خۆشەوی خەلیل قایمقامی قەزای مێرگەسۆر بۆ (گوڵان): ئاڤە شین پیس بووە، چارەسەرێكی بەپەلەی پێویستە


مێرگەسۆر سنوورێكی بەرفراوان و شاخاویی هەیە، ناحیەكانی (گۆڕەتوو، بارزان، شێروان مەزن، پیران، مەزنێ) و(260) گوند لەخۆدەگرێت، سنووری قەزای مێرگەسۆر بە گشتی بە سەنتەری قەزاكەشەوە لەسەردەمی بەعسدا ڕووخێنرابوو، دانیشتووانەكەشی ڕاگوازرابوونەوە بۆ ئۆردوگا زۆرە ملێیەكانی(بەحركە و شاخۆڵان و قوشتەپە و هەریر و دیانا و...) .
لە دوای ڕاپەڕینە مەزنەكەی ساڵی 1991،واتە دوای دەستبەكاربوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان،هەڵمەتی ئاوەدانكردنەوە لەو سنوورەدا دەستی پێكرد و سەنتەری قەزا و ناحیەكان و (176) گوند ئاوەدانكرانەوە، هەروەها چەندین جار هەوڵدراوە گوندەكانی تریش كە ژمارەیان(84) گوندە ئاوەدان بكرێنەوە،زۆربەیان دەكەونە ناوچەی (وڵاتەژێری) و (مزووری) و سنووری توركیا، بەڵام لەبەر ناسەقامگیری و نزیكی لە سنوور و تۆپبارانی ناوچەكان نەتوانراوە ئەو گوندانە ئاوەدان بكرێنەوە، بۆیە تا ئێستاش دانیشتووانی ئەو گوندانە لە كۆمەڵگاكان ماونەتەوە، دانیشتووانی سنووری قەزای مێرگەسۆر ئێستا (49500) كەسە، گەرچی بە بەردەوامی و بەتایبەتیش لە كابینەی پێنجەمی حكومەتی كوردستان پرۆژە و كاری خزمەتگوزاری بۆ ئەم ناوچەیە ئەنجام دراوە، بەڵام بەپێی پێویست و لە ئاستی بەرفراوانی سنوورەكە و داخوازییەكانی خەڵكەكەیدا نەبووە.
تیمی گوڵان سەردانی قەزای مێرگەسۆر و سنوورەكەی كرد و لە نزیكەوە گوێبیستی گلەیی و داواكاریی ژمارەیەك لە هاووڵاتیانی ئەم ناوچەیەبوو، هەر بۆیە گلەیی و داواكاری و پێداویستیەكانی خەڵكی دەڤەرەكەمان ئاڕاستەی بەڕێز خۆشەوی خەلیل قایمقامی قەزای مێرگەسۆر كرد، لێرەدا پوختەی وەڵامەكان بڵاودەكەینەوە.
تێكچوونی پردەكان زیانی لە ژێرخانی مێرگەسۆر داوە
وەكو دەزانین دەڤەری مێرگەسۆر بە درێژایی مێژووی شۆڕشی رزگاریخوازی كوردستان رووبەڕووی هێڕش و پەلاماری دوژمنان بۆتەوە،جگە لەوەی دەسەڵاتەكانی حكومەتی عێراقی هێزی سەربازی و تۆپ و فڕۆكەی هێناوەتە سەری و هەموو سنوورەكەی خاپوور و وێرانكردووە و ژێرخانی ئەو سنوورەی بەگشتی داتەپاندووە، سەبارەت بەوەی بۆچی تا ئێستاكەش ژمارەیەك گوند ئاوەدان نەكراونەتەوە، ئایا هۆكارەكەی نەبوونی پرۆژەی خزمەتگوزارییە یان شتی تر، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی:
