bijar koçer serokî lêjneyi yasayî le perlemanî kurdistan bo gullan: le êstada perleman edayekî başitirî bo derkrdinî yasakan heye
dwayi pesendkrdinî prroje yasayi çaksazî, le êstada perlemanî kurdistan xoyi bo komellêk prroje yasayi nwê û pêşniyarkraw amade dekat, bo eweyi dwayi pşuwî perleman gftugoyan leser bikrêt, bo qsekrdin leser em prse çend prsiyarêkman arasteyi bijar koçer serokî lêjneyi yasayî perlemanî kurdistan krd, lêreda deqî wtekanî billawdekeyinewe.
* lêjneyi yasayî be birrbirreyi pşitî perleman denasirêt, herxoyi lexoyda erkêkî serekî û giringî perleman derkrdinî yasaye, aya le perlemanî kurdistan ta çend giringî bem lêjneye drawew fraksiyonekanî perleman ta çend lenaw em lêjneyeda beşdarin?
- nek teniya le perlemanî kurdistan, bellku le perlemanî 'êraq û hemû perlemanekanî dinyaş lêjneyi yasayî perleman be giringtirîn lêjnekanî naw perleman dadenrêt, erkî serekîyi perleman pesendkrdinî prroje yasa û derkrdinî yasaye, le dwayi hemwarkrdineweyi peyrrewî nawxoyi perleman û ziyadkrdinî lêjnekanî perleman le 15 lêjnewe bo 19 lêjne, roll û taybetmendêtî em lêjneye ziyatir buwe, çunike lêjneyi yasayî be hemahengî legell lêjnekanî dîke kar dekat, lêjneyi yasayî perleman weku fîlterêkîş waye, bo eweyi prroje yasayek ke dête perleman legell rêkar û îcraatî taybet be prroje yasa û pêşniyarekanî yasa û birriyarekan biguncêt û, legell yasakanî dîkeda hawdijî yektir nebin. lêjneyi yasayîş le perlemanî kurdistan psporrayetî tewawî leser em babete heye, lêjnekeşman le 11 endam pêkhatuwe le serok û cêgr û birriyarder û 8 endamî dîke be nwênerayetî fraksiyonekanî partî û yekêtî û gorran û komell û neweyi nwê û pêkhatekan.
* aya prroje pêşiyarkrawekan û birriyarekan be çi pêwerêk mamelleyi legell dekrêt, bo eweyi lêjneyi yasayî karî leser bikat?
- le destpêkî em xuleyi perlemanda û ta êsta zor prroje yasa û birriyarî giring lelayen perlemanewe bo lêjneyi yasayî arastekrawn, aşkraye peyrrewî nawxoyi perleman, karekanî perlemanî bo heryek le serokayetî perleman û lêjnekan û sercem perlemantare berrêzekan diyarî krduwe, her ew peyrreweye sinûrî karekan û desellatekanî êmeşî diyarî krduwe, bepêyi ew desellateyi ke ême pêman drawe, temaşayi sercem ew prroje û yasa û pêşniyar û birriyarane dekeyin ke dête lêjneyi yasayî û, eger mercekanî yasayî lew prrojeye, yan pêşniyare hebêt, rastewxo raport amade dekeyin û, bo serokayetî perleman berizî dekeyinewe û prrojeke be hemû qonaẍe yasayiyekanî xoyda têperr debêt, xo eger prroje yasayek, yan pêşniyarêk kêşeyi têda bêt, yan bepêyi destûrî 'êraq legell desellatekanî perleman neguncêt, ew prroje yasaye ret dekrêtewe, sirûşitî karekanî êmeş waye ke her birriyarêk yasayî nebêt, natwanîn karî leser bikeyin û pallpşitî bikeyin, leber eweyi her prrojeyek nadrustîyi yasayî hebêt, derencamekeşî nadrust debêt, çunike mercekanî yasayîbûnî têda nîye, hendêk carîş pêşniyar û prroje yasayek beriz dekrêtewe, keçî le waqî'da ew boşayiye yasayiye le herêmî kurdistanda nîye, bedaxewe ew ḧalleteyi le kurdistan zor bawe, berizkrdineweyi pêşniyarêke ke bargranî leser ḧkumet drust dekat, yan le ruwî waqî'ewe natwanrêt cêbecê bikrêt.
* mebestt çîye leweyi nabêt pêşniyare yasayiyekan bargranî leser ḧkumet drust biken, yan le ruwî waqî'ewe cêbecêkrdinî zeḧmete, aya hemahengîyi nêwan perleman û ḧkumet lem xalleda çon rêk dexirêt?
