«bo gêrraneweyi mtmaneyi nêwan xellk û ḧkumet, başitirîn çareser eweye xellk pêşwexte le rastîyekan agadar bin, ewca le proseyi siyasîda beşdarî biken.»

 

tîna nabaçî . mat lîngr .

ktêbî «beşdarîyi xellk bo dîmukratiyetî sedeyi 21»

 

 

yekêk le prse‌ giring û stiratîjîyekanî naw berinameyi kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistan brîtî bû le «rragirtinî gendellî le şwênî xoyda û berizkrdineweyi dahatî nanewtî le kurdistanda», emeş krokîyi ew beriname rîformîyeyi pêkdehêna, ke dwatir berizkrayewe bo perlemanî kurdistan û dwayi pesendkrdinî buwe yasayi çaksazî bo kabîneyi noyem.

legell destibekaribûnî kabîneke, serokî ḧkumetî herêmî kurdistan zor raşkawane dawayi le endamanî encumenî wezîran krd ke hemû wek yek tîm pêkewe kar bo serxistinî yasayi çaksazî biken û, lenaw ḧkumet «wezîr» wezîrî hemû herêmî kurdistane û nakrêt bîruboçûnî siyasîyi ḧzbî têkellawî karî ḧukmirranî bikrêt.

leser em arasteye û bo cêbecêkrdinî yasayi çaksazî, kabîneyi noyem leser hemû astekanî darayî û kargêrrî destî be çaksazî krd û le maweyekî kurtda, rêjeyi dahatî nanewtî ke brîtîn le dahatekanî «wezaretî darayî, wezaretî nawxo, wezaretî kareba, wezaretî şarewanî, berrêweberayetîye gşitîyekanî tomarî xanûbere», le her dû parêzgayi hewlêr û dhok be rêjeyi 100% ziyad bûn, bellam eweyi cêgeyi sersamîyi hemû çawdêrêkî siyasîye, eweye ke le her dû parêzgayi slêmanî û hellebice le brî eweyi be hawşêweyi her dû parêzgayi hewlêr û dhok dahatî nanewtî ziyad bikat, bepêçewanewe be rêjeyi nzîkeyi 100% kemî krduwe, emeş raşkawane manayi eweye ke ew dahateyi pêşitir le dwayi gendellî û texşan û pexşan û qaçaxçêtî degerrayewe bo banikekanî slêmanî, êsta ewendeş nagerrêtewe û, ciya leweyi xaneşîn û mûçexoran le sereyi wergirtinî mûçe giyan ledest deden, le hemanikatda natwanrêt derman bo nexoşxanekan dabîn bikrêt û, xoll û xaşakî sinûrî her dû parêzgayi slêmanî û hellebice kobikrêtewe.

em ḧallete tazeyi le slêmanî û hellebice drust buwe, ḧalletêkî ciyawaze lew kateyi ke teniya gendellî bûnî hebû, emeş leber eweye pêşitir «gendellî û qaçaxçêtî»îş bûnî hebû, bellam beşêk her le dahat demayewe bo eweyi hendêk karî xizimetguzarî û tewawkarîyi mûçeyi fermanberanî pê tewaw bikrêt, bellam wek êsta barudoxeke debînîn, qonaxêkî dîke le seruwî gendellîyewe destî pê krduwe, ke deşêt pêyi bigutirêt qonaxî «ferhûd, yan lutkeyi gendellî», em qonaxe tirsinakeş ke buwete hokarî eweyi mtmaneyi nêwan xellk û damezirawekanî ḧkumet nemênêt, ewa her wek her dû prrofîsor «nîta nabaçî û mat lîngr» le ktêbî «beşdarîyi xellk bo dîmukratiyetî sedeyi 21» cextî leser dekenewe û dellên: «bo gêrraneweyi mtmaneyi nêwan xellk û ḧkumet, başitirîn çareser eweye pêşwexte xellk le rastîyekan agadar bin, pêş eweyi beşdarî le prose siyasîyekeda biken». em destinîşanikrdine wrde bo giringîyi beşdarîyi xellk û gêrraneweyi mtmane legell ḧkumetda, mîkanîzimêk pêşkeş dekat ke wek çemkêkî sertapagîr pênaseyi «beşdarîyi xellk le proseyi siyasî»da bikeyinewe, emeş bew manayeyi debêt ḧkumet tewawî ew rastî û zaniyarîyane bixate berdestî hawullatî ke cêgeyi «bayex û pêdawîstî û parastinî behakanî hawullatîbûne», lem ḧalleteda rêgeyekî taze bo beşdarîyi xellk û ḧkumet dekrêtewe, bellam bo eweyi em «beşdarîyeyi xellk karîger bêt bo dozîneweyi çareser bo tewawî kêşekan», ewa debêt ḧkumet jêrxanêkî ptew bo beşdarîyi hawullatiyan be rêgeyi «yasa, damezirawekan, komellekan» ferahem bikat bo eweyi bibine pallpşitêk ke helî guncaw birrexisênêt û komellge legell yektirî peywendîyekî nzîkiyan hebêt û bibine beşêk le çareser bo kêşekan û şanazîkrdin be komellgeyi xoyanewe.