هەر پڕۆژە و كارێك بۆ سنووری قەزای مێرگەسۆر كرابێت، ئەوە لەدوای ڕاپەرینەوە بووەو واتە لە خاڵی سفرەوە دەست پێكراوە، چونكە لە سنوورەكەدا تەنیا ئەو چەند كیلۆمەترە رێگا قیرتاوە مابوو كەلە زارگەلییەوە بۆ مێرگەسۆر دێت، هەموو پڕۆژە خزمەتگوزارییەكانی دەڤەرەكە تێكدرابوو، بەڵام لەگەڵ دەست بەكاربوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان قۆناغ بە قۆناغ سنوورەكە ئاوەدانكرایەوە، لە ساڵی 1996 بەهۆی ناسەقامگیری و تۆپبارانی توركیا جارێكی تر ناوچەكانی (مزووری) سەرتاپای تێكدرا و دانیشتووانی گوندەكانیش ئاوارەی ئۆردوگاكان بوونەوە، سنووری (وڵاتەژێری) كە سەربە ناحیەی(بارزان) ە، (9) گوندی ئەم سنوورە لە ساڵی (2005-2006) لە سەر بودجەی حكومەتی هەرێمی كوردستان و لەلایەن كۆمپانیایەكی ناوخۆیی پرۆژەی خانووی نیشتەجێبوونیان دەستپێكراوە، لە (35%)ی پرۆژەكەش كۆتایی هاتووە، بەڵام ئەم پرۆژەیە لەبەر تۆپبارانی توركیا ڕاوەستا و تەواو نەكراوە، لەبەرئەوەی پردی (وڵاتە ژێری) و پردی ڕووباری(مارۆك) بەر تۆپبارانەكە كەوتوو و بە تەواوی تێكچوون، بەمەش هاتوچۆی نێوان گوندەكانی ئەو سنوورە و قەزا و ناحیەی بارزان داپچڕا، بۆیە خەڵكەكە گوندەكانیان جێهشت و ئاوارەبوونەوە، ئەم بارودۆخە ناسەقامگیرە و بوونی كێڵگەی مین و خراپی رێگاوبان و نزیكە سنوور وایكردووە تا ئێستاكە (84) گوندە ئاوەدان نەكرێنەوە.
ئاوی خواردنەوەی گوندەكان
یەكێكە لە گرفتەكانی سنوورەكە
سنووری قەزای مێرگەسۆر بەهۆی ئەو بارودۆخەی لە پێش راپەرین ، لەلایەن حكومەتی عێراقەوە بەسەریدا هاتبوو گشت پرۆژە خزمەتگوزارییەكان نەمابوون، پرۆژەی ئاوی خواردنەوە یەكێكە لەو بوارە گرنگانەی ژیان و لەگەڵ ئاوەدانكردنەوەی سنوورەكە قۆناغ بە قۆناغ بۆ دانیشتووانی قەزا و ناحیە و گوندەكان دابین كرایەوە، بەڵام زۆر شوێن و گوند هەیە تا ئێستا گرفتی ئاوی خواردنەوەیان هەیە، سەبارەت بە پرۆژە و گرفت و كێشەكانی ئاوی خواردنەوە، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی:
ئێستاكە پڕۆژەی ئاوی خواردنەوەی گوندەكان گرفتێكی سەرەكییە، چونكە كاتی خۆی زۆربەی ئەو گوندانە دانیشتووانەكەیان (20) ماڵ بووە، بەڵام ئێستا زیادی كردووە بۆ(100) ماڵ، بۆیە ئەو پڕۆژەی كە هەیانە بەشی دانیشتووانەكانیان ناكات، لەلایەكی تر ئاوەكە پتر بە كەڵكی كشتوكاڵ دێت و بۆ خواردنەوە دەست نادات و لە ڕووی تەندروستیشەوە كانیاوەكانیش كێشەیان هەیە، ناتوانرێ بۆ خواردنەوە بەكاربێن، هەرچەندە پرۆژەیەكی ئاوی خواردنەوە لە سەردەمی كابینەی پێنجەم بۆ سەنتەری قەزا و (42) گوند ئەنجام دراوە، بەمەش ئەو گوندانە لە گەورەترین كێشە رزگاریان بووە كە ئاوی خواردنەوەیە، بەڵام(51) گوند لە سنووری بارزان كە بە سنووری ( بەڕۆژی و نزاری) دێت تا دەگاتە شێوەدزێ، ئەوانە هەر هەمووی گرفتی ئاوی خواردنەوەیان هەیە، هەر بۆیە گوندەكانی دەوروبەری بارزان بە تانكەر ئاویان بەسەردا دابەش دەكرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە سەرچاوەی ئاویان كەمە و بەشی كاری كشتوكاڵی و خواردنەوە ناكات و گەرچی بۆ پرۆژەی ئاوی خواردنەوەی ئەو گوندانە كەشف كراوە، بەڵام ماوەیەكی زۆرە چاوەڕوانین و تا ئێستا وەڵام نییە .
