جۆشوا لاندیز بەڕێوەبەری سەنتەری دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لە زانكۆی ئۆكلاهۆما و پڕۆفیسۆری دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لە هەمان زانكۆ. تایبەتمەندی كاروباری ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، بەتایبەتی سووریا. لە میانەی دیمانەیەكدا ئاكام و دەرهاویشتەكانی بڕیارەكەی ئەم دواییەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ لەبارەی سووریا و چەند پرس و بابەتێكی دیكەی پەیوەندیدارمان لەگەڵدا تاوتوێ كرد و بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گۆڤاری گوڵانی دایەوە.

* بە شێوەیەكی گشتی چۆن لە سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ دەڕوانن؟ بەتایبەتی ئەوەی پەیوەست بێت بە بڕیاری ئەم دواییەی ئەو ئیدارەیە لە ئاست كوردی سووریا و ئەو پەرەسەندنانەی كە دوای ئەم بڕیارە هاتنەئاراوە؟
- لەم بارەیەوە ئەوەی دەكرێت لەبارەی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپەوە بوترێت، ئەوەیە كە پشێوییەكی تەواو باڵی بەسەر ئەم سیاسەتەدا كێشاوە، سیاسەتێكی جێگیر لە ئارادا نییە كە رواڵەتەكان روون و ئاشكرا بن، بە تایبەتی ئەوەی پەیوەست بێت بە ئاراستە و ئاقاری ئەم سیاسەتە لە ئاست بارودۆخی وڵاتی سووریا.
* ئێوە دەڵێن پشێوی سەرتاپای سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپی لە ئاست سووریادا تەنیوە، ئایا ئەم پشێوییە لە چیدا زەق بۆتەوە و چۆن رەنگی داوەتەوە؟
- پشێوییەكی ئاشكرایە، چونكە ئەوەتا ئێمە دەبینین سەرۆك دۆناڵد ترەمپ لە رێی پەیوەندیی شەخسییەوە لەگەڵ سەرۆكی توركیا رەجەب تەییب ئەردۆغان بڕیار دەدات و پرسەكان یەكلا دەكاتەوە، واتە بە بێ بەشداری پێكردنی هەردوو وەزارەتی پەیوەندیدار (وەزارەتەكانی دەرەوە و وەزارەتی بەرگری)ی وڵاتەكەی.
* باشە ئەگەر ئەمە حاڵەتەكە بێت و سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بە تەنیا و بێ گەڕانەوە بۆ وەزارەتە پەیوەندیدارەكانی ئیدارەكەی بڕیار بدات، ئایا ئەمە چ دەرئەنجام و دەرهاویشتەیەكی دوورمەودای لەسەر بەرژەوەندی و میسداقییەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبێت؟
- هیچ گومان هەڵناگرێت كە ئەم حاڵەت و دۆخە لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زیانێكی زۆر بە میسداقییەتی ئەمریكا دەگەیەنێت، چونكە دەبێتە هۆی ئەوەی ئەمریكا وەك هێزێك دەربكەوێت كە پشێوی باڵی كێشاوە بەسەریدا و ناتوانێت كێشەكان چارەسەر بكات، لەلایەكی دیكەوە ئەم دۆخە بۆتە هۆی تێكدانی پەیوەندییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەگەڵ كورددا، لە هەمان كاتدا ئەم بڕیارە دەرئەنجامێكی باش و ئەرێنیی لەسەر پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵاتی توركیا و ئەمریكا لێ نەكەوتەوە. كاریگەری و ئاكامەكانی ئەم حاڵەتەش ئەوەیە كە زۆرێك لە هاوپەیمانەكانمان لە ناوچەكەدا بە گومانەوە لە ئێمە دەڕوانن و پرسیاری ئەوە دەكەن، ئایا تا چ راددەیەك دەكرێت متمانە بە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بكرێت؟ لە هەمووشی گرنگتر ئەوەیە كە ئەم بڕیارەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ بە مانای ئەوە دێت كە دەستڕۆیشتوویی ئەمریكا لە سەر رەوتی رووداوەكان و لەسەر بارودۆخی سووریا كاریگەرییەكی كەمی ماوە.
* بە بۆچوونی ئێوە ئەم پەرەسەندن و پێشهاتە نوێیانە لە قازانج و بەرژەوەندیی چ لایەن و هێزێك دەشكێنەوە؟ ئایا سوودمەندە سەرەكییەكانی ئەم بارودۆخە نوێیە كێن؟
- ئاشكرایە سوودمەندە سەرەكییەكانی ئەم بڕیارە و ئەم بارودۆخە نوێیە بریتین لە رووسیا و توركیا و سووریا و ئێران.