eweyi êsta le qonaxî lûtkeyi gendellîyi her dû parîzgayi slêmanî û hellebice debînrêt, prseke ewe nîye «gendellî heye, yan ne» leber eweyi hîç layek be ḧkumetî herêmî kurdistanîşewe nikollî lewe naken ke gendellî bûnî heye û netwanrawe binbirr bikrêt, yan lanîkem bigate astêkî ewto ke billên kêrvî gendellî rû le dabezîne, bellku prsî serekî lew dû parêzgaye eweye xellk damawe lew jmaraneyi ke îdareyi her dû parêzgayi « slêmanî û hellebice» wek jmare billawî dekenewe, ke dekrêt lêreda be zimanî jmare dayanbinêyin:

ciyawazîyi rêjeyi dahate nanewtîyekan le herêmî kurdistanda

1. dahatî xalle gumirgîyekan

le hewlêr û dhok 69%

le slêmanî û hellebice 31%

2. dahatî bac

le hewlêr û dhok 82 %

le slêmanî û hellebice 18%

3. dahatî wezaretî nawxo

le hewlêr û dhok 74%

le slêmanî û hellebice 26%

4. dahatî wezaretî şarewanî

le hewlêr û dhok 79%

le slêmanî û hellebice 21%

5. dahatî berrêweberayetîye gşitîyekanî xanûbere

le hewlêr û dhok 70%

le slêmanî û hellebice 30%

6. dahatî wezaretî kareba

le hewlêr û dhok 73%

le slêmanî û hellebice 27%

em rêjeyane ke berawrdî serçaweyi dahatekanî her dû parêzgayi «slêmanî û hellebice»î legell her dû parêzgayi «hewlêr û dhok»î pê krawe, derbirrî ew rastîyanen ke le zonî her dû parêzgayi «slêmanî û hellebice» desellatêkî ḧzbî le seruwî desellatî damezirawekanî ḧkumet «parêzga û yeke kargêrrîyekan» bûnî heye, em rastîyeş her dû parêzgarî «slêmanî û hellebice» neyanşarduwetewe û be aşkra le mîdiyakan amajeyan pê krduwe, lew kateweşî ke qeyranekanî qonaxî «lûtkeyi gendellî» lew nawçeye serîhelldawe, parêzgar û serokî îdare serbexokan, be şêweyekî rastewxo wek berprsanî ḧkûmîyi ew nawçeye peyamêkî rastewxoyan arasteyi encumenî wezîranî ḧkumetî herêmî kurdistan nekrduwe, heta em qeyranane bibine beşêk le berinameyi kobûnewekanî encumenî wezîran û hengawî çareserkrdinî bo hellbigîrdrêt, emeş amajeye bo eweyi ke berprsanî ḧkûmî le her dû parêzgayi «slêmanî û hellebice «baş dezanin ke ew kurthênaneyi le dahatî slêmanî û hellebice rûdedat, kurthênanêk nîye ke peywendî be astî cûlleyi bazirganî û kokrdineweyi bac û dahatekanî dîkewe hebêt, bellku em bêdengîye eweman pê dellêt ke le sinûrî her dû parêzgayi «slêmanî û hellebice»ş be hawşêweyi her dû parêzgayi «hewlêr û dhok» rêjeyi kokrdineweyi dahat ziyadî krduwe, bellam eweyi rêge nadat ziyadbûnî ew dahate bibête tewawkarî mûçeyi xanenşîn û fermanberan û pakkrdinewe û dabînikrdinî derman bo nexoşxanekeyi «slêmanî û hellebice», ew layene siyasîyeye ke dwayi eweyi çend xanenşîn le sereyi mûçeda giyan ledest deden, le brî eweyi wîjdaniyan bicûllêt û dahateke bo xezêne bigêrrinewe, teniya çareserî bewe dezanin ke çend embullanis le berdem her banikêkda dabinrên bo gwastineweyi ew xanenşîne betemenaneyi le berdem banikekanda le xo deçn.