ئاڤەشین پیسبووە
هەروەها سەبارەت بە ئاڤەشین قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: ئاڤەشین تا رادەیەك پیسبووە، ئەگەر وابڕوات ڕۆژ لە دوای ڕۆژ ئاوەكە پیستر دەبێت، چونكە ئاڤەشین ئاوی دوو ڕووبارە دێنەوە سەریەك، یەكێكیان لەگەڵی باڵندەوە و ئەوەی تریان لە دەڤەری دێرەلوك و گەڵیڕەشەوە دێت، ئەوەی لە دێرەلۆك و شیلادزێ دێت ئاوی قورسی ناوچەكەی دێتەوە سەر و ئاوەكە پیس دەكات، هەر بۆیە ئاڤەشین بەكەڵكی خواردنەوە نایەت و بۆ تووشبوون بە نەخۆشی مەترسیدارە. ئەمەش گرفتێكە و چەندینجار لە كۆبوونەوەی پاراستنی ژینگە گفتوگۆی لەسەر كراوە، پێویستە ئەو ئاوەڕۆیانەی دێتەوە سەر ڕووباری دەڤەری دێرەلۆك و گەڵی رەشەوە بگوازرێنەوە، تاوەكو ئاڤەشین لەپیسبوون بپارێزین .
سنووری قەزای مێرگەسۆر (76) گوند
تۆڕی كارەبایی نیشتمانی بۆ نەچووە
سنووری قەزای مێرگەسۆر بە سەنتەری قەزاشەوە تۆڕی دابەشكردنی كارەبای نەبوو، بەڵام لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان تۆڕی كارەبای نیشتمانی بۆ ڕاكێشراوە، گەرچی تا ئێستاش ژمارەیەكی زۆرگوند لەم كارەبایە بێبەشن، سەبارەت بەبەرنامە و پلانەكانی لایەنی پێوەندیدار بۆ چارەسەركردنی گرفتی كارەبا، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: لەساڵی 2009 - 2010 نزیكەی (100) گوندی سنوورەكە تۆڕی كارەبای نیشتمانییان پێگەیشتووە، بەڵام تا ئێستا (76) گوند لە تۆڕی كارەبایی نیشتمانی بێبەشن، بەگشتی گرفتی كارەبا هەیە و پێویستی بەوە هەیە پتر كاروپرۆژە لەمبارەیەوە ئەنجام بدرێت.
ساڵی(2007) نەخۆشخانەی بارزان لە بلێ دروستكراوەگەرچی تا ئێستا نەكەوتۆتەكار
سنووری قەزای مێرگەسۆر لەبەر ئەوەی دوورە لە شارە گەورەكان و شاخاوییە، بۆیە حكومەتی هەرێمی كوردستان تا ئێستا دوو بینایەی نەخۆشخانە و چەند بنكەیەكی تەندروستی بۆ دروست كردووە، گەرچی تا ئێستاش گلەیی و گازاندە هەیە، لەمبارەوە قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی لە ساڵی 1997 نەخۆشخانەیەك لە سەنتەری قەزای مێرگەسۆر بە ئیمكانیاتێكی كەم دروستكراو لە ساڵی 2009 دا شوێنی نیشتەجێ بوونی پزیشك و چەند كارێكی تری بۆ ئەنجامدرا، هەروەها لە ساڵی(2007) نەخۆشخانەی بارزان لە بلێ كە(17) قەرەوێڵەییە دروستكرا، گەرچی تا ئێستا نەكەوتۆتەكار، بەشێوەیەكی گشتی لە سنووری قەزای مێرگەسۆر لە ڕووی بینایەی نەخۆشخانەوە گرفتمان نییە، بەڵام گرفتی سەرەكی ئەو سنوورە پسپۆڕایەتی و میلاكاتی پێویستە بەتایبەتی لەوەی كە پزیشك دادەمەزرێت بەهەمان مووچە و ئیمتیازاتی شارەكان دێتە ئەو سنوورانە، ئەمەش كاریگەری خراپی دەبێت، چونكە زۆربەی ئەو پزیشك و كارمەندانی دێنە سنوورە دوورەكان و پاشماوەیەك یان لەگەڵ تەواوبوونی ماوەی دیاریكراو، داوای گواستنەوە بۆ شار دەكات ، هەندێ كەس یان زۆربەی پزیشكەكان بۆ گواستنەوە واسیتەش دەكەن، بۆیە پێویستە مووچە و ئیمتیازاتی ئەو پزیشكانەی دێنە ئەو سنوورانە زۆرتر و باشتر بێت تاوەكو بتوانن بمێننەوە.
