دكتۆر كازم حەبیب نووسەرو سیاسەتمەداری عێراقی بۆ گوڵان: قەڵاچۆكردنی گەندەڵی لە لوتكەوە دەست پێدەكات و دەبێت سیاسەتی «ئەمەت لە كوێ بوو؟» پیادە بكرێت
December 15, 2019
دیمانەی تایبەت
گەندەڵی دیاردەیەكی مەترسیدارە كە سەرجەم عێراقی گرتۆتەوە، بە شێوەیەك كە بنبڕكردنی تەنیا لە سەرەوە بۆ خوارەوە دەكرێت، واتا دەبێت لە بەرپرسانی ئیداری و حزبییەكانەوە دەست پێ بكرێت، هاوكات پەیوەندیی نێوان حكومەتی فیدڕاڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستان و لێكدانەوەی نالۆژیكی بۆ دەستوور لە دیاریكردنی ئەو پەیوەندییانە كاریگەریی بەرچاویان هەیە، هەروەها پێویستبوونی تەكامولێكی پتەوی ئابووری كە خۆشگوزەرانی و ژیانێكی ئاسوودە بۆ هەموو عێراقییەكان دابین بكات، ئەمانەو چەندین خاڵی دیكە، تەوەری گرنگی ئەم دیمانەیەی گوڵان بوون لەگەڵ دكتۆر كازم حەبیب نووسەرو سیاسەتمەداری عێراقی، ئەمەش پووختەكەیەتی.* گەندەڵی پەتایەكی ترسناكە هەموو حكومەتەكانی دنیا بە دەستییەوە دەناڵێنن، ئایا وەك پسپۆڕێك ئەو میكانیزمانە چین كە پێویستە بگیرێنەبەر بۆ بنبڕكردنی گەندەڵی؟
- كەم دەوڵەت هەیە لە جیهاندا گەندەڵی تێدا نەبێت، دەگوترێت كە فینلەندا گەندەڵی تێدا نییە، لە راستیدا شتێك لەم شێوەیە نییە، گەندەڵی لە وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریكاشدا بە شێوەیەكی فراوان هەیە، بەڵام لەوێ دوای ماوەیەك ئاشكرا دەبێت و گەندەڵەكان دەدرێنە دادگاو لێپرسینەوەیان لەگەڵ دەكرێت، گەندەڵی لە دەوڵەتانی تازە پێگەیشتوو زۆر بڵاوە، لە هەندێ وڵاتدا بۆتە سیستەمێك، دەوڵەت و كۆمەڵگەش پیادەی دەكەن، پەیوەندیی گەندەڵی لۆكاڵی نییە بە تەنیا، بەڵكو پەیوەستە بە گەندەڵیی ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەوە، بۆ نموونە گەندەڵی لە دەوڵەتێكی ئەفریقی لە هەموو هەرێمەكە و سەرتاسەری كیشوەرەكە بڵاو دەبێتەوە، گەندەڵی لە عێراق پەیوەندی بە گەندەڵیی كەنداو و سووریا و توركیا و ئێرانەوە هەیە. گەندەڵی بەشێكە لە پرۆسەی سیاسی و ئابووری، بۆ نموونە گەورە كۆمپانیایەك كە دەیەوێت پڕۆژەیەك لە وڵاتێك بكات، ناچار دەبێت بە هۆی ئەو گەندەڵییەی هەیە، پارەی زیاتر بدات تاكو پڕۆژەكەی دەست بكەوێت، بەمەش بەشێكی لە پارە وەك بەرتیل بە دەوڵەتەكە داوە، سەبارەت بە عێراق، ئەوا لە سەردەمی بەعسەوە ئەم وڵاتە هەر گەندەڵ بووە، بەڵام لە سەردەمی پاشایەتی گەندەڵی نەبووە، پێمان سەیر بوو لە سەردەمی پاشایەتی ئەگەر پۆلیسێكمان بدیبایە درهەمێكی وەرگرتبایە وەك بەرتیل بۆ بەڕێكردنی ئۆتۆمبیلێك، یان شتێك، لەو سەردەمەدا گەندەڵی تەنیا لە دادگاكان هەبوو لەگەڵ دەرەبەگ و ئاغاكان، تاكو زەویی جووتیاران زەوت بكەن، بەڵام ئەو گەندەڵییە سنووردار بوو، لە سەردەمی بەعسدا گەندەڵی زۆر بڵاوبۆوە و حكومەت خۆی گەندەڵ بوو، ئەوان گرێبەستی فراوانیان بە چەكەوە دەكرد، خودی سەركردایەتیی قەومی