 

nebûnî şefafîyet

bo perdepoşkrdinî rastîyekan

lew kateweyi ke qeyranekanî qonaxî lûtkeyi gendellî le her dû parêzgayi «slêmanî û hellebice» seryan helldawe, berprsanî ḧzbî nek «ḧkûmî» ser be yekêtî nîşitmanî kurdistan le mîdiyakanewe çend çewaşekarîyek billaw dekenewe ke xudî tîmî «yekêtî nîşitmanî kurdistan» le ḧkumetda xoyi lê nakat be xawen û hellwêst leser ew çewaşekarîyane werinagrêt, kêşeyi serekîyş eweye le hemû ew bwaraneyi ke dahatî nanewtî têda kodekrêtewe, wek dahatî « gumirgekan, bac, wezaretî nawxo, wezaretî şarewanî, berrêweberayetîyi gşitîyi tomarî xanûbere, wezaretî kareba» ke emane serçaweyi dahate nanewtîyekanin, le hemûyanda diyarinemanî pareyekî zor heye, em rêjeyeş ke legell herdû parêzgayi «hewlêr û dhok» û rêjeyi jmareyi danîşituwan berawrdî dekeyin, debînîn ew jmaraneyi her dû parêzgayi «slêmanî û hellebice» aşkrayi deken, cêgeyi guman û têrramanêkî gewreye û lêreda amajeyan pê dekeyin:

 

1. kokrdineweyi dahatî bac

bo babetî kemîyi kokrdineweyi dahatî bac le sinûrî parêzgayi slêmanî, endamêkî serkrdayetîyi yekêtî amaje bo ewe dekat, lem bware boye dahat keme, leber eweyi kompaniya gewrekanî ew dû parêzgaye le hewlêr bac deden, yan be çekî banikî pare deden, boye siyule le banikekanî ewanda nîye.

sebaret bem çewaşekarîye em raporte bedwaçûnî krduwe leser em babete û geyşituwete em zaniyarîyane:

bo ew kompanîyaneyi ke bacî gewre deden,‌ leser astî herêmî kurdistan be hawşêweyi dewlletî 'êraq, yek fermange heye û le herdû parêzgayi «slêmanî û dhok» ofîsî xoyan bo raperandinî karekanî xoyan heye.

tewawî ew kompanîyaneyi le parêzgayi slêmanî tomarkrawn û çalakîyi bazirganîyan heye, her le ofîsî slêmanî bac deden û be hîç şêweyek bacî «gewre bacderan» û kompaniyakanî dîkeyi ew devere nayenewe bo hewlêr.

hendêk lew kompanîyaneyi karî weberhênan deken û molletî desteyi weberhênaniyan heye wek «familî moll û macîdî moll», bepêyi yasayi weberhênan bo maweyi 10sall le bacdan bexşrawn, bellam hemû dûkanekan û ew rîstorantaneyi lew mollane kardeken, rastewxo bac dedene ofîsî slêmanî.

be hîç corêk dahatî bac be çekî banikî le kurdistanda werinagîrdrêt, ewca ew bace le slêmanî bêt yan le dhok.

be pêyi yasa karpêkrawekan lêxoşbûnî bac û resmî gumirg le hemû kurdistan wek yek cêbecê dekrên û teniya peywendî be slêmanîyewe nîye.

leber roşnayî em xallaneyi amajeman pê krdin, eger seyrî çoniyetî kokrdineweyi dahat le her dû parêzgayi «hewlêr û dhok « û «slêmanî û hellebice» bikeyin, debînîn ciyawazîyeke bem coreye:

a- têkrrayi yek mangî kokrdineweyi bac le «hewlêr û dhok» 35 miliyar dînar buwe ke dekate 25 miliyon dolar.