بۆیە پێویستە لە كەرتی تەندروستی حكومەتتدا گرنگی زیاتر بەو سنوورە بدرێت، لەبەر ئەوەی كە نەخۆش چارەسەری لە ناوچەكە بۆ نەكرێت، دەبێ بچێتە شار، ئەمەش بەهۆی دووری جگە لەوەی خەرجی دەوێت نەخۆشەكە هیلاك و ماندوو دەبێت، لە لایەكی تر بۆی هەیە نەخۆشەكە ئەگەر نەخۆشیەكەی قورس بێت تا دەگاتە شار گیان لە دەست بدات.
بەبڕیاری سەرۆكی هەرێمی كوردستان
ئەگەر گوندێك یەك ماڵی لێ بێت ماڵی دووەم قوتابخانەیە
پەروەردە و خوێندن دوو بنەمای سەرەكی پێشكەوتنی هەموو نەتەوە و كۆمەڵگایەكە لە كۆنەوە كورد گرنگی بەم لایەنەداوە و لەگەڵ دەست بەكاربوونی حكومەتی كوردستان ئەگەر گوندێك تەنیا چەند ماڵێك بێت، قوتابخانەی بۆ دروستكراوە، سەبارەت بە ڕەوشی پەروەردە و خوێندن لە سنووری قەزای مێرگەسۆر قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: لە سنووری قەزای مێرگەسۆر ئەگەر گوندێك سێ، چوار ماڵ بێت یا(دە) قوتابییان هەبێت قوتابخانەی هەیە، بەڵام قوتابخانەكە تەنیا دوو ژوورەو وەكو پێویست نییە، لەو كاتەوەی كە بەڕێز سەرۆك بارزانی بڕیارێكیداو فەرمووی ئەو گوندەی یەك ماڵی لێ بێت ماڵی دووەم قوتابخانەیە لەو كاتەدا هەڵمەتێك ئەنجامدرا بە دروستكردنی قوتابخانەی دوو پۆلی، بۆی هەیە ئەو قوتابخانانە یەك یان دوو مامۆستایان هەبێت لەمبارەوە ئەوە گرفتە، بەگشتی لە بواری پەروەردەش گرفتی میلاكات و پسپۆڕایەتی مامۆستا هەیە و ئەو مامۆستایانەی لەو سنوورەش دادەمەزرێن پاش ئەوەی ماوەی یاسایی خۆیان تەواو دەكەن و دەبێتە مامۆستایەكی خاوەن ئەزموون و دەگوازرێتەوە بۆ شارەكەی خۆی یان دەوروبەری شارەكەی، ئەمەش گرفتێكی گەورەیە و زیانێكی راستەوخۆو كاریگەر بە پەروەردە و فێركردنی منداڵەكان و نەوەكانی ئەو سنوورە دەگەیەنێت.
ماستەرپلانی (مێرگەسۆر و بلێ) دراوە بە تەندەر
هەر شاروشارۆچكەیەك بیەوێت گەورە و بەرفراوان بێت و زەوی دابەش بكات و شوێنی شەقام و ڕێگا و كارە خزمەتگوزارییەكان دیاری بكات، پێویستی بە ماستەرپلان هەیە، سەبارەت بەوەی ئایا قەزای مێرگەسۆر نەخشە و ماستەرپلانی هەیە، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: ئێمە كێشە و گرفتی زەویوزارمان لەم سنوورە بەتایبەتی لەناو سەنتەری قەزای مێرگەسۆر هەیە، چونكە زەوییەكان موڵكی خەڵكەكەیە و تا ئێستاش كووژاندنەوە و فەرزی زەوی شارەوانی و كشتوكاڵی نەكراوە، ئەمەش پێویستی بە یاسا و رێنماییەكی تایبەت هەیە كەلەلایەنی پەیوەندار پیادەبكرێت.