* بەڵام هەندێ جار خودی سەرۆك ترەمپ و هەندێ لە بەرپرسە باڵاكانی دیكەی ئیدارەكەشی دەبیستین كە باس لەوە دەكەن، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە تەواوەتی لە سووریا ناكشێتەوە، بەڵكو هەندێك هێز لەو ناوچانە جێگیر دەكات، كە سەرچاوەی نەوتی لێن، ئێوە لەم بارەیەوە چی دەڵێن؟
- ئەوە راستە ئەم لێدوانانە دراون، بەڵام بە تێڕوانینی من هێزەكانی ئەمریكا بۆ ماوەیەكی زۆر لەم شوێنانە نامێننەوە كە دەوڵەمەندن بە نەوت، ئەمەش بەو واتایە دێت، كە رژێمی سووریا دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ناوچانە و دەست بەسەر ئەو سەرچاوانەی نەوتدا دەگرێتەوە.
* ئاماژەتان بە دەرهاویشتە و ئاكامە خراپ و نەرێنییەكانی ئەم بڕیارەی ئەمریكا كرد لەبارەی كوردی سووریاوە، كەواتە هۆكار و پاڵنەرە سەرەكییەكانی ئەم بڕیارەی سەرۆك ترەمپ چی بوون؟
- من پێم وایە هۆكارەكە پەیوەندیی شەخسی و كەسییەكەیەتی كە لەگەڵ سەرۆك رەجەب تەییب ئەردۆغاندا هەیەتی، چونكە ئێمە بینیمان كە هەر لەسەر بنەمای ئەم پەیوەندییەش بوو كە ساڵی پار و لە مانگی كانوونی یەكەمدا بڕیاری دا، هێزەكانی وڵاتەكەی لە سووریا بكشێنەوە. كە لەو كاتەدا هەندێ نوخبەی نێو ئەمریكا باوەڕیان وابوو كە دەتوانن لە رێی ناڕەزایەتی دەربڕین و روونكردنەوەی زیانەكانی كشانەوە لە سووریا، تێڕوانین و بیركردنەوە و هەڵوێستی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بگۆڕن و پاشگەزی بكەنەوە لە پاشەكشەپێكردنی ئەو هێزانە، بەڵام ئێستا دەركەوت كە ئەوان بە هەڵەداچوون و ئەوان توانای ئەوەیان نەبوو، بڕیارەكە بە سەرۆك ترەمپ بگۆڕن. كەواتە دووپاتی دەكەمەوە كە ترەمپ بڕیارەكەی لەسەر بنەمای پەیوەندییە شەخسییەكەی لەگەڵ سەرۆك ئەردۆغان دەركرد، ئەوە بوو بینیمان هەردوو بڕیاری كشانەوە ساڵی پار و بڕیارەكەی ئەم دواییە لە دوای پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی لەگەڵ سەرۆك ئەردۆغان درا. كەواتە ئەگەر مەسەلەكە پوخت بكەینەوە، ئەوا سەرۆك دۆناڵد ترەمپ پێی وابوو كە دەتوانێت متمانە بە سەرۆك رەجەب تەییب ئەردۆغان بكات، لە هەمان كاتدا ئێمە دەتوانین ئاماژە بە هۆكارێكی دیكەش بكەین، ئەویش مەیل و خواست، یان پێداگریی سەرۆك ترەمپە بۆ جێبەجێكردنی ئەو بەڵێنانەی لەسەر وەختی هەڵبژاردنەكاندا بە دەنگدەرانی دابوو، كە ئاشكرایە یەكێك لەو بەڵێنانەی پەیوەست بوو بە بڕیارەكەی ئەم دواییەوە لەبارەی سووریاوە، چونكە ئەو لە میانەی بانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا بەڵێنی ئەوەی دابوو كە لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكشێتەوە.