b- têkrrayi yek mangî kokrdineweyi bac le «slêmanî û hellebice» teniya 7.4 miliyar dînar buwe ke dekate teniya 5.16 miliyon dolar.

c- em berawrde be rêjeyi sedî dekate eweyi ke 82%î dahatî kokrdineweyi bac hî her dû parêzgayi «hewlêr û dhoke» û teniya 18%î hî parêzgayi «slêmanî û hellebiceye».

ewca eger amajeyek bo jmareyi ew kompaniya gewrane bikeyin ke le kurdistanda kardeken, debînîn beşî here zorî kompaniya gewrekan le sinûrî parêzgayi slêmanîn û her lewêş bacî xoyan deden, herweha be heman şêweyi her dû parêzgayi «hewlêr û dhok» ew şwêne barizganîyane bûniyan heye ke hemûyan bac deden be ofîsî slêmanî, eweş rasîtiyekî ḧaşahellinegre ke bacekan kodekrênewe, bellam bo nagerrênewe bo ḧkumet, ewe meseleyekî dîkeye û debêt hawullatiyan le rastîyekan agadar bin.

 

2. serçaweyi dahatî xalle sinûrîyekan

bo rêkxistin û ziyadkrdinî dahatî xalle sinûrîyekan, ḧkumetî herêmî kurdistan birriyarî da ke hêzêkî hawbeş le herdû wezaretî «nawxo û pêşmerge» drust bikrêt, bo eweyi kontirrollî ew xalle sinûrîyane bikrêt û kotayî be texşan û pexşan û qaçaxçêtî bihênrêt, bellam em birriyare be guşarî siyasîyi yekêtî nîşitmanî cêbecê nekra, serokî êstayi yekêtîş maweyek pêş êsta raşkawane be mîdiyakanî rageyand û gutî: «ciyawazîyi nêwan hewlêr û dhok legell slêmanî eweye, lew dû parêzgaye mafiya nîye û le parêzgayi slêmanî mafiya heye, bûnî mafiyaş em ciyawazîye gewreyeyi drust krduwe:

a- têkrrayi dahatî yek mangî xalle sinûrîyekanî hewlêr û dhok 99 miliyar dînar buwe ke dekate 68 miliyon dolar.

b- têkrrayi dahatî yek mangî xalle sinûrîyekanî slêmanî û hellebice teniya 45 miliyar dînar buwe ke dekate 31 miliyon dolar.

c- be rêjeyi sedî dekate eweyi ke 69%î dahatî hewlêr û dhok buwe û teniya 31% dahatî xalle sinûrîyekanî slêmanî û hellebice buwe.

 

3- dahatekanî wezaretî nawxo

wezaretî nawxoyi ḧkumetî herêmî kurdistan yekêke lew wezaretaneyi ke dahatêkî zor başî heye û be taybetî dahate heme corekanî berrêweberayetîyi hatuço û tomarkrdinî otombêl w.. htd.

le naw dahatî wezaretî nawxo nabêt ciyawazîyekî gewre le nêwan dahatî slêmanî û hellebice legell dahatî hewlêr û dhok hebêt, leber eweyi herdûla be yek yasa kardeken û astî dahatekanîş lêk nzîke, bellam ba seyr bikeyin bzanîn rêjekan çonin:

a: dahatî yek mangî wezaretî nawxo le hewlêr 21.128 miliyar dînar buwe ke dekate 69%.

b: dahatî yek mangî wezaretî nawxo le dhok 3.771 miliyar dînar buwe ke dekate 12%.

c: koyi dahatî yek mangî wezaretî nawxo le parîzgayi slêmanî û hellebice teniya 5.887 miliyar dînar buwe ke dekate 19%.

prsiyarî seyr lêreda eweye ke dahatî wezaretî nawxo le herdû parêzgayi slêmanî û hellebice şitêk le seruwî dahatî wezaretî nawxoye teniya le parêzgayekî biçûkî wek dhok, emeş ew luẍzeye ke xellkî kurdistan le dahatî slêmanî tûşî sersurrmanêkî gewre dekat.