بەعس زۆربەی گرێبەستەكانی بۆ خۆی دەبردو پارەیەكی باشی دەست دەكەوت، بەتایبەتیش دوای دووەم جاری هاتنەوەی بەعسییەكان لە ساڵی 1968، دوای ئەوەی داهاتی نەوتی عێراق زیادی كرد، گەندەڵی لە سیستەمی حوكمڕانیدا زۆر فراوان بوو، كاتێكیش لە سیستەمی حوكمڕانی دەردەچوو، فشاری دەخرایە سەر، چونكە پەیوەندیی بە حوكمڕانانەوە نەدەما، بە بازرگانەكانی سەر بە حكومەت، لێیان دەدراو دەگیران و دەدرانە دادگا، وەك ئەوەی لەگەڵ چل بازرگان كرا و هەندێكیشیان لە سێدارە دران، ئەم دیاردەیە گواسترایەوە بۆ سیستەم (حكومەت)ی تازە، لە دوای ساڵی 2003 و دوای رووخانی رژێمی بەعس گەندەڵی لە سەرتاسەری عێراق بڵاوبۆوە، فاكتەرەكانیش ئەوە بوون كە دەوڵەت خۆی لە سەرەوە گەندەڵ بووە، هۆكارەكەشی لەبەر ئەوە بووە كە رەوشت و بەها و هەڵسوكەوت و رەفتارەكان لای مرۆڤ گۆڕان، بۆیە دەبینین كە گرێبەستی هاوردەكردنی چەك و جێبەجێكردنی پڕۆژەكان و خزمەتگوزارییەكان زۆر گەندەڵی تێدا كراوە، بۆ نموونە بە هۆی گەندەڵییەوە بە ملیاران دۆلار بەهەدەرچوو بۆ كارەبا، بێ ئەوەی كارەبا باش بكرێت، پڕۆژەكانی پیشەسازییش هەموویان بەفیڕۆچوون. قەڵاچۆكردن و نەهێشتنی گەندەڵی لە لوتكەوە دەست پێ دەكات، ئەگەر بتەوێت گەندەڵی لە وڵاتێكدا نەهێڵیت، ئەوا پێویستە لە سەركردایەتییەوە دەست پێ بكەیت، دەبێت سەركردایەتی بە شەفافییەت بودجە و حیساب و مووچە و رەسیدی بانك و خەرجییەكانی ئاشكرا بكات، لەم حاڵەتەدا هەموو كارمەندو فەرمانبەرانی دیكەی دەوڵەت حیسابی خۆیان ئاشكرا دەكەن، دواتر دەبێت دەوڵەت، یان وەزارەتی دارایی خۆی چاودێریی هەبێت بەسەر بودجەو خەرجییەكانی خۆیەوە، بەسەر بەرنامەی پڕۆژەكان، پڕۆژە پیشەسازییەكان، واتا ئەو پارەیە چۆن خەرج دەكرێت، بۆ نموونە 100 هەزار دینارت داناوە، دێیت لێی دەپرسییەوە، چۆن و بە چی و لە چیدا خەرج كراوە و كوا لیستی خەرجییەكان؟ كاتێك چاودێری داراییمان هەبێت و چاودێریشمان بەسەر ئەو چاودێرییە داراییەدا دەبێت، ئەو كاتە توانای ئەنجامدانی گەندەڵی كەم دەبێتەوە، كاتێ مووچەی تەواو و شایستە دەدەیت بە سوپا و پۆلیس و ئاسایش كە بتوانن خۆیان و ماڵ و منداڵیان بژیێنن، ئەوكات ئامادە نابن دزی و گەندەڵی بكەن، كاتێ فەرمانبەرێك بە چاوی خۆی دەبینێت، بەرپرسێك لە دەوڵەت پتر لە دە ملیۆن دینار وەردەگرێت، ئەویش تەنیا پێنج سەد هەزار دینار، یان كەمتری هەیە كە بەشی خۆی و منداڵەكانی و كرێی خانووی ناكات، ناچار دەبێت دەست پان بكاتەوە، كەواتە پەیوەندییەكە لە نێوان چاودێریی دارایی و دابینكردنی دادپەروەرییە لەنێو كۆمەڵگەدا، مرۆڤی هەژار كاتێ ناتوانێت خۆی و خێزانەكەی بەخێو بكات، ناچار یان خۆی دەكوژێت، یان دزی دەكات، یان لەسەر شەقامەكان سواڵ دەكات، بۆیە دەبینین كە گەندەڵی دەكات و دەیدەنە دادگا، كە دەبێ ئەو كەسە دادگایی نەكرێت، پێویستە حوكمڕانەكە دادگایی بكرێت كە دادپەروەر نییە لە دابەشكردنی سامان.
