* لەچەند ساڵی رابردوو ژمارەیەكی زۆر مامۆستا بە گرێبەست دامەزراون، لە كابینەی نۆیەمدا بڕیار دراوە كە ئەو گرێبەستانە بكرێنە هەمیشەیی، ئایا ئەم بڕیارە كەوتە بواری جێبەجێكردن؟ ئەو ژمارەیەی بە گرێبەست دامەزراون لەچاو ئەو مامۆستایانەی دانەمەزراوان، رێژەیان چەندە و بەپێی ئەو ئامارەی لای ئێوە هەیە، چەند مامۆستا لە سنووری پارێزگای هەولێر لە زانكۆكانی كوردستان دەرچوون و هەتا ئێستا دانەمەزراون؟
- لە پەروەردەی ناوەندی هەولێر گرێبەستمان كەمە و ژمارەیان تەنیا 26 مامۆستان، بەڵام مامۆستای گرێبەست زیاتر بۆ قوتابخانە دوورەدەستەكان بووە، بۆ ئەو گوندو لادێیانەی كە ژمارەی مامۆستای پێویستیان نییە، بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەلێن و میلاكاتەش لەكابینەی رابردوو 5 هەزار مامۆستا بە گرێبەست بۆ گوندو لادێ و ناوچەو شوێنە دوورە دەستەكانی سنووری پارێزگای هەولێر دامەزران و تا ئەمساڵیش ئەو مامۆستایانە گرێبەست بوون، بەڵام لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هەوڵی جددی وەزیری پەروەردە و لە رێگای ئەنجومەنی وەزیران و بە هاوكاری و پاڵپشتیی جەنابی مسرور بارزانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بڕیار دەرچوو كە مامۆستا گرێبەستەكان ببنە هەمیشەیی و ئەو بڕیارەش لە جێبەجێكردندایە، بۆ ئەو كەمیی میلاكی مامۆستا كە مابوو، توانیمان لە رێگای مامۆستای وانەبێژ پڕی بكەینەوە، ئەمەش ئەنجامدرا لە رێگای دانانی ئەو دەرچووانەی لە كۆلێژەكانی پەروەردە و بنیادن كە گونجاون بۆ پرۆسەی پەروەردە و مەرجی مامۆستایان تێدایە لە رووی پەروەردە و شێوازی وانەوتنەوە، ئەم شێوازی دامەزراندنەش بە وانەبێژی و كرێی رۆژانەیە.
* دەگوترێ لە دانانی بەڕێوەبەری قوتابخانەكان ناعەدالەتی هەیە، ئایا ئەوە تا چەند راستە و دانانیان لەسەر چ بنەماو رێنماییەك بووە؟
- دانانی بەڕێوەبەری قوتابخانەكان بە كۆمەڵێك رێنمایی و پێوەری ورد تێدەپەڕێت، لەوانە ئەو مامۆستا بەڕێزەی بۆ بەڕێوەبەر پێشنیار دەكرێت، بەلایەنی كەم پێویستە پێش هەموو شتێك لە رووی خوو و رەوشتەوە ناسراو و ئاكار بەرز بێت و ساڵانی خزمەتیشی زۆر بێت و شارەزایی لە بواری پەروەردە و مەرجی قیادە و بەڕێوەبردنی هەبێت، چونكە ئەو مامۆستایە بۆ وتنەوەی وانەیەك نییە لە پۆلێكدا، بەڵكو بەڕێوەبەرە بۆ ئەوەی تەواوی ئەو فەرمانگەیە بەڕێوە ببات، ئەمەش جگە لەلایەنی پەروەردەیی پێویستی بە توانای جەستەیی و دەروونی و دەربڕین هەیە، تاوەكو بتوانێت بە سەركەوتووییی مامەڵە لەگەڵ مامۆستا و كارگوزار و قوتابیان و جومگەكانی پەیوەندیدار بە پەروەردەوە بكات.
* پەیمانگای گەشەپێدانی مرۆیی كارەكانی چییە و تاچەند لە ئاستی خواست و داواكارییەكانی مامۆستایان و پرۆسەی پەروەردە بووە؟
- لە ساڵانی رابردوو دەرچووانی پەیمانگاكان ژمارەیەكی زۆریان وەك مامۆستا كاریان دەكرد، بەڵام لە قۆناغی داهاتوو و ئێستادا پێویست بوو ئەو مامۆستایانەی كە دەرچووی پەیمانگاكان بوون، ئاستی زانستی و زانیارییان زیاتر بكرێت، بۆیە لە كابینەی رابردووی حكومەتی هەرێم پەیمانگای گەشەپێدانی مرۆیی دامەزرا، بۆ ئەوەی ئەو فەرمانبەری پەروەردەیی و مامۆستایانەی دەرچووی پەیمانگاكان ماوەی دوو ساڵ تێیدا بخوێنن و ئاستی پسپۆڕایەتی و زانستی و زانیارییان بەرز بكرێتەوە و لەپاش دەرچوونیان بڕوانامەی بەكالۆریۆسیان پێ دەدرێت و لەلایەن وەزارەتی پەروەردەوە برۆانەمەكەیان باوڕپێكراوە و هەر لەم پەیمانگایەدا بۆ مامۆستا بەشداربووەكان پسپۆڕیی وانەكانیان بۆ دیاری دەكرێت، زۆریش سوودمان لەم پەیمانگایە و دەرچووانی پەیمانگاكە وەرگرتووە، بەتایبەتی لە بەرزبوونەوەی توانا و كوالێتی و ئاستی زانستی و زانیاریی مامۆستایانی بەشداربوو، بەمەش توانراوە پرۆسەی پەروەردەو زانست و زانیاریی قوتابیان بگەینینە هەنگاوی باشتر.
* شێوازی تاقیكردنەوەكانی بەكالۆریای 9ی بنەڕەتی و قۆناغی 12ی ئامادەیی چۆنە و تا چەند سەركەوتوو بووە؟
- ئەزموونەكانی 9ی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی لە قۆناغی ئێستادا كە چەند ساڵێكە بۆتە شێوازی هەڵبژاردن كە وەڵامدانەوەی قوتابیان لەسەر فۆرمی (سۆما)یە، ئەمەش لەرووی زانستییەوە دوولایەنی هەیە، لە رووی بابەتییەوە قوتابی لەهەندێ بابەتی راپۆرت و نووسین و فێركردن تا راددەیك زەرەرمەند بووە، بەڵام لە رووی لایەنی وردی و پێدانی نمرەی قوتابی و لە هەڵسەنگاندنی ئاستی قوتابی باش بووە، چونكە ئەلیكترۆنییە و قوتابی خۆی پرسیارەكان دیاری دەكات و دەتوانێت لە ماڵەوە بە ئەلیكترۆنی وەڵامەكانی ببینێت، بەگشتی ئەو شێواز و سیستەمە لە تاقیكردنەوەكاندا كارێكی نوێ و گرنگ و سەركەوتووە، لەلایەكی دیكەوە لەم سەردەمی پێشكەوتنەدا ناكرێت هەر بەشێوازی كۆن و تەقلیدی تاقیكردنەوكان بەڕێوەببردرێت كە زۆر رۆتین و زەحمەتی تێدا هەیە و لەكاتی پشكنینەكانیشدا بە شێوازی كۆن زۆرجار مافی قوتابی دەفەوتا، بەڵام شێوازی تازەی تاقیكردنەوەكان دادپەروەرانەیە و قوتابی مافی تەواوی خۆی وەردەگرێت، لەبەر ئەوەی شێوازەكە زانستی و ئەلیكترۆنی و ورد و هەستیارە.