 

4. dahatekanî wezaretî şarewanî

wezaretî şarewanîyş yekêke lew wezaretaneyi ke be rêgeyi kokrdineweyi rsumat û pareyi aw û molletî bîna w.. htd, dahatî başî heye û, em dahataneş bo tewawî parêzgakanî kurdistan cêgirin û gorranikarîyi gewre tiyayanda rû nadat, bellam ew ciyawazîye gewreyi le nêwan kokrdineweyi dahatî wezaretî şarewanî le her dû parêzgayi hewlêr û dhok be berawrd be slêmanî û hellebice heye, bem coreye:

a: dahatî wezaretî şarewanî leyek mangda le her dû parîzgayi hewlêr û dhok nzîkeyi 9 miliyar dînar buwe, ke dekate 79% koyi dahatî wezaretî şarewanî.

b: dahatî yek mangî wezaretî şarewanî le her dû parêzgayi slêmanî û hellebice teniya nzîkeyi 2.5 miliyar dolar buwe ke dekate teniya 21% koyi dahatî wezaretî şarewanî. prsiyarî giring lêreda eweye bo debêt em ciyawazîye gewreye le dahatî wezaretî şarewanî hebêt ke bepêyi jmareyi danîşituwan debû dahatekan lêk nzîk bin.

 

5. dahatekanî berrêweberayetîyi gşitîyi tomarekanî xanûbere

tomarî xanûbereş yekêke lew serçaweyi dahataneyi ke pêwîste hawsengîyek bepêyi jmareyi danîşituwan le rêjeyi kokrdineweyi dahatî hebêt, lemeş ziyatir cûlleyi em kerte le kurdistan be şêweyekî rêjeyi hawsenge, emeş bew manayeyi nabêt cûlleyi 'eqarat le hewlêr û dhok zor beriz û xêra bêt û le slêmanî û hellebice sst û hêwaş bêt û, ewaneyi le bwarî 'eqarat le her dû parêzgayi «hewlêr û dhok» û «slêmanî û hellebice» kar deken û rîklam bo karekeyi xoyan deken, eweyi lê dexwêndrêtewe ew cûlleyeyi lem bware le hewlêr û dhok heye, heman cûlleş le herdû parêzgayi slêmanî û hellebiceş heye, eger ziyatirîş nebêt, bellam debînîn dahatekan bem core ciyawazîyan heye:

a: dahatî berrêweberayetîyi gşitîyi tomarî xanûbere le hewlêr û dhok le mangêkda brîtî buwe le 6.745 miliyar dînar ke dekate 70%î koyi dahatî tomarî xanûbere.

b: le slêmanî û hellebice teniya 2.918 miliyar dînar buwe ke dekate 30%î koyi dahatî xanûbere.

 

6. dahatî wezaretî kareba

yekêk lew hokaraneyi wayi krduwe dahatekanî «kareba, aw, bac» berdewam le berizbûneweda bêt, degerrêtewe bo eweyi ke mamelleyi fermangekanî ḧkumet grê drawnetewe be sfrkrdineweyi ew paraneyi lew kertane layi hawullatiyane, ziyad lemeş ḧkumetî herêmî kurdistan rêjeyek daşkanî krduwe, ke emeş buwete handerêkî baş bo eweyi hawullatiyan ew qezirane zûtir bidenewe, lem bwareşda bepêyi amarî rêjeyi beşdarbuwanî kertî kareba, rêjeyi beşdarbuwan zor le yektirî nzîke, bellam ciyawazîyekeş bem coreye:

أ: dahatî karebayi parêzgayi dhok û hewlêr le mangêkda brîtî buwe le 22.514 miliyar dînar ke dekate 55%î koyi dahatî wezaretî kareba.

b: dahatî karebayi parêzgayi slêmanî û hellebice le mangêkda teniya 18.647 buwe ke dekate 45%î koyi dahatî wezaretî kareba.

