رۆبی بارێت سەرۆكی كۆمپانیایەكی راوێژكارییە كە تایبەتمەندە لە بواری سیستم و جێبەجێكردنی تەكنەلۆژیای بەرگری و ئەمنی، لە نێویاندا پرسەكانی پەیوەست بە بواری ئەتۆمی و ئەمنییەتی سنوورەكان و چەند بوارێكی دیكە، پێشتریش راوێژكاری كاروبارە دەرەكییەكان بووە. روبی بارێت بڕوانامەی دكتۆرای لە مێژووی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ئاسیا لە زانكۆی تێكساس لە ئوستن بەدەست هێناوە. شارەزای كاروباری چەند وڵاتێكی ناوچەكەیە، وەك وڵاتانی كەنداو، ئێران و عێراق و سووریا. لە چەند بوارێكی دیكەشدا تایبەتمەندە، وەك پرسە ئەمنی و تیرۆریستییەكان، بزووتنەوە سیاسیوەكان، كاروبارە سیاسی و سەربازییەكان. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپی لە ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرسی بارگرژییەكانی نێوان هەردوو وڵاتی ئەمریكا و ئێران و چەند پرسێكی دیكەی لەگەڵدا تاوتوێ كرد.

* سەرەتا ئێوە چۆن لە بارودۆخەكە دەڕوانن، بەتایبەتی لەبەر رۆشنایی ئەو بارگرژییانەی لە نێوان ئەمریكا و ئێراندا هەیە؟
- بە تێڕوانینی من بارودۆخەكە پێشبینینەكراوە، بەتایبەتی دوای كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە، هەرچۆنێك بێت، من پێم وانییە ئیدارەی سەرۆك ترەمپ خوازیاری شەڕ بێت، لە هەمان كاتدا باوەڕم وانییە ئێرانیش ویستی ئەوەی هەبێت شەڕ رووبدات، كە دەكرێت بوترێت لەمەدا یەك دەگرنەوە، بەڵام ئەوەی لە ئێستادا روودەدات، ئەوەیە كە ئێران لە دۆخێكی زۆر دژواردایە، من دووپاتی دەكەمەوە كە ئەوەی دەكرێت لە كۆتاییدا رووبدات تەواو چاوەڕواننەكراوە. بە هەرحاڵ ئەوەی پەیوەندی بە ئێرانەوە هەبێت ئەوا لەو باوەڕەدا نیم ئێران دەست لە پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی هەڵبگرێت. دواتر لە نێو خودی ئێراندا كەسانی رادیكاڵ هەن كە خوازیاری دەستێوەردانن لە ناوچەكەدا و خۆیان بە هێزێكی باڵادەست لە ناوچەی كەنداودا دەزانن، لە هەمان كاتدا رۆڵی ئەمریكا و وڵاتانی دیكەی عەرەبی بە دەستێوەردان دەزانن لە ناوچەیەكدا كە بە ناوچەی خۆیانی دەزانن و وەك سەركردەی كەنداو- وەك هێزی باڵادەست لە كەنداودا-. لەگەڵ ئەوەشدا، ئێران لەبەردەم بڕیارێكدایە، چونكە ئەگەر سیاسەتێكی هاوسەنگتر نەگرێتەبەر لە ناوچەكەدا بە بەراورد بە سیاسەتی دەستێوەردان، ئەوا دۆخ و سیستمە ئابوورییەكەی ئەو وڵاتە خراپتر دەبێت. پێم وایە ئەو بڕیارەش بەندە بەوەی ئێران چ وێنە و پێگەیەك بۆ خۆی بەدی دەكات لە ناوچەكەدا و دەیەوێت چ رۆڵێك ببینێت تێیدا. ئەمەش مایەی ململانێی دەبێت لە نێوان ئەو كەسانەی لە لایەك دەیانەوێت رێچكە و رێگاچارەیەكی پراگماتییانە بگرنەبەر، لەگەڵ لایەنە سەختگیرەكانی نێو سوپای پاسداران.
