Metirsîyekanî êsta û 10sallî dahatuwî cîhan le raportî korrbendî davos sallî2023

 

emirro 16î kanûnî duwemî sallî 2023 korrbendî abûrîyi cîhan le davosî swîsira dest be karekanî dekat û ta rojî 20î mang berdewam debêt.

em korrbende le sallî 1971 lelayen klaws şwab bznêsman û abûrînasî ellmanî damezirawe û, hemû sallêk kongreyek rêk dexat, bo bedwaçûn û dozîneweyi rêgeyi çareser bo ew kêşe abûrî û siyasîyaneyi rûberruwî koyi dewllet û ḧkumetekanî cîhan debinewe.

le sallî 2005ـewe em korrbende sallane pêş grêdanî, raportêk leser tewawî kêşe cîhanîyekan amade dekat û, em raporte ke be sedan psporr û zanayi bware ciyawazekan beşdarî têda deken, destinîşanî tewawî ew kêşe abûrî û siyasîyane deken ke le maweyi ew salleda wek metirsî derdekewn û karîgerîyan leser sallî dahatû debêt. raportî emsallî korrbendî davos ke be nawnîşanî «rraportî metirsîye cîhanîyekan – vêrjinî 18» le rojî 11î kanûnî duwem billaw krayewe, ziyatir le 1200 psporr û zanayi bware ciyawazekan beşdarîyan têda krduwe û, tiyayda tewawî ew metirsîyaneyan xistuwete rû, ke le maweyi «dû ta 10 sallî dahatû» rûberruwî cîhan debêtewe.

bo qsekrdin û diyalog û dozîneweyi çareser bo em kêşane, em korrbende banghêşitî beşêkî zorî serokî dewllet û serokî ḧkumet û wezîre peywendîdarekan û psporranî bware ciyawazekan û rojinamenûsan dekat û, ecîndayi raporte amadekraweke leser penêllekanî ew çwar rojeyi korrbendeke dabeş dekat.

sebaret be korrbendî emsall, psporrî abûrî (se'diye elzahîdî) berrêweberî gşitîyi korrbendeke ke pêşekî bo raportî emsallî «metirsîye cîhanîyekan» nûsiywe, le destpêkda bem core sebaret be metirsîye cîhanîyekan hoşdarîman pê dedat: «rraportî sallî parî em korrbende hoşdarîyi eweyi da ke be hoyi arasteyi ciyawazî hestaneweyi geşeyi abûrî, dwayi kotayîhatinî petayi kovîd 19, ew herreşeyeman pîşan dedat ke dabeşbûn û lêktirazan le nêw dewlletekanda ziyatir debêt, eme le katêkda harîkarîkrdinî yekdî le hemû katêk ziyatir pêwîste bo çareserkrdinî ew kêşaneyi le asoyi teḧedidîye cîhanîyekanda deyanbînîn, bellam heta êstaş qurse be asanî lewe têbigeyin ke peywendîyekî ptew le nêwan metirsîye cîhanîyekanda heye, her boye beşêkî kemî xellk mezndeyi astî ew naseqamgîrîye deken, ke le katêkî zor nzîkda rû deden, em care be hokarî hellgîrsanî şerrêkî tazewe».

kewate raportî sallî rabrduwî korrbendî abûrîyi cîhanî- davos, cîhanî lewe agadar krdewe ke be hokarî ast û arasteyi ciyawazî dûbare hestaneweyi abûrî le dwayi petayi kovîd 19, lêkdabirran û dabeşbûnî nêwan dewlletan ziyatir debêt, emeş debête hokarî eweyi metirsîye cîhanîyeke xoyi le hellgîrsanî şerrêkî nwêda bixate rû, ke lêreda mebestî şerrî «rrûsiya û okraniya»ye, ke sallî par nzîkeyi mangêk dwayi kotayîhatinî korrbendî abûrîyi cîhanî le sallî 2022 hellgîrsa.

her boye raporteke hoşdarîyekî dîkeman dedatê û pêman dellêt: le katêkda wa şerrî rûsiya û okraniya xerîke le sallêk nzîk debêtewe, heta êstaş hellsaneweyi abûrî le şokêkî berdewamdaye, be hoyi hellaysanî ew şerrewe, her boye korrbendeke bo raportî emsall raprsîyekanî sebaret be teḧedidîye cîhanîyekan bo dû sallî dahatû encam dawe û, bepêyi em raprsîye ziyatir le 80%î ewaneyi rayi xoyan lem raprsîyeda‌ derbirriywe, pêyan waye le maweyi dû sallî dahatû (heta sallî 2025) barudoxî teḧedidî û metirsîyekan leser cîhan berew arasteyekî xiraptir werdeçerxên.

ew metirsî û teḧedidîyaneyi lem raporteda pêşbînî krawn, ke le maweyi dû sallî dahatû berew xiraptir deçn, brîtîn le:

1. barî guzeran be şêweyekî gşitî qurs debêt.

2. karesatî sirûşitî û rûdawî jîngeyî qurs rû deden.

3. rûberrûbûneweyi teḧediyate ciyo- abûrîyekan.