* شرۆڤەتان لەسەر كاریگەری و ئاكامەكانی ئەم بڕیارە و پێشهاتەكانی دواتر لەسەر شەڕی دژ بە داعش چییە؟ ئایا پێتان وایە بڕیارەكان دەستكەوت و سەركەوتنەكانی ئەم شەڕە دەخاتە مەترسییەوە؟
- من پێم وانییە ئەمە گەورەترین زیان و لایەنی خراپی ئەم بڕیارە بێت، راستە ئەم بڕیارە دۆخەكە بەرەو پشێوی دەبات، بەڵام لە كۆتاییدا هێزەكانی رژێمی ئەسەد و هێزەكانی رووسیا دەتوانن مامەڵە لەگەڵ داعشدا بكەن. دواتر ئێمە ئەوە دەزانین كە كورد و یەكینەكانی پاراستنی گەل و سووریا و رووسیا هەموویان بەرژەوەندییەكانیان لەو خاڵەدا یەك دەگرێتەوە، كە بریتییە لە تێكشكاندن و لە ناوبردنی رێكخراوی داعش. بە تێڕوانینی من ئەم هێز و لایەنانەش هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ یەكتردا دەكەن بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە. چونكە گومانی تێدا نییە كە كورد نایەوێت داعش بگەڕێتەوە بۆ ئەو ناوچەیە، ئەگەرچی ئەمە بە مانای ئەوە بێت كە هاوكاریی حكومەتی سووریا و حكومەتی رووسیا، هەروەها حكومەتی عێراقیش بكەن، بۆ ئەوەی بەر بە گەڕانەوە و تەشەنەكردنی داعش بگرن. كەواتە پێم وانییە ئەمە نیگەرانیی سەرەكی بێت، دواتر ئێمە دەزانین كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەگەڵ كورددا كارێكی باشیان ئەنجام دا لەم رووەوە. راستە دروستبوونی پشێوی و پاشاگەردانی لەو ناوچەیەدا رەنگە دەرفەتی ئەوە بڕەخسێنێت بۆ دووبارە خۆكۆكردنەوە و خۆڕێكخستنەوەی داعش، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لەو باوەڕەدا نیم كە داعش بتوانێت ئەم كارە بكات.
* بۆچی ئێوە ئەمە بە نیگەرانیی سەرەكی نازانن، یان بۆچی پێتان وایە خۆڕێكخستنەوە و سەرهەڵدانەوەی داعش ئەگەرێكی دوورە؟
- من لەبەر ئەوە وا دەڵێم، چونكە هۆكاری سەرەكیی دروستبوون و بڵاوبوونەوەی داعش لە سووریا ئەوە بوو كە سوپای سووریا لە ساڵی 2014 لەو ناوچانە كشایەوە، ئەوە بوو كوردیش نەیتوانی بە تەنیا بەر بە پێشڕەوی و بڵاوبوونەوەی ئەم هێزە بگرێت، لە دەرئەنجامدا داعش تەشەنەی كرد و ئێستاش كە هێزەكانی سووریا گەڕاونەتەوە بۆ ئەو ناوچانە، ئەوا پێم وایە ئەمە چارەسەری درێژخایەن و مەودا دوورە بۆ رێگریكردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش. هەرچەندە ئەوەی جێی داخە ئەوەیە كە سووریا و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دوژمنی یەكترن و چاوەڕوان ناكرێت ئەم دوو وڵاتە هاوكاریی یەكتر بكەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، ئەمەش بۆ داعش بارێكی یارمەتیدەر دەبێت. هەرچۆنێك بێت كارێكی باشە كە یەك حكومەت فەرمانڕەوایی بەسەر ئەو ناوچەیەدا هەبێت.
* كەواتە ئایا پێشبینیی دروستبوونی ناسەقامگیریی زیاتر لەو ناوچەیەدا دەكەیت؟
- ئەگەر ئێمە لە بارودۆخی ئێستا بڕوانین، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەوەی هاتۆتە ئاراوە ناسەقامگیرییەكی گەورەیە و ئێمەش دەزانین هەر بارودۆخێكی ناسەقامگیر و نائارام لە بەرژەوەندیی داعشدایە، چونكە دەرفەتی خۆڕێكخستنەوە و خۆكۆكردنەوەیان بۆ دروست دەكات، كورد لە دۆخێكی پڕ لە پشێویدان و هەوڵی خۆڕزگاركردن دەدەن و سەرقاڵن بە بیركردنەوە لەوەی چۆن بەر بە هێرشەكانی توركیا بگرن، چونكە دیار نییە توركیا دەست بە سەر چەند خاكی دیكەدا دەگرێت و چەند توندوتیژانەتر رەفتار دەكات، لە ئێستادا وا پێدەچێت توركیا لە هەوڵی جێبەجێكردنی ئەجێندا گەورەكەی خۆیدا بێت. كەواتە نازانین بارودۆخەكە تا چ ئەندازەیەكی دیكە بەرەو پشێوی دەچێت، چونكە ئەوەی ئێستا لە ئارادایە وەك شەڕێكی بەردەوام دەردەكەوێت.