ماستەرپلانی مێرگەسۆر و بلێ وەكو تەندەر تەواوبووەو بڕیارە بدرێت بە كۆمپانیایەك بۆ جێبەجێكردنی.
پاككردنەوەی سەنتەری قەزا و سنوورەكە لە زبڵ و خاشاك یەكێكە لە گرفتە گەورە و بەرچاوەكان
لە زۆربەی شاروشارۆچكەكانی كوردستان كێشە و گرفتی پاككردنەوەی شارو گەڕەكەكان هەیە و سستەمی پاككردنەوە و خۆ رزگاركردن لە زبڵۆخاشاك كۆنە و گرفتی بەرچاوی هەیە، لەمبارەوە قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: ئەوە یەكێكە لە گرفتە گەورە و بەرچاوەكان، لە سنووری قەزای مێرگەسۆر(9) شارەوانی هەیە هەریەكەی شوێنێكی بۆ زبڵ و خاشاك فڕێدان بۆ دەست نیشان كراوە، بەڵام ئەو شوێنانەش گرفتی خۆیان هەیە، چونكە ماوە ماوە كە زبڵ و خاشاكەكە دەسووتێنرێت، دەبێتە هۆی پیسبوونی ژینگە و بێزاركردنی خەڵكی ناوچەكە و بڵاوبوونەوەی نەخۆشی، لەلایەكی تر لە كاتی باران بارین لەو شوێنانەی زبڵ و خاشاكەكەی لێ كۆكراوەتە باران لەگەڵ خۆی زبڵەكە رادەماڵێت و دەچێتە ناو ڕووبارو و سەرچاوەكانی تری ئاوی ناوچەكە، بەمەش دووبارە ژینگە و ئاوی سنوورەكە پیس دەبێت، بڕیارە و كاریش لەلایەن وەزارەتی شارەوانی لەسەر ئەو زبڵ و خاشاكە كراوە كە كۆكردنەوە و لەناوبردنی بدرێتە كۆمپانیایەك كە تایبەتمەندی هەبێت لەمبوارەدا.
تا ئێستاكە لە (40%)ی گوندەكانی سنووری قەزای مێرگەسۆر رێگاوبانیان باش نییە
سنووری قەزای مێرگەسۆر بە گشتی و گوندەكان بەتایبەتی شاخاوییە و رێگاوبانەكانی زۆر ناخۆش و سەختە، دەبێ لەم لایەنەوە چ پرۆژەیەك بۆ سنوورەكە ئەنجام درابێت و كێشەوگرفتەكان چییە سەبارەت بە رێگا و بانەكان و گرفتەكانی ناوچەكە، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: لە ساڵی 2009 لافاوێك لە سنوورەكە، لە رێگای گەڵی ئەشكەوتێ ڕوویدا، لە ئەنجامدا ڕێگاكەی تێكداو زەرەرێكی زۆری بە خەڵكی ناوچەكە گەیاند، دواتر زەرەوزیانی ڕێگاكە و ناوچەكە و خەڵكەكەمان خەمڵاند و بەرزمان كردووە، بەڵام تا ئێستا قەرەبووی خەڵكەكە نەكراوەتەوە رێگاكەشیان چاك نەكردۆتەوە، هەروەها لە گوندەكان كێشە و گرفتی ڕێگاوبان هەیە و ماوەیەك پێش ئێستا بەڕێز سەرۆكی حكومەت سەردانی سۆرانی كرد، یەكەم قسەم ئەوەبوو پێویستە گرنگی بە گوندەكان بدرێت، یەكەم پڕۆژەش بۆ گوندەكان پێویستە ڕێگاوبانیان بۆ دروست بكرێت. چونكە تا ئێستاكە (40%)ی گوندەكانی سنووری قەزای مێرگەسۆر رێگاوبانیان باش نییە.