* لە وەڵامی پرسیارەكەی پێشوودا وا دەردەكەوێت كە پێتان وایە رووبەڕووبوونەوەی سەربازی لە نێوان هەردوو وڵاتی ئێران و ئەمریكا ئەگەرێكی دوور بێت، بەتایبەتی كە وەك ئاماژەتان پێكرد هیچ لایەكیان خوازیاری شەڕ نین، ئەی چی دەڵێن دەربارەی ئەگەری گفتوگۆكردن و رێككەوتنی ئەم دوو وڵاتە؟
- لە راستیدا هەرچەندە دەكرێت ئەمە رووبدات، بەڵام ئەمە هەنگاوێكی گەورە دەبێت بۆ تاران كە هەڵیبگرێت، بە دەربڕینێكی دیكە ئەمە بە مانای ئەوە دێت كە ئێران سیاسەتی خۆی لە ناوچەكەدا بگۆڕێت، بەتایبەتی لە عێراق و سووریا و شوێنەكانی دیكە، ئەمەش هەنگاو و بڕیارێكی گەورەیە و من بە گومانم خودی رێبەری باڵا خامەنەیی و سوپای پاسداران ئەم كارە بكەن. هەروەها ئەمە جێی بایەخ دەبێت كە ببینیت چ دەرئەنجامێكی لێدەكەوێتەوە. لایەنێكی دیكەی ئەم مەسەلەیە ئەوەیە كە لە دوای ساڵی 1979وە خەڵكی ئێران لە كەشێكی دیاریكراودا ژیاون و هەمیشە ئۆباڵی كێشەكان خراوەتە ئەستۆی لایەنێكی دیكە، ئیدی گرنگی نییە، ئەمریكا بێت یان لایەنێكی دیكە، ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر هەڵگرتنی هەنگاوێكی لەم چەشنە. دواتر من نازانم ئایا تا چ راددەیەك دەسەڵاتدارانی ئێران رووبەڕووی فشاری ناوخۆیی دەبنەوە لەم رووەوە، بەتایبەتی كە لە ئێستادا ئەگەری ئەوە بەدی ناكرێت دەسەڵاتدارانی ئێران جڵەوەكەیان لە دەست دەربچێت. واتە راستە رەنگە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی لە ئێران رووبدات، بەڵام ئەگەری ئەوە نییە دەسەڵاتدارانی ئێران كۆنتڕۆڵی دۆخەیان لەدەست دەربچێت. هەرچۆنێك بێت، پێم وانییە ئێران پاشەكشەیەكی زۆر بكات لە هەڵوێستەكانی و لەلایەكی دیكەوە باوەڕم وایە خودی ترەمپ نیگەرانە لە هەڵگیرسانی شەڕێكی دیكە لە ناوچەكەدا، نیگەرانییەكەشی لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە سنووربەندییەك هەیە بۆ ئەوەی ئەمریكا بتوانێت ئەنجامی بدات. هەروەها ئەگەر شەڕ هەڵبگیرسێت، ئەوا مەترسیی ئەوەی هەیە ببێتە هۆی زیاتر ناسەقامگیركردنی ناوچەكە. هەروەها ئەوەی جێی سەرنجە ئەوەیە كە زۆرێك لەو وڵاتە عەرەبییانە بە ئاشكرا دژی ئێران لە ناخەوە نیگەرانی و ترسیان هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕێكی دیكە، چونكە زۆربەی دەرئەنجامەكانی شەڕەكە دوچاری ئەوان دەبێت. چونكە ئێرانی ئێستا ئێرانی ساڵی 1979 یان 1988 نییە و توانایەكی زیاتری هەیە و وڵاتانی عەرەبی كەنداو لە بارێكی لاوازتردان. واتە ئەگەر ئەوە رووبدات، ئەوا سەردەكێشێت بۆ دروستبوونی دۆخێكی تەواو پڕ لە پشێوی لە ناوچەی كەنداودا كە زیانێكی زۆر بەر ژێرخانی وڵاتانی عەرەبی دەكەوێت. خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە خودی سوپای ئەمریكا خوازیاری هەڵگیرسانی ئەم شەڕە نییە، بەتایبەتی كە هیچ ئامانجێكی سیاسیی روون بەدی ناكرێت كە لە ئارادا بێت.