* حكومەتی هەرێمی كوردستان شەڕی لە دژی گەندەڵی راگەیاندووە، ئامانجیش لەم شەڕە فراوانكردنی خزمەتگوزارییە بۆ خەڵكی كوردستان، هەر وەك ئاگادارن هۆكاری سەرەكیی گەندەڵی لە كوردستان گەندەڵیی سیاسیی حزبەكانە، ئایا پێداویستییەكانی حكومەتی كوردستان بۆ زاڵبوون بەسەر گەندەڵیدا چۆن دەبینن؟
- جارێكیان دیدارێكم لەگەڵ رێزدار نێچیرڤان بارزانی هەبوو كە ئەوكاتە سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان بوو، باسی گەندەڵیمان كردو لێی پرسیم نەهێشتنی گەندەڵی چۆن دەبینیت؟ گوتم: دەبێت لە حكومەت و سەركردایەتیی حزبەكانەوە دەست پێ بكەین، بە هەمووان بڵێین سامانەكانتان ئاشكرا بكەن، دەبێت هەموو حزبە سیاسییەكان سامانەكانیان ئاشكرابكەن بەوەی كە لە كوێوە هێناویانە؟ پێویستە یاسای «ئەمەت لە كێ بوو؟» هەبێت، ئەم یاسایە واتا هەموو وەزیر و بەرپرس و فەرمانبەرێك دەگرێتەوە، هەروەها وەزارەتی داراییش ئاشكرای بكات، كێن ئەوانەی مووچە وەردەگرن؟ مووچەخۆری بندیوارمان زۆر هەیە، كە تەنیا ناوی هەیە، یان بە ناوێكی دیكە و كاریش ناكات، هەروەها هەیە دوو مووچە و سێ مووچە وەردەگرێت و لە سێ شوێن تۆمار كراوە، هەروەها كەسێك بیەوێت پڕۆژەیەك جێبەجێ بكات، ئەگەر بەرپرسێك شەریكی نەبێت، ناتوانێت بیكات، واتا بە نیوەیی (فیفتی- فیفتی)، قازانجەكەی دابەش دەكەن، هەرچەندە سەرمایەكە هی بزنسكارەكەیە، ئەمە لە بەغداو لە هەموو شوێنێكدا هەیە، بەو رێگەیە خودی وەبەرهێنەرەكەش كەمتەرخەمی لە پڕۆژەكەدا دەكات و رەنگە بدزێت، چونكە قازانجەكەی بە نیوەیە لەگەڵ بەرپرسەكە، بۆیە پێویستیمان بە سیستەمێك هەیە بۆ قەڵاچۆكردنی سیستەمی گەندەڵی.