- ba kemêk leser em xalle rabwestîn. nakrêt pêşkeşkrdinî pêşniyar û birriyar teniya be mebestî muzayedeyi siyasîyi hendêk le fraksiyonekan û perlemantaran bêt, le peyrrewî nawxoşda amaje bew xalle krawe, ke nakrêt prrojeyi pêşniyarkraw le ruwî darayiyewe bargranî leser ḧkumet drust bikat, çunike xoyi lexoyda ḧkumet natwanêt 100%î ew prroje pêşniyarkrawe cêbecê bikat, renge bibête hoyi kewtineweyi qeyranî darayîş, bemeş ziyanêkî gewre be berjewendîyi gşitî dekewêt, bo nmûne hîç maqûll nîye fraksiyonêk dawa bikat, ḧkumet bo her hawullatîyek 10 hezar dolarî bidatê, eme le ruwî waqî' û cêbecêkrdinewe zeḧmete û bepêyi peyrrewî nawxo û yasa, emcore prroje yasayane nabine yasa.
* yasayi çaksazî le perleman derçû, êsta ḧkumetî herêmî kurdistan dawayi le sercem wezaretekan krduwe, karasanî bo cêbecêkrdinî biken, aya taçend cêbecêkrdinî em yasaye bo berjewendîyi gşitî giringe?
- xoşbextane le destpêkî xulî pêncemî perlemanî kurdistan twanra yasayi serokayetîyi herêmî kurdistan lepall jmareyekî zorî dîkeyi yasa hemwar bikrêtewe, yan pesend bikrên, bellam eweyi bo ḧkumet û xellkî giring bû, yasayi çaksazîye ke yasayekî zor frawan û gşitgîru giringe û peywendîyi rastewxoyi be baru bijêwî jiyanî fermanberan û xanenşînan û hawullatiyanî kurdistanewe heye, betaybet ke eger yasayi çaksazî le erizî waqî'da weku xoyi cêbecê bikrêt, dahatêkî zor bo ḧkumet degerrêtewe û corêk le dadperwerîyş le nêwan mûçe kemekan û mûçe berizekan û xanenşînanî lê berhem dêt. kewate cêbecêkrdinî yasayi çaksazî bo abûrî û dahatî ḧkumet û dadperwerîyi komellayetî xellkî kurdistan giringe, çunike be berizkrdineweyi twanayi darayî ḧkumet komellanî xellkî kurdistan rastewxo û narrastewxo sûdî lê werdegirin, êsta yasayi çaksazî le berdem ḧkumetdaye bo cêbecêkrdin û perlemanî kurdistanîş çawdêrî û bedwadaçûnî bo dekat.
* lem xuleyi perlemanda yasayi binbirrkrdinî madide sirrkerekan û hoşberekan pesend kra, aya derkrdinî em yasaye bo herêmî kurdistan ta çend giring bû?
- be hoyi giringîyi derkrdinî yasayi çaksazî, zor le rageyandinekan be heman şêwe giringîyan be yasayi binbirrkrdinî madide bêhoşkarekan neda. ême yasayekî berkarî jmare 68î sallî 1985man hebû ke legell waqî'î êstayi 'êraq û herêmî kurdistan nedegunca, eme wêrrayi eweyi ḧalletêkî metirsîdar le herêmî kurdistan heye, ewîş derkewtinî bazirganîkrdin be madide hoşberekan û bekarhênaniyetî û tadêt berew ziyadbûn deçêt, giringîyi derkrdinî em yasayeş lem rwangeyewe hatuwe, ke nakrêt çîtir beramber hellkşanî bazirganîkrdin be madide hoşberekan û bekarhênanî destewestan bwestîn û ziyanêkî gewre be genc û komellgekeman bikewêt.
* eyi yasayi çaksazî le kertî tendrustî bekwê geyşituwe?
- hemû prroje yasa û prroje pêşniyarêk le çwarçêweyi xoyi giringîyi taybetî heye, hendêk lew prroje yasayane rehendî nîşitmanî û abûrî û kargêrrî û kşitukall û çendîn bwarî dîkeyi heye, çawerrwan dekrêt lem xuleda zortirîn prroje yasa û prrojeyi pêşniyarkraw pesend bikrêt, hemûşiyan bo rêkxistineweyi bwarekanî xoyan zor giringn.
* aya lew prroje yasayaneda, prroje yasayi budce taçend qseyi leser krawe, çunike bê pesendkrdinî budce zeḧmete ḧkumet bitwanêt karubarekanî darayî û perepêdan rêkbixat, êweş başitir be erkî çawdêrî û bedwadaçûn hellsin?