* ئێوە ئاماژەتان بەوە كرد كە ئامانجێكی سیاسیی روون بەدی ناكرێت كە هەندێ كەس لەم رووەوە ئاماژە بەوە دەكەن ئەوەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ دەیگرێتەبەر لە ئاست ئێران و پێی دەڵێن دیپلۆماسییەتی ناچاركردن زیاتر ناچاركردنە وەك لەوەی دیپلۆماسییەت لەخۆبگرێت، بۆچوونی ئێوە لەم رووەوە چییە؟
- با من بەم شێوەیە گوزارشتی لێ بكەم، من پێم وانییە ئەو رێككەوتنە ئەتۆمییەی لە سەردەمی ئیدارەی ئۆبامادا ئەنجامدرا خۆی لە خۆیدا رێككەوتنێكی خراپ بووبێت، بەڵام كێشەكە ئەوە بوو كە ئیدارەی سەرۆك ئۆباما چاوی لە كردەوەكانی دیكەی ئێران دەپۆشی، واتە جگە لە مەسەلە ئەتۆمییەكە ستراتیژیەتێكی دیكەی نەبوو لە پەیوەندی بە لایەنەكانی دیكەی كردەوەكانی ئێرانەوە، بەتایبەتی لە پەیوەندی بە سووریاوە كە ئێمە دەزانین دەرئەنجامەكەی كارەساتێكی تەواو بوو، ئێستاش خودی ئیدارەی ترەمپ باوەڕی بە هەموو ئەوانە هەیە كە ئیدارەی ئۆباما باوەڕی پێی بوو، بەڵام دەیەوێت لە رێی سزاكانەوە دەرئەنجام بەدەست بهێنێت، بەڵام كێشەكە ئەوەیە سزاكان سەركەوتوو نابن، جگە لەوەی دژواریییەكی زۆر دەخوڵقێنن. كەواتە لەلایەك تۆ رێككەوتنێكت هەبوو بە بێ ناچاركردن- لە سەروەختی ئیدارەی سەرۆك ئۆبامادا-، لەلایەكی دیكەوە – لە سایەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپدا- رێككەوتنێك نییە، بەڵام راددەیەكی زۆر لە ناچاركردن هەیە. بەڵام كێشەكە ئەوەیە هیچ یەكێك لەم دوو سیاسەت و رێگاچارەیە كارا نین. ئێستاش دۆخەكە ئەوەیە كە ئێران هەوڵ دەدات پارێزگاری لە وێنەی خۆی و لە بڕەودان بە دەستڕۆیشتوویی خۆی بكات لە ناوچەكەدا لە كاتێكدا كە رووبەڕووی فشار و سزایەكی زۆری ئەمریكا بۆتەوە. هەروەها دەمەوێت جەخت لەسەر ئەوە بكەم كە من ناتوانم وێنای ئەوە بكەم كە ئەمریكا دەست بە هێرش و پەلامار و داگیركاری ئێران بكات، لە هەمان كاتدا پێم وانییە ئەنجامدانی هێرش و هەڵمەتی ئاسمانی ببێتە هۆی راگرتنی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران، دواتر با ئێمە بیر لەوە بكەینەوە كە كارێكی لەم چەشنە چ كێشەیەكی لە عێراقدا خوڵقاند، ئەمە لە كاتێكدا ئێران كێشەیەكی تەواو جیاوازە. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا ئەگەر بێت و هەڵەیەك رووبدات، ئەوا ئەگەری روودانی ئەم رووبەڕووبوونەوەیە دێتەئاراوە. لەلایەكی دیكەوە پێم وایە ئەو هێرشەی بڕیار بوو ئەنجام بدرێت و سەرۆك ترەمپ رایگرت، نەدەبووە هۆی ساردكردنەوەی سوپای پاسداران، یان خودی ئێران، ئێستاش خودی ئیدارەی ترەمپ خۆی خستۆتە دۆخێكەوە كە نە دەتوانێت هەنگاو بۆ پێشەوە هەڵبگرێت و نە دەشتوانێت پاشەكشە بكات. هەروەها ئێرانیش خۆی لە دۆخێكەوە تێوەگلاندووە كە توانای ئەوەی نییە شتێك ببەخشێت بۆ ئەوەی سزاكانی لەسەر هەڵبگیرێت بە بێ ئەوەی ئەمە سازشێكی گەورە لەخۆبگرێت. كەواتە ئەمە دۆخەكەیە و دەبێت چاوەڕێ بكەین و ببین بزانین چی روودەدات.