4. şksthênan le kemkrdineweyi gorranikarîyekanî keşuhewa.

5. daxuranî yekgrtuwîyi komellayetî û cemsergîrîyi komellayetî ziyatir rû deden.

6. rûdanî karesatî gewreyi jîngeyî berfrawan.

7. şksthênan le xoguncandin legell gorranikarîyekanî keşuhewa.

8. billawbûneweyi tawanî saybêrî (elîktironî) û naseqamgîrîyi saybêrî.

9. tengjeyi serçaweyi sirûşitî ziyatir debêt.

10. rûdanî korrewî berbillawî naçarî.

eweyi cêgeyi hellweste û têrramanêkî gewreye, eweye em 10 metirsîyeyi le raportekeda pêşbînîyi eweyi bo krawe ke le maweyi dû sallî dahatûda rû biden, le maweyi 10sallî dahatû, wate ta sallî (2033) her berdewam debêt û berew xiraptirîş debêt, bem şêweye wek xoyan û xiraptir demêninewe:

metirsîye pêşbînîkrawekan bo sallî 2033î cîhan:

• şksthênan le kemkrdineweyi gorranikarîyi jînge berdewam debêt.

• le xoguncandin legell gorrînî keşuhewa şkst xwardû debîn.

• karesatî sirûşitî û rûdawe sextekanî keşuhewa xiraptir debin.

• freçeşnîyi bayolojî ledest dedeyin û sîstmî jînge leberyek helldeweşêt.

• şallawî berbillawî penaberanî naçarî berdewam debêt.

• kêşeyi serçaweyi sirûşitî çareser nabêt.

• daxuranî komellayetî û cemserbendîyi komellayetî ziyatir debêt.

• tawanî saybêrî (elîktironî) ziyatir billaw debêtewe û, jîngeyi saybêrî naseqamgîr debêt.

• rûberrûbûneweyi ciyo- abûrî berdewam debêt.

• rûdanî karesatî jîngeyî berfrawan û ziyatir debêt.

amadekaranî raporteke ke raportekeyan beser sê çapterda dabeş krduwe, be sê qonaẍ bas le karlêkî em herreşe û metirsîyane deken, bem core:

qonaxî yekem: le sallî 2023-2025 karîgerî hellkşanî tengjekanî êsta leser tundbûnî metirsîye cîhanîyekan, emeş zorîneyi ziyatir le 80%î beşdarbuwanî raprsîyekan pêşbînî deken ke le maweyi em dû salle rû biden.

qonaẍî duwem: dîsan zorîneyi zorî beşdarbwanî raprsîyeke pêşbînî deken le akamî çareserinekrdinî em kêşaneyi êsta û kellekebûniyan heta sallî 2033 metirsîyekanî (abûrî, jîngeyî, komellayetî, ciyu-siyasîyi û tekinelojiyayi taze) zor be xêrayî le maweyi 10 sallî dahatûda derdekewn.

qonaẍî sêyem: ke raporteke terxanî krduwe bo hellwestekrdin leser em metirsîyane le sallî 2030, amaje bewe dekat leber eweyi em metirsî û teḧedidîyane peywendîyekî tundiyan be yekewe heye, hemû bibine hokarî eweyi «tengjeyi hemecor» le bareyi kemîyi serçaweyi sirûşitî le dewruberî sallî 2030 drust bikat.

em layenaneyi ke korrbendî abûrî davos sallane leser tengje cîhanîyekan hellwesteyi dekat, ziyatir le rwangeyi karîgerîyan leser astî abûrî û bijêwî mirovayetî hewll dedat çareseryan bo bidozêtewe, bedaxewe raportî emsall reşbînîyekî ziyad le radideyi pêwe diyare, ke ziyatir lebrî çareser cext leser şkstî mirovayetî le beranber em tengjane dekatewe, eme le katêkda komellêk metirsî û teḧedidî û herreşeyi dîkeyi cîhanî hen, ke peywest be darrmanî sîstmî cîhanî û naseqamgîrîyi aşitî û asayşe le cîhanda ke sallane le mangî şubat le konfrranisî miyunşn bo asayşî cîhanî hellwesteyi leser dekrêt û, hewllekan bo dozîneweyi çareser boyan dexirêne gerr.

hemû ew tengje û metirsîyaneyi ke wek torrêk pêkewe bestirawn û bûnete metirsîyi cdidî leser çarenûsî mirovayetî le cîhanda, teniya yek rêge debête destpêk bo çareserkrdinyan ewîş brîtiye le «têgeyşitin le kêşekan» û «harîkarîkrdinî nêwan dewlletekan» bo rûberuwî destecem'î leberamber ew herreşew metirsîyane, bellam wek raporteke xoyi be xetêkî roşn nûsiyuyetî «zor kemin ewaneyi be tewawetî le metirsî em herreşe û teḧedidîye cîhanîyane têdegen», îdî ew prsiyareş bê wellam debêt, ke berdewam deyurûjênin: «çon le naw cîhanêkî leberyek hellweşaweda hawkarî û hemahengî le nêwan dewlletanda drust debêt?»