* ئاشكرایە هەیكەلەی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیكەلێكی قورس و فراوانە و ئەم حكومەتە پێویستی بە تەرشیق هەیە، بەتایبەتی لە رووی زۆریی ژمارەی فەرمانبەرانەوە، بۆ ئەمەش باس لە بەهێزكردنی كەرتی تایبەت دەكرێت، ئایا تاچەند كەرتێكی تایبەتی بەهێز دەبێتە هۆكاری ئەوەی حكومەت بتوانێت خۆی تەرشیق بكات؟
- لە عێراق بە گشتی، نەك تەنیا هەرێمی كوردستان، گرنگی بە پرۆسەی پەرەپێدان نەدراوە، پەرەپێدانی ئابووری واتا بنیاتنانی پیشەسازی، پەرەپێدان و بە مۆدێرنكردنی كشتوكاڵ، فراوانكردنی ئەوانەی لەم بوارانەدا كاردەكەن، لەپاڵ پێشخستنی تەكنەلۆجی، پشتگیریی هێزی كار، ئەمەش پێویستی بە گەشەپێدانی مرۆیی هەیە، بەڵام پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی، یان كۆمەڵایەتی، كە پڕۆژەی ئابووریت نەبێت، پیشەسازیی فراوان و كشتوكاڵی مۆدێرنت نەبێت، چی روودەدات؟ دیارە بێكاریی فراوان دێتەئاراوە، بۆیە ناچار مووچە دەدەیت، تاكو پشتگیریت بكەن و لە هەڵبژاردندا دەنگت پێ بدەن، بەمەش فەرمانبەرو خانەنیشنان مووچە وەردەگرن، ئەمە بەشێكی زۆری بودجە لە دەوڵەت و لە هەرێم دەبات، لەو كاتەدا توانای دەوڵەت بەسەر دوو شتدا نامێنێت، یەكەم: بەسەر پەرەپێدان و پارەكە رۆیشت، دووەم: چی دیكە ناتوانیت كەس دامەزرێنیت، چونكە فەرمانگەكان پڕبوون، بەمەش خەڵكەكە بە رووی دەوڵەت و حكومەتدا دەتەقنەوە، چونكە حكومەت نەیتوانیوە پەرەپێدانی پیشەسازی و هەلی كار دابین بكات، هاوكات ناتوانێت كەس دابمەزرێنێت، كەواتە دەوڵەت، یان هەرێم لەبەردەم سێ شتدایە، یەكەم: دەست بكات بە پەرەپێدانی پیشەسازی و بەمۆدێرینكردنی كشتوكاڵ بەو پارەیەی هەیەتی، دووەم: دەبێت دەرفەت بۆ كەرتی تایبەت دەستەبەر بكات تا لە بوارەكانی كشتوكاڵ و پیشەسازی و بازرگانی بتوانێت هەلی كار دابین بكات، سێیەم: پڕۆژەی بچووكی پیشەسازی كە دەبێت دەوڵەت یان هەرێم یارمەتی بدات، چونكە كەرتی تایبەت تواناو پارەی باشی لەبەردەستدایە و ئەم كارە دەكات، پێویستە لە جیاتی بیناسازی، پڕۆژەی پیشەسازی و كشتوكاڵی بكەین، تا بتوانین چی دیكە لە دەرەوە كاڵا نەهێنین، بەمەش پارەكە دەمێنێتەوە و بواری كار بۆ بێكاران دەڕەخسێت، دواجار جموجۆڵی پارە دەكەوێتە بازاڕەوە و ناچێتە دەرەوە، ئەم لایەنە لەبیر كراوە، كاتی خۆی پڕۆژەیەكمان پێشكەش كرد، بەڵام گوێیان پێ نەدا، بەڵام ئەو ئابوورییەی هەرێم پشت بە خاك دەبەستێت، چونكە پشت بە خاك واتا نەوت دەبەستن، ئەگەر نەما واتا ئابووری هەرەس دێنێت، ئێمە دەمانەوێت بەو پارەیەی نەوت پیشەسازی بنیاد بنێین، ئەو پارەیەی لە نەوت چنگ دەكەوێت، دەبێت لە بەرهەمهێناندا خەرج بكرێت، بەمەش سامانەكە زیاد دەكات، چونكە ئەگەر داهاتی نەتەوەیی پشتی بە یەك سەرچاوە بەست، رۆژێك دێت ئەو سەرچاوەیە نامێنێت، دەبێت بۆ ئایندە و نەوەی داهاتوو كار بكرێت، گەلی كورد پێویستی بە دابینكردنی ئایندە هەیە، ئەگەر تەنیا پشتت بەمڕۆ بەست، ئەنجامەكەی نەرێنی دەبێت.