* باشە كەوابێت چ خەسڵەت و رەهەندێك سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ترەمپ جیادەكاتەوە بەتایبەتی لە پەیوەندی بە ئێرانەوە؟
بە تێڕوانینی من ئەو سیاسەتەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ دەیگرێتەبەر لە ئاست تاراندا جیاوازییەكی ئەوتۆی نییە لەگەڵ ئەو سیاسەتەی كە ئەمریكا لە ئاست ئێراندا گرتیەبەر لە نێوان ساڵی 1979 و 2015دا، كە ئەو سیاسەتەش سزای قورسی لەخۆگرت، بەڵام دەرئەنجامەكە گەیشتن بوو بە بنبەست و بە رێگایەكی داخراو. چونكە كاتێك تۆ دەڵێیت سیاسەت، ئەوا دەبێت بزانیت چۆن ئامانجەكانت بەدی دەهێنیت، بەڵام ئەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ ئەنجامیداوە، بۆتە هۆی ئەوەی ئەمریكا لە گۆشەیەكدا بمێنێتەوە، چونكە ئامانجەكان تەنیا بە سەپاندنی سزاكان بەدی نایەن. هەروەها پێم وانییە خودی سەرۆك ترەمپ خوازیاری روودانی شەڕ بێت، لە هەمان كاتیشدا ئێرانیش خوازیاری شەڕ نییە، بەڵام دەیەوێت سزاكانی لەسەر هەڵبگیرێت، بەڵام كێشەكە ئەوەیە نایەوێت پاشەكشە بكات لەوەی پێی وایە مافی رەوای خۆیەتی بەتایبەتی لە عێراق و سووریا و شوێنەكانی دیكە. هەروەها ئێران نایەوێت دەستبەرداری پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی و پرۆگرامی مووشەكییەكانی بێت و تەنانەت ئەگەر بیەوێت، ناتوانێت دەستبەرداریان بێت. كەوابێت هیچ لایەكیان دیدگایەكی روونیان نییە بۆ تێپەڕاندنی ئەم دۆخە و ئەمریكا نازانێت چۆن ئەم كارە بكات بە بێ بەكارهێنانی هێزی سەربازی كە ئاشكرایە ئیدارەی ئەمریكا نایەوێت هێزی سەربازی بەكار بهێنێت، لە هەمان كاتدا ئێرانیش نازانێت چۆن ئەمە بەدی بێنێت، بە بێ پاشەكشەیەكی گەورە لە بەرامبەر فشاری ئەمریكا. هەرچۆنێك بێت ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ باوەڕی وایە بە سەپاندنی فشار و سزای زیاتر ئێران دێتە ژێربار، بەڵام من دڵنیا نیم لەوەی ئەمە حاڵەتەكە بێت.