تەنیا(20) كێڵگەی مین
لە سنوورەی قەزای مێرگەسۆر پاك كراوەتەوە
وەكو ئاشكرایە لە سەردەمی سەدام حوسێندا لە سنوور و زۆربەی ناوچەكانی كوردستان بەتایبەتی لە سنووری قەزای چۆمان و مێرگەسۆر و.. تاد. ژمارەیەكی زۆری مینی تیادا چاندراوە، لە دوای ڕاپەڕین لەگەڵ رزگاربوونی كوردستان دەستكراوە بە پاككردنەوەی ناوچەكان لە مین، بەڵام هێشتا ژمارەیەكی زۆری كێڵگەی مین ماوە، یەكێك لەو ناوچانەی گرفتی لەمبارەوە هەیە سنووری قەزای مێرگەسۆرە، سەبارەت بەم بوارەش قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: لەبەر ئەوەی حكومەتی عێراقی ئەو سنوورەی وێران كرد و بنكەی سەربازی لە سەنتەری مێرگەسۆر دانابوو، دووەم لەگەل توركیا هاوسنوورین و بارودۆخی ئەو سنوورەش سەقامگیر نییە، بۆیە ژمارەیەكی زۆر مین چێندراوە، تا ئێستا تەنیا(20) كێڵگەی مین لە سنوورەكە پاككراوەتەوە، بەڵام شوێنە دوورەدەست و نزیك سنوورەكان وەكو خۆی ماوەتەوە و ئەو مینانەش قوربانی لێكەوتۆتەوە و زۆریش مەترسیدارە، تا ئێستا كیڵگەی مین لەم شوێنانە ماوە ( سەر چیای پیران و پشت ناحیەی شیروان مەزن هەروەها لە دەوروبەری كانی ئەلنجە) و چەندین شوێنی تریش.
بۆ پرۆژەكان هیچ جۆرە بودجەیەكی
حكومەت و وەزارەتەكانمان لەبەر دەست نییە
بەمدواییە لە سەرۆكایەتی حكومەتی هەریمی كوردستان بە بڕیارێك دەسەڵاتی ئیداری بۆ قەزاو ناحیەكان دابەزیە خوارەوە، سەبارەت بە دابەزینی ئەو بڕیارە بۆ یەكە ئیداریەكان و كاریگەری لەسەر پڕۆژە و بەرەو پێشڤەچوونی دەڤەرەكە، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: دابەزینی دەسەڵاتی كارگێڕیی وەكو بڕیار بۆمان هاتووە، بەڵام تا ئێستا كاری پێی نەكراوە، چونكە دابەزاندنی دەسەڵاتی ئیداری بەپێی دەسەڵاتی دارایی سوودی نابێت، ئێمە هیچ جۆرە بودجەیەكی حكومەت و وەزارەتەكانمان لەبەر دەست نییە، جگە لەو سێ ملیۆن دینارەی كە مانگانە بۆ هەندێ كاروئیش و هەڵسوڕاندنی یەكە ئیداریەكە بۆمان دانراوە، بەڵام بۆ هەندێ پرۆژە و كار كە دێتە پێش لە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگادا دەسەڵاتمان هەیە و دەتوانین كاری پێ بكەین.
وەزارەتی پیشەسازی و كشتوكاڵ و دەستەی وەبەرهێنان لە سنوورەی مێرگەسۆر هیچ جۆرە پرۆژەیەكیان ئەنجام نەداوە
سەبارەت بەوەی ئایا دەستەی وەبەرهێنان و وەزارەتی پیشەسازی و كشتوكاڵ هیچ جۆرە پرۆژەیەكیان وەكو نیشتەجێ یان كارگە و پرۆژەی كشتوكاڵی لە سنووری قەزای مێرگەسۆر ئەنجامداوە، قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: لەبەر كێشەی زەویوزار تا ئێستا نەتوانراوە دەستەی وەبەرهێنان هیچ جۆرە پرۆژەیەك تەنانەت پرۆژەی نیشتەجێش لەم ناوچەیەدا ئەنجام بدات. هەروەها وەزارەتی پیشەسازی و كشتوكاڵیش لەم سنوورەدا هیچ جۆرە پرۆژەیەكیان نەكردووە، چونكە ناتوانین زەوی بۆ پڕۆژەكان دابین بكەین، لە لایەكی ترەوە چەندین جار داوامانكردووە لە حكومەت و لایەنی پەیوەندار كە كارگەیەكی شەربەت یاخود ماست و شیر دابمەزرێنن، گەرچی لەمبارەوەش بە دەنگمانەوە نەهاتوون، بەڵام خەڵك و سەرمایەدارانی ناوچەكە خۆیان ڕوویان لە هەندێ كارو پرۆژەی بچووك كردووە وەكو بەخێوكردنی پەلەوەر و كیڵگەی بەخێوكردنی مانگا و . . . .