* هەرێمی كوردستان، هەرێمێكی فیدڕاڵییە لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقدا، وەك دەزانن كۆمەڵێك كێشەی هەڵپەسێردراو لەنێوان هەولێر و بەغدادا هەن، بەڵام ئێستا دەروازەیەك كراوەتەوە بۆ ئەوەی بە دیالۆگ ئەو كێشانە چارەسەر بكەن، ئایا تاچەند گەشبینی بە چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا بەتایبەتی لە رووی بودجە و ئابوورییەوە؟
- ئەو ئەشكالانەی لەنێوان حكومەتی فیدڕاڵ و هەرێمی كوردستان سەریانهەڵدا كێشەی ئاڵۆزن و لەگەڵ دەستوور دەستیان پێ كرد، چونكە دەستوور لە ماددە و بڕگەكانی روون و ئاشكرا نییە، هەروەها سیستەم و رێسای دانەناوە بۆ پەیوەندیی نێوان حكومەتی فیدڕاڵ و هەرێمی كوردستان، دەسەڵاتەكانی حكومەتی ناوەند و هەرێم چین؟ مافەكانی هەر یەكێكیان چین؟ مافی پارێزگاكانی ناوەند و هەرێم و پەیوەندییان بە یەكەوە لە هەردوو لا چییە؟ ئەمانە رێسای رێكخراویان بۆ دانەنراوە، نە لە رووی داراییەوە و نە لە رووی پیشەسازی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەوە، تەنانەت لە بواری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانیشەوە دیاری نەكراون، دواجار هەر یەكەیان دەیەوێت لە سەر حیسابی ئەوی دیكە ماف و دەسەڵاتی دەست بكەوێت، شتێكی دیكە ئەشكالییەكی گەورەیە كە هەردوو لا هەڵەیان كرد، حكومەتی فیدڕاڵ ویستی مافی تەواو بە حكومەتی هەرێم نەدات، هەرێمیش زیاد لە مافی خۆی داوا كرد، ئەمەش بووە هۆی ئەنجامدانی رێككەوتنی تاكەكەسی لەنێوان سەرۆكی حكومەتەكان، نەك رێككەوتنی یاسایی و واژۆلەسەركراو و چەسپێندراو، بۆ نموونە نوری مالیكی بەڵێن بە كاك مسعود بارزانی دەدات كە مووچەی پێشمەرگە و شتی دیكەی دەداتێ، لەبەرامبەر ئەوەی پشتگیریی ئەو بەدەست بهێنێت تاكو جارێكی دیكە ببێتەوە بە سەرۆك وەزیران، بەڵام ئەوە لەنێوان خۆیاندا بووە و بە فەرمی تۆمار نەكراوە، ئەوە بوو نوری مالیكی لە ساڵی 2014 خۆی هەڵیوەشاندەوە، پێشتریش كاری بۆ دەكرد تا دوایی پیادەی كرد، بۆیە دەبوو بە فەرمی ئەو گرێبەست و رێككەوتنانەیان واژۆ بكردایە تا پێوەی پابەندبوونایە، ئەمە چەند جار نووسیومە، كە هەڵەكە لە هەردوو لایە، بەڵام دەبوو حكومەتی فیدڕاڵ زیاتر رەچاوی بەرپرسیارێتیی بكردایە بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان.
* هەموو كات ئابووریی كوردستان و عێراق تەكامولی یەكدییان كردووە، ماوەیەكە ئەو تەكامولە نەماوە، ئایا میكانیزمی گونجاو بۆ تەكامولی ئابووریی نێوان هەرێم و بەغدا چۆن دروست دەبێت؟