eweyi lem jmarane cêgeyi sersamîn, eweye ke kemkrdin û diyarinemanî pare le sinûrî her dû parêzgayi slêmanî û hellebice teniya le yek sêkter nîye, bellku le hemû ew sêkteraneyi ke dahatî nanewtî têda kodekrêtewe, diyarinemanêkî gewreyi pare heye, teniya em kerteş «kokrdineweyi dahatî nanewtî» le jêr karîgerîyi layenêkî siyasî «yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistan»ـe ke em kêşe gewraneyi bo drust dekrêt û deykene szayek û szayi xellkî slêmanî û hellebiceyi pê deden û, serçawekanî dîkeyi dahat ke brîtîn le dahatekanî «newt + yarmetîyi hawpeymanan + 200 miliyarekeyi 'êraq « le hemûyan şefafane be rêjeyi 43% dedrête her dû parêzgayi slêmanî û hellebice û, le ḧalletêkda eger 200 miliyarekeyi 'êraqîş neyet, ewa le dahatî herdû parêzgayi hewlêr û dhok 43%î ew birre denêrdrêt bo slêmanî ke dekate 86 miliyar dînar û, le her dû mangî yek û duwî emsall ke ḧkumetî 'êraq ew birre pareyeyi nenarduwe, ḧkumetî herêmî kurdistan birrî 86 miliyarekeyi bo her dû parêzgayi slêmanî û hellebice rewane krduwe.

pekxistinî perleman û dwaxistî hellbijarin kartêkî dîke bo drêjedan be qonaxî lutkeyi gendellî

leser ew binemayeyi «sîstmî perlemanî» leser damezirawe ke dellêt: «başitirîn rastî layi dengdere», ewa hemû ew dewlletaneyi peyrrewî sîstmî perlemanî deken, kêşe û qeyrane abûrî û siyasîyekaniyan be rêgeyi hellbijardin yeklayî dekenewe, tenanet eger hêşita zûş bêt bo eweyi hellbijardin lew wllateda encam bidrêt, bellam eweyi buwete semere û cêgeyi galltecarrî bo em xuleyi perlemanî kurdistan, eweye ke bo eweyi hellbijardin nekrêt, serokî perleman ew damezirawe giringeyi pek xistuwe û rêge nadat perleman bo qsekrdin leser kêşeyi xellk kobibêtewe û çareserêk bo ew nehametîyane bidozirêtewe ke xanenşîn û mûçe xoranî slêmanî û hellebice be destiyewe denallênin û, herweha hemû prroje xizimetguzarîyekan (be prroje xizimetguzarîye serekîyekanîşewe) pekiyan kewtuwe.

le bedwadaçûnêkman bo em raporte û sebaret beweyi «boçî serokî perleman, perlemanî pek xistuwe?» serdanî perlemanî kurdistanman krd û le nzîkewe em prsiyareman legell perlemantaranî fraksiyone ciyawazekan wrûjand û lêman prsîn: aya prsî pekxistinî perleman‌ teniya peyweste be hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardin? aya xellkî kurdistan kêşeyi dîkeyi nîye ke ewe bihênêt perleman leserî kobibêtewe û çareserî bo bidozêtewe? aya hîç fraksiyonîk rêgre leweyi berinameyi karî perleman bo kêşekanî xellk terxan bikrêt? wellamî zorbeyi perlemantaranî fraksiyone ciyawazekan ewe bû, ke pekxistinî perleman û bangeşenekrdin bo kobûneweyi perleman, birriyarêkî siyasî le pşiteweye û ew birriyare siyasîyeş lelayen yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistaneweye û be ḧukmî eweyi serokî perlemanîş endamî serkrdayetîyi yekêtîye birriyarî ḧzbekeyi cêbecê dekat, nek leberçawgirtinî berjewendîyi xellkî kurdistan.

sebaret bew kêşmekêşeşî leser hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardinî herêmî kurdistan hatuwete arawe, le serokî fraksiyonî partî dîmukratî kurdistanman prsî, bo êwe wek fraksiyonî zerd dijî hemwarkrdineweyi em yasayen, bo eweyi kurdistan bikrête çwar bazne, eme le katêkda her çend mangêk pêş êsta be 12 bazne beşdarîtan le hellbijardinekanî perlemanî 'êraq krd? le wellamî em prsiyare, serokî fraksiyonî partî dîmukratî kurdistan pêyi gutîn: «ême hîç prroje yasayekman ret nekrduwetewe û le ayindeş retî nakeyinewe, bellam gutûmane hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardin rehendêkî nîşitmanî heye û pêwîstî be sazane le nêwan heman fraksiyonekan, bellam ewan be îmzayi jmareyek perlemantar prrojeyi hemwarkrdineweyi yasakeyan pêşkeşî serokayetîyi perleman krduwe û be bê eweyi hewll biden sazan legell ême biken, bellam legell eweşda nek rêgr nîn bo eweyi perleman kobibêtewe û xwêndineweyi yekem bo em hemwarkrdineweye bikat, xoman dawaman le serokî perleman krduwe ke bangeşeyi kobûneweyi perleman bikat û xwêndineweyi yekem bo prrojeyi hemwarkrdineke bikrêt û, lenaw perleman wtuwêjî leser dekeyin, bo eweyi pêkewe bigeyine sazan û dengî leser bideyin».