سنووری قەزای مێرگەسور تا ئیستا بەفعلی
هیچ پڕۆژەیەكی گەشتیاریی بۆ جێبەجێ نەكراوە
سنووری قەزای مێرگەسۆر بەگشتی سروشتێكی گەشتیاری زۆر گونجاوی هەیە، بەڵام لەم لایەنەوە تا ئێستا یەك كار و پڕۆژەی بۆ ئەنجام نەدراوە، هەروەها ئەو دەڤەرە چەندین شوێنی شوێنەوار و مێژووی تێدایە، سەبارەت بەوەی ئایا لە بەرنامە و پلانی ساڵی (2011)كار و پڕۆژەی گەشتوگوزاری لەم دەڤەرە هەیە و كار لەسەر شوێنەوارەكان كراوە؟ قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: بێگومان سنوورەكە خۆی باشترین شوێنە بۆ گەشتوگوزار، بۆیە وەكو قۆناغی یەكەم چەند شوێنێك لە دەڤەرەكە دەست نیشانكراوە، شوێنەكان وەكو (پیران و سەر ڕووباری ڕێزان و میدانۆك و . . .)، بۆ كار و پڕۆژەكانیش هەماهەنگی و پێوەندیمان لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی گشتی گەشتوگوزار هەیە و بەڕێز وەزیری شارەوانی و گەشتوگوزاریش بەڵێنی داوە لەم شوێنانەو چەند شوێنێكی تریش كار و پڕۆژەی گەشتیاری ئەنجام بدرێت .
هاوكات لە بەرنامە وپلان دایە لە ڕێگای پارێزگاوە لە چەند شوێنێك كورسی و كەپر دروست بكرێت، بەڵام تا ئێستا بەفعلی هیچ پڕۆژەیەك جێبەجێ نەكراوە. بەڵام لە لایەنی شوێنەواریشەوە تەنیا كارێك بۆ ئەشكەوتی شانەدەر كراوە، گەرچی ئەوەش بە پێی پێویست نییە، دەبێ ئەوەش بزانین لە لایەن وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار بەرنامە و پلان هەیە بۆ زیندووكردنەوەی شوێنەوارەكان .
داواكارین چەند بەشێك لە كۆلیژی بنیاد
لەسنوورەی مێرگەسۆر بكرێتەوە
لە زۆربەی قەزاكان دوای راپەڕین ساڵ لە دوای ساڵ پەیمانگا و كۆلێژ و زانكۆ كرانەوە، گەرچی لە سنووری قەزای مێرگەسۆر نەك زانكۆ، بەڵكو پەیمانگا و كۆلێژێكی لێ نییە، سەبارەت بەم بوارەوە قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: تەنیا پەیمانگای پێگەیاندنی مامۆستایان لە بلێ هەیە، كردنەوەی ئەو پەیمانگایەش كاتییە و بۆ پێگەیاندنی ژمارەیەك مامۆستا و پڕكردنەوەی میلاكاتی سنوورەكەیە، هەر بۆیە لەساڵی داهاتووی خوێندندا ئەو پەیمانگایەش دادەخرێت، بۆیە لێرەدا داواكارین چەند بەشێك لە كۆلیژی بنیاد لەسنوورەكەدا بكرێتەوە بۆ پێگەیاندنی مامۆستا و پسپۆڕایەتی جیا جیا .