- hîç gumanêk le giringîyi prroje yasayi budceda nîye, bellam em kare ziyatir peyweste be ḧkumet û erkî ḧkumete ew prroje yasaye amade bikat û hewll bidat prroje yasayi budce binêrête perleman, em meseleye peywestîşe be barudoxî naseqamgîr û allozî 'êraq û ew rêkkewtineyi le nêwan herêm û beẍda heye.
* le seretayi qsekanda basî hemahengî û lêktêgeyşitinî nêwan perleman û ḧkumett krd, aya em hemahengîye taçend giringe bo derkrdinî ew prroje yasa û pêşniyaraneyi ke rehendî nîşitmanî û abûrîyan heye?
- lem xuleyi perlemanda ziyatir le 28 prroje yasa û pêşniyarkraw leperlemanda heye, raste êsta pşuwî perlemanew danîşitinî têda nîye, bellam eme bew wataye nayet endamanî perleman û lêjnekan le pşûdan û be erkî xoyan hellinasin, berdewam lêjnekan danîşitin û gftugo deken, le seretayi mangî adarî emsallîşewe ew projaneyi ke leberdestî perlemandaye, ziyatir bediyar dekewêt, ke rîzbendî be kam prroje yasa dedrêt, jmareyekî zorîş prroje yasa û pêşniyarî yasa heye le serokayetî perleman ke le nawerrastî mangî adar rewaneyi lêjneyi yasayî dekrên, mebestîş le prroje yasa ziyatir ew projaneye ke lelayen encumenî wezîranewe arasteyi perleman dekrêt, herçî pêşniyarî yasaş heye, wata lelayen endamanî perleman, yan fraksiyonekanewe pêşkeş dekrêt, ewanîş giringîn û teniya ciyawazîyeke le amadekrdinî prrojekedaye, bellam eweyi lelayen perlemanewe pêşkeş dekrêt, debêt le nawerrokda sûdî bo ḧkumet û berjewendîyi gşitî xellkî kurdistan hebêt, giringî û taybetmendîyi her prroje yasa û prroje pêşniyarkrawêkî yasa le nawerrokekeyda derdekewêt, ke ta çend giringe û dewllemendkrdinî pesendkrdinîşiyan bo tewafuqî nêwan fraksiyonekan û hêzu layene siyasîyekanî kurdistan degerrêtewe. bêguman be aramî û seqamgîrîyi naw perleman û lêktêgeyşitinî layene siyasîyekan, perleman bo derkrdinî yasa edayekî başitirî debêt, êstaş kodengî û seqamgîrîyekî baş lenaw perlemanda heye. sirûşitî perlemanîş le hemû dinyada her waye, nakrêt kêşew grftî layene siyasîyekan bihênrête naw perleman û doxêkî alloz û natebayî lê bikewêtewe.
* nûsînewew pesendkrdinî destûr be yekêk le kare giringekanî em xuleyi perleman dadenrêt. aya taçend giringe herêmî kurdistanîş bibête xawenî destûrêkî taybet bexoy?
- nûsîneweyi destûrêkî hawçerx û modêrin giringîyekî le radebederî bo herêmî kurdistan û ayindeman heye, wa çawerrwan dekrêt lem xuleyi perlemanda rîzbendîyekî baş û cdidî be destûrêkî hemîşeyî bo herêmî kurdistan bidrêt, emeş nek teniya îradeyi cdidîyi hemû fraksiyonekanî naw perlemanî kurdistanî pêwîste, bellku rêkkewtin û lêktêgeyşitinî nêwan layene siyasîyekanîşî pêwîste, min weku serokî lêjneyi yasayî le perlemanî kurdistan, destûr be daykî yasakan û yasayi ballayi herêmî kurdistan dadenêm, le madideyi 120î destûrî 'êraqda ew mafe dedate herêmî kurdistan bo eweyi xawenî destûrî hemîşeyî xoyi bêt, umêdm zore lem xuleyi perlemanda wllatekem bibête xawenî destûrêkî hawçerx û zaminî mafekanî xellkî kurdistan bikrêt û dadperwerîyekî wayi têda bêt, ke reçawî hemû netewe û ayîn û ayinzakanî têda krabêt, leber eweyi herêmî kurdistan be herêmî pêkewejiyan û lêbûrdeyî benawbange, her boye debêt destûrekeşî rengdaneweyi ew nawbangeyi bêt û ziyatir kultûrekanî aşitîyi komellayetî û ayînî û lêbûrdeyî behêz bikat.