bo ziyatir roçûn leser em prse dîsan prsiyarman le serokî fraksiyonî partî dîmukratî kurdistan krd: «wellamî fraksiyonî yekêtî nîşitmanî bo em amadebaşîyeyi êwe çon buwe?» le wellamî em prsiyareşda gutî: «pêş em dîdareyi êwe pêkewe gwêbîstî kongre rojinamewanîyekeyi fraksiyonî yekêtî buwîn û, ewan be şêweyekî zor seyr le çemkî «sazan» têgeyşitûn û «sazan» be «sepandin» têgeyşitûn, le hemû cîhanda katêk layenekan degene sazan ke her dûla birrwayan be «danustandin û kompromayz» hebêt, emeş wate katêk to detewêt bigeyte sazan, ewa lew proseyeda hîç layenêk 100% hemû dawakanî cêbecê nakrêt û, hîç layenîkş 100% destiberdarî daxwazîyekanî xoyi nabêt, raşkawanetir le sazanda ne brawe heye û ne dorraw, bellku xallêkî hawbeş heye ke hemû layek xoyi têda be brawe dezanêt, ew xalleş berjewendîyi ballayi nîşitmane ke hemûman pêkewe kodekatewe».

le dereweyi prsî hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardinekanî herêmî kurdistan, le çend perlemantarêkî fraksiyone ciyawazekanman prsî: aya teniya yadaşit, yan prroje ke beriz krabêtewe bo serokayetîyi perlemanî kurdistan, teniya prrojeyi hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardine? le wellamda hemûyan yek dû wellamî hawşêweyan pê dayin û gutiyan «ziyatir le 40 yadaşit leser kêşe û grftekanî xellkî kurdistan beriz krawnetewe bo serokayetîyi perleman û dawaman krduwe perleman bo kêşe û grftekanî xellk kobibêtewe, bellam serokî perleman xoyi be aşkra raygeyanduwe ke ew amade nîye bangeşe bo kobûneweyi perleman bikat.

le beramber hemû em boçûnaneyi fraksiyone ciyawazekan, fraksiyonî yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistan wek eweyi le kongre rojinamewanîyekaniyan û lêdwanekaniyan bo mîdiya gwêbîstî buwîn, amanciyan lem prrojeyi hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardinî herêmî kurdistan em amancaneye:

1. dwayi eweyi serokî herêmî kurdistan 10î tşrînî yekemî 2022î bo encamdanî hellbijardinekanî perlemanî kurdistan diyarî krd û serokî ḧkumetî herêmî kurdistan amadebaşî pîşan da bo eweyi pêdawîstîyekanî komsiyonî serbexoyi hellbijardinekan bo encamdanî hellbijardin lekatî xoyi dabîn bikrêt û, komsiyonî serbexoyi hellbijardinekanîş rayangeyand maweyi şeş mangiyan bo xo amadekrdin pêwîste, jmareyek le perlemantaranî fraksiyone ciyawazekan le rojî 28î adarî 2022 prrojeyi hemwarkrdineweyi yasakeyan pêşkeş krd, bo eweyi asteng drust biken û hellbijardin le katî xoyda netwanrêt encam bidrêt, lemeş xiraptir sazaniyan zîndebeçall krd bo eweyi astengeke gewretir bêt û çareserekeşî qurstir bêt.