كێشەی سەرەكی سنوورەكە لە وەرزی زستاندا
نەبوونی ئامێرە
ناوچە شاخاوی و سنوورییەكانی كوردستان بەگشتی وەرزی زستانیان دژوارە و بەفر و بارانێكی زۆری لێدەبارێت لە ئەنجامدا زۆربەی ڕێگاكانی بە ڕێگا سەرەكییەكانیشەوە بەفر دەیگرێت و تێكدەچێت، پێویستە بە شۆفڵ و گرێدەر و بلدۆزەر و ئامێری تری بەفر ڕاماڵین پاكبكرێتەوە، لەمبارەوە قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: ئێمە لەم سنوورە كێشەی سەرەكیمان بە تایبەتی لە وەرزی زستان نەبوونی ئامێرە، ئامیرەكانیش وەكو شۆفل و گرێدەر و . . . و تیمێكی باش و هاوچەرخی بەفر ڕاماڵین، هەرچەندە ئێستاكە تیمێكی بەفر ڕاماڵین لە سنوورەكە هەیە، بەڵام بەپێی پێویستی سنوورەكە نییە، لەبەر ئەوەی تیمەكە ئیمكانیاتی كەمە، ئەگەر سنوورەكە ئەو ئامێرانەی ئاماژەمان پێكرد بۆی دابین بكرابووایە، ئەوە دەمانتوانی پێش لە لافاوەكەی ساڵی (2009) بگرینەوە وا بكەین ئەو زەرەر و زیانانەی لێكەوتەوە كەمتر بێت.
لە كۆنەوە سنووری قەزای مێرگەسۆر بەوە بەناوبانگە كە ڕاوكردنی ئاژەڵ و باڵندەی كێوی قەدەغەیە
لە كۆنەوە سنووری قەزای مێرگەسۆر بەوە بەناوبانگە كە ڕاوكردنی ئاژەڵ و باڵندەی كێوی قەدەغەیە و گرنگی بە پاراستنی ژینگە دەدەن و ئەو دیاردەیەش بۆتە كەلتوورێك نەوە لە دوای نەوە و خەڵكی ناوچەكە ڕێزی لێ دەگرن، لەمبارەوە قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: لەم سنوورەدا زۆر گرنگی دەدرێت بە پاراستنی ژینگە، ڕاوكردنی ئاژەڵ و باڵندەی كێوی قەدەغەیە و خەڵكی ناوچەكەش زۆر پابەندن بەو كارەو بۆتە بەشێك لە كەلتووریان و پارێزگاری لە ئاژەڵی كێوی دەكەن، هەر بۆیە ئێستا ئاژەڵ و باڵندەی كێوی بە ڕەوە دەسوڕێنەوە و ئازادن، هاوكات ڕاوە ماسیش قەدەغەیە تەنیا لە كاتی دیاریكراوی خۆی نەبێت.
ناوەندی وەرزش و لاوان لە ساڵی (2010) تەواو بوو بەڵام تا ئێستا سوودی لێ وەرنەگیراوە
لە كۆتاییدا سەبارەت بەبواری وەرزش و لاوان قایمقامی قەزای مێرگەسۆر وتی: سنوورەكە شاخاویە لەبەر ئەوە دروست كردنی یاریگایەكی گەورە و بەرفراوان زۆر زەحمەتە، بۆیە نەتوانراوە ئەو گرفتەی لاوان چارەسەر بكەین، بەڵام لە سەردەمی كابینەی پێنجەم لە سەنتەری قەزا و ناحیە و گوندە قەرەباڵغەكان ژمارەیەك گۆڕەپانی فریزی دەستكردی بچووك دروستكراوە، لەساڵی (2009) دەستكرا بە دروست كردنی ناوەندی وەرزش و لاوان لە ساڵی (2010) تەواو بوو، بەڵام تا ئێستا نەكراوەتەوە و سوودی لێوەرنەگیراوە، ئەو ناوەندە ژمارەیەك هۆڵی شیاوی تێدایە وەكو هۆڵی (مۆسیقا و شانۆ و كۆمپیوتەر و ئینتەرنێت و..) كە دەتوانێت خزمەتێكی زۆری لاوانی سنوورەكە بكات .