- من پڕۆژەیەكم پێشكەش بە رێزدار نێچیرڤان بارزانی كرد، گوتم: ئەو پڕۆژەیە بە دوو رێگا دەكرێت، چ لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵ، یان بە تەنیا هەر خۆتان، پێویستە پلان و بەرنامەی ئابووری و كۆمەڵایەتیتان هەبێت، بەڵام كە ناردم وەڵامی نەبوو، دوای شەش مانگ پێیان راگەیاندم كە گەیشتۆتە لایان، رۆژێكیان چاوم بە بەڕێز فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان كەوت، پێیم گوت پڕۆژەیەكم بۆ رێزدار نێچیرڤان بارزانی ناردووە، گوتی گەیشتووە، بەڵام بەكەڵك نایەت، چونكە تەنیا گرنگیی بە بازرگانی و هاوردەكردن لەگەڵ توركیا و ئێران دەدەن، ئەو دوو دەوڵەتە خێریان بۆ كوردستان و عێراق ناوێت، نایانەوێت ئابووریی كوردستان و عێراق بگەشێتەوە و تەنیا مەبەستیان ساخكردنەوەی كاڵاكانیانە، لە كاتێكدا ئێمە پێویستیمان بە پێشخستنی بازاڕی خۆماڵی و ساخكردنەوەی كاڵای خۆمانە، بازاڕی عێراق كە بازاڕی سی و هەشت ملیۆن كەسە زۆر فراوانە، بەڵام نابێ پەیوەندیی بارزگانی لەسەر بنەمای سیاسەت بێت، چونكە پەیوەندیی ئابووری دەبێت سەربەخۆ و بێ لایەن بێت و تێكەڵی سیاسەت نەكرێت، ئەگەر كێشەی سیاسی هەبوو، دەبێت پەیوەندیی ئابووری بەردەوام بێت، كێشەی گەورە ئەوەیە كە ئابووریی عێراق دەبێت بە پلانی هاوبەش بێت، هەرێم پلان دادەنێت و پارێزگاكان دایدەنێت و دواتر رێكدەخرێن، ئەو پلانە بە شێوەیەك جێبەجێ دەكرێت كە هەر پارێزگایەك وەبەرهێنانی خۆی هەبێت، هەندێ پڕۆژەی سەنتراڵ هەیە، وەك كارەبا كە دەكرێت پڕۆژەی سەنتراڵ بێت بۆ هەموو عێراق، هەروەها هەندێ پڕۆژەی دیكەی پیشەسازی وەك پترۆكیمیاویات، دەتوانرێت پڕۆژەكە لە سلێمانی، یان هەولێر، یان دهۆك، یان كەركووك بكرێتەوە، ئەمە پێویستی بە رۆئیا و بۆچوونی هاوبەش هەیە، كێشەكە نەبوونی متمانەیە لەنێوان هەردوو حكومەتی فیدڕاڵ و هەرێم، چونكە حكومەتی فیدڕال تایفەگەرو گەندەڵە، بۆیە دەبێت هەرێمی كوردستان پلانی جێگرەوەی هەبێت، كاتێك بەغدا هاوكار نابێت. هەر بۆیە ئەگەر هەماهەنگی و هاوكاری هەبێت پێویستە هاوبەش بێت، چونكە هەر لایەك پلان و بەرنامەی خۆی هەیە و پێویستیی هەر یەكەیان جودایە، دەبێت هەموو پڕۆژەكان بەپێی هەماهەنگی و تەواوكاریی ئابووری بن، بۆ نموونە هەرێم پێویستی بە كارگەی رستن و چنین هەیە، عێراقیش بە هەمان شێوە، بەڵام وا چاكە كارگەیەك، یان دووانی گەورەمان هەبێت، بەرهەم بۆ هەموو عێراق بهێنێت، بەتایبەتیش ئەمە پێویستە بۆ وڵاتێك كە فرەنەتەوەو فرەتوانایە، بۆیە من پێموایە كەموكورتییەكە لە سیستەمی سیاسیی عێراقدایە، سیستەمێكی تایفەگەری و پشكپشكێنە زەحمەتە پشتی پێ ببەستیت بۆ دامەزراندنی ئابوورییەكی پتەو، عێراق ئامادەیی ئەوەشی تێدا نییە كە پەرەپێدان بكات، ئەوا شازدە ساڵ زیاترە نەیتوانیوە پڕۆژەیەكی ئابووریی بەهێز بنیاد بنێن، واتە سیاسەتێكی ئابووریمان نییە و بازاڕەكانیش پڕن لە كاڵای ساختە و هاوردەكراوی خراپ، پارەكەشمان هەمووی بۆ توركیاو ئێران و چین دەچێت، لە كاتێكدا سامانەكە ناچێتە نێو ئابووریی عێراقەوە، ئەو سامانەش زیادناكات و بەردەوام لە دەستی دەدەین، بە رێگایەكی لۆژیكی و عەقڵانی دابەش ناكرێت، ئەوەیە ئەمڕۆ لە بەغداو پارێزگاكانی دیكەی عێراق دەیبینین كە ئەنجامەكەی بەم شێوەیەیە، ئەگەر بێكاری و گەندەڵی هەر وا بەردەوام بێت، رەنگە هەموو عێراق بگرێتەوە.