2. yekêtî xallêkî meḧallî le prrojeyi hemwarkrdineweyi yasayi hellbijardin herêmî kurdistan danawe, ewîş dabeşkrdinî «kotayi pêkhatekane» be ser çwar bazneyîda, em xalle legell eweyi tewawî pêkhatekan be «turkman û kld û siryan û aşûrî û ermen»ـewe ret dekrêtewe û qbûll nakrêt, le hemanikatda legell stiratîjiyetî siyasetî partî û bîrkrdineweyi serok barizanî bo pêkewejiyanî aşitîyane le kurdistan yek nagrêtewe û, şexisî serok barizanî rêge nadat partî dîmukratî kurdistan le prrojeyi nûsîneweyi destûrî kurdistanda dexalet le mafî pêkhatekan bikrêt, bellku pêkhatekan xoyan çi be mafî xoyan dezanin, xoyan azadin çon diyarî deken, êmeş wek herêmî kurdistan debêt rêz lemafekaniyan bigirîn, boye hergîz ewe qbûll nakrêt bo berjewendîyi teskî ḧzbayetî dest bo prsêkî hestiyarî wa bibrdrêt ke şkoyi herêmî kurdistanîş leser cîhan lekedar dekat, bêguman yekêtî nîşitmanî zor baş le destibrdin bo em prsiyare tê degat, boye lem rêgeyewe deyewêt rêgirtin le encamdanî hellbijardin le herêmî kurdistan perdepoş bikat.

3. têkrrayi fraksiyonekanî «yekêtî, komell, yekgrtû» ke berjewendîyi teskî ḧzbayetîyan legell eweye hellbijardin le kurdistan nekrêt, ewa maweyi dû mange ew hemû qeyraneyi mûçe û pakkrdinewe û nebûnî derman û pêdawîstîyi nexoşxanekan le sinurî her dû parêzgayi slêmanî û hellebice bûnî heye, leber eweyi baş dezanin ke hokarî serekîyi kêşekanî ew devere çi layeneke û, berjewendîyi ḧzbiyan bo dwaxistinî hellbijardin legell ew layeneye ke «yekêtî nîşitmanî kurdistan»ـe, hîç kam lew fraksiyonane dawayi ewe naken perleman bo ew kêşane kobibêtewe û rayi gşitî be rastîyekan agadar bikrêtewe.

prsiyarî serekî û giring le cemawerî ew ḧzbane be gşitî û cemawerî yekêtî nîşitmanî kurdistan le sinurî her dû parêzgayi slêmanî û hellebice eweye, eger wek berprsanî ḧzbî yekêtî bangeşeyi bo deken beweyi gwaye ewe ḧkumetî herêmî kurdistane szayi her dû parêzgayi slêmanî û hellebice dedat, başe bo naprsin: xo serokî perlemanî kurdistan endamî serkrdayetîyi yekêtî nîşitmanî kurdistane û bepêyi yasa boyi heye lêprsînewe le ḧkumet bikat û banghêşitî perlemaniyan bikat, bo eweyi xellkî kurdistan be başî lew rastîye tê bigat, ke kêye szayi xellkî slêmanî û hellebice dedat? wellamî em prsiyare le narrezayetîyi ew pêşmerge dêrîne xanenşiyane helldehncîn ke raşkawane be serkrdayetîyi ḧzbekeyan gut: îsta rast û drust pêman billên êwe beşdarin le ḧkumet, yan opozsiyun? eger beşdarin le ḧkumet kêşekan çareser biken, eger bêdesellatîşn le ḧkumet bikşênewe û rastîyekanman pê billên.

em waqî'e talleyi êstayi qeyranî nemanî pareyi banikekan û rawestanî prrojekanî xizimetguzarî ke herdû parêzgayi slêmanî û hellebice be xoyewe debênêt, waqî'êke şaysteyi xellkî têkoşerî ew devere qaremane nîn û, debêt hemû layek hawkar bin bo eweyi ew qeyranane têperrêt û çareserêk bo ew waqî'e talle bidozirêtewe û hewllêk hebêt bo eweyi mtmane le nêwan xellk û damezirawekanî ḧkumet lew devere dûbare drust bibêtewe, hengawî cdidî û praktîkîyş bo gêrraneweyi ew mtmaneye lew xallewe dest pê dekat ke cemawerî kurdistan be gşitî û cemawerî deverî slêmanî û hellebice be taybetî zor baş rastîyekaniyan bixirête berdest bo eweyi zemîneyi beşdarîkrdinyan bo çareserkrdinî kêşekan